Zadania samorządu terytorialnego w pomocy społecznej

Pomoc społeczna ma na celu umożliwianie osobom i rodzinom przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie powstawaniu trudnych sytuacji życiowych, przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. Pomoc, o której mowa, organizują organy administracji rządowej i samorządowej współpracując w tym zakresie, na zasadach partnerstwa, z organizacjami pozarządowymi, Kościołem katolickim i innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Gmina i powiat, zobowiązane do wykonywania zadań pomocy społecznej, nie mogą odmówić pomocy osobie potrzebującej, mimo istniejącego obowiązku osób fizycznych lub prawnych do zaspokajania jej niezbędnych potrzeb życiowych. Rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy. Potrzeby osób i rodzin powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej. Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej muszą współdziałać w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej.

Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje:

n osobom posiadającym obywatelstwo polskie, mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

n cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, posiadającym zezwolenie na osiedlenie się, zgodę na pobyt tolerowany lub status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej,

n obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którzy uzyskali zezwolenie na pobyt.

Prawo do świadczeń przysługuje osobom i rodzinom, których posiadane dochody nie przekraczają kryteriów dochodowych ustalonych w oparciu o próg interwencji socjalnej. Od 1 października 2006 r. dla osoby samotnie gospodarującej jest nim dochód nieprzekraczający kwoty 477 zł, natomiast dla osoby w rodzinie - kwota 351 zł. Rada gminy, w drodze uchwały, może podwyższyć kwoty uprawniające do zasiłków okresowego i celowego osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 477 zł, oraz osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 351 zł.

Pomocy społecznej udziela się: z powodu ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, długotrwałej choroby, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego (zwłaszcza w rodzinach wielodzietnych i niepełnych), braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze, trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy, alkoholizmu lub narkomanii, trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego, zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej, klęski żywiołowej bądź ekologicznej.

Jak obliczyć dochód

Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobom i rodzinom, które spełniają tzw. kryterium dochodowe. Pomoc skierowana jest do osób o najniższych dochodach. Aby ją otrzymać, nie można przekraczać poniższych kwot:

n wysokość kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodarującej - 461 zł,

n wysokość kryterium dochodowego na osobę w rodzinie - 316 zł.

Aby właściwie obliczyć dochód, należy zsumować przychody z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku, czyli np. ubiegając się o pomoc w sierpniu, trzeba przedstawić dochód z lipca. Obliczając kryterium dochodowe na osobę w rodzinie, sumuje się przychody wszystkich członków rodziny. Muszą to być dochody netto, czyli bez podatku oraz składek na ubezpieczenia. Do dochodu nie wlicza się również:

n kwoty alimentów, które płaci członek rodziny ubiegającej się o wsparcie na rzecz innych osób (spoza rodziny),

n jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego oraz świadczeń w naturze.

Najpierw wywiad

Podstawą przyznania świadczenia jest wywiad środowiskowy przeprowadzony przez pracownika socjalnego w miejscu zamieszkania osoby ubiegającej się o pomoc. Natomiast podstawę ustalenia danych osoby ubiegającej się o świadczenie, stanu jej zdrowia oraz sytuacji osobistej, rodzinnej i materialnej stanowią aktualne dokumenty, a w szczególności: dowód osobisty, orzeczenie komisji ds. inwalidztwa i zatrudnienia w przypadku osób, które uzyskały takie orzeczenie przed 31 sierpnia 1997 roku, lub po tej dacie - decyzja organu rentowego przyznająca świadczenie z ubezpieczenia społecznego albo zaświadczenie o stopniu niepełnosprawności, wydane na podstawie odrębnych przepisów, zaświadczenie pracodawcy o wysokości wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia, po potrąceniu zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, dowód otrzymywania emerytury lub renty, zaświadczenie ze szkoły o kontynuowaniu przez dziecko nauki, oświadczenie, że dziecko nie otrzymuje pomocy materialnej ze szkoły, oświadczenie o stanie majątkowym, decyzja urzędu pracy o uznaniu lub odmowie uznania za osobę bezrobotną, legitymacja ubezpieczeniowa ZUS (do wglądu). Decyzje o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia wydawane są w formie pisemnej.

Od decyzji wydanej przez ośrodek pomocy społecznej przysługuje prawo do odwołania do samorządowego kolegium odwoławczego za pośrednictwem miejskiego ośrodka pomocy społecznej, w terminie 14 dni od daty doręczenia decyzji.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Przykłady obliczania dochodu

Zadania administracji

Najszerszy zakres zadań z dziedziny pomocy społecznej mają gminy, ponieważ jednostki te znajdują się najbliżej potrzebujących. Zadania, które przekraczają możliwości gminy, przekazano powiatowi, zaś obowiązki, z którymi nie radzi sobie powiat, wypełnia samorząd województwa. Ponadto określone kompetencje w pomocy społecznej mają organy administracji rządowej. W związku z tym, że wojewoda jest organem nadzoru nad samorządem terytorialnym, jego zadania polegają głównie na nadzorowaniu działalności samorządu.

Organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego mogą zlecać realizację zadań z zakresu pomocy społecznej innym podmiotom, a w szczególności organizacjom pozarządowym, osobom fizycznym i prawnym oraz innym jednostkom organizacyjnym, jeżeli prowadzą one działalność w dziedzinie pomocy społecznej. Powierzanie zadań odbywa się na podstawie kontraktu zawartego z wykonawcą, który zostaje wyłoniony w drodze konkursu.

Zadania gminy

Najbardziej rozległy katalog zadań z zakresu pomocy społecznej przyznany jest gminie. Są to następujące kategorie zadań:

n zapewnienie podstaw egzystencji

n przyznawanie zasiłków

n prowadzenie pracy socjalnej

n utrzymywanie odpowiedniej infrastruktury socjalno-technicznej

n ochrona dziecka i rodziny

n organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych

n opłacanie składek na ubezpieczenie

Tak więc gmina jest zobowiązana do zapewnienia jedzenia, ubrania, schronienia każdej osobie tego pozbawionej. Kolejna grupa zadań obowiązkowych gminy obejmuje przyznawanie i wypłacanie zasiłków. Zaliczają się do nich zasiłki okresowe i celowe, wśród których wyróżnia się zasiłki celowe na pokrywanie wydatków powstałych wskutek zdarzeń losowych oraz na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym i innym osobom niemającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Zadaniem obowiązkowym jest również przyznawanie zasiłków celowych w formie biletu kredytowego.

W ramach działań podejmowanych w związku z utrzymywaniem infrastruktury socjalno-techniczne, chodzi np. o prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczo-wychowawczych czy kierowanie i wnoszenie opłat za pobyt mieszkańca gminy w takim domu. Do tej kategorii zadań należy również utworzenie i utrzymywanie gminnego domu pomocy społecznej wraz z pensjami pracowników. Gminy zobowiązane są także do organizowania i świadczenia usług opiekuńczych także w miejscu zamieszkania.

Zadania dotyczące ochrony dziecka i rodziny polegają przede wszystkim na tworzeniu gminnego systemu profilaktyki nad dzieckiem i rodziną oraz dożywianiu dzieci. Gminy zostały także zobowiązane do określonych działań planistycznych, sprawozdawczych i programowych. Opracowują i realizują gminną strategię rozwiązywania problemów społecznych z uwzględnieniem programów pomocy społecznej ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, a także innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. Gminom powierzono również opłacanie składek rentowych i emerytalnych. Świadczenia te realizowane są w przypadku osób, które są zmuszone do rezygnacji z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej i osobistej opieki nad długotrwałe lub ciężko chorym członkiem rodziny.

Wyżej wymienione zostały tylko przykładowe zadania gminy. Musi ona przeznaczać na to własne środki. Niektóre jednak z zadań mogą być współfinasowane przez osoby korzystające z pomocy bądź też rodzin tych osób, jak, przykładowo, pobyt osoby w domu pomocy społecznej, z drugiej strony gminy mogą również odzyskać poniesione środki przeznaczone na konkretną formę pomocy. Tak dzieje się w przypadku pokrycia kosztów pogrzebu z zasiłku pogrzebowego.

Zadania nieobowiązkowe

Gmina w pomocy społecznej ma również do wypełnienia zadania własne, które mają charakter nieobowiązkowy. Ich realizacja zależy od możliwości finansowych danej jednostki samorządu terytorialnego. Do zadań tych należą: przyznawanie i wypłacanie zasiłków specjalnych celowych, przyznawanie i wypłacanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie w formie zasiłków, pożyczek oraz pomocy w naturze. Zadaniami takimi są również prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia o zasięgu gminnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki oraz podejmowanie innych zadań z zakresu pomocy społecznej wynikających z rozeznanych przez gminy potrzeb, w tym tworzenie i realizacja programów osłonowych. Zadaniem własnym o charakterze nieobowiązkowym jest także współpraca z powiatowym urzędem pracy w zakresie upowszechniania ofert pracy oraz upowszechniania informacji o usługach poradnictwa zawodowego i o szkoleniach.

Zadania zlecone

Oddzielną kategorię zadań gminy stanowią zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. Przekazanie tych zadań następuje na podstawie odpowiednich ustaw. W ramach tej kategorii zadań gmina przyznaje i wypłaca zasiłki stałe oraz celowe na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną. Ponadto w określonych przypadkach gmina opłaca składki na ubezpieczenia zdrowotne.

OŚRODKI POMOCY

Do jednostek organizacyjnych pomocy społecznej należą:

n regionalne ośrodki polityki społecznej

n powiatowe centra pomocy rodzinie

n ośrodki pomocy społecznej

n domy pomocy społecznej

n placówki specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego

n placówki opiekuńczo-wychowawcze

n ośrodki adopcyjno-opiekuńcze

n ośrodki wsparcia

n ośrodki interwencji kryzysowej

SAMORZĄD GMINNY

Zadania własne gminy o charakterze obowiązkowym to:

n opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka;

n sporządzanie bilansu potrzeb gminy w zakresie pomocy społecznej;

n udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym;

n przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych;

n przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych;

n praca socjalna;

n organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi;

n prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego lub mieszkaniach chronionych;

n kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu;

n sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, również w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu informatycznego;

n utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników.

Zadania zlecone z zakresu administracji rządowej wyznaczają gminom konkretne obowiązki dotyczące pomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Dla tych osób gminy musza świadczyć w miejscu zamieszkania specjalistyczne usługi opiekuńcze oraz prowadzić środowiskowe domy samopomocy. Dodatkowo gminy zobowiązane są zobowiązane realizować działania wynikające z rządowych programów pomocy społecznej, które mają za zadanie ochronę poziomu życia i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia. Zadania zlecone finansowane są z budżetu państwa.

Gminy wykonują zadania z zakresu pomocy społecznej za pośrednictwem swoich organów oraz jednostek organizacyjnych. Do kompetencji rady gminy należy podejmowanie uchwał o utworzeniu, likwidacji i reorganizacji domów pomocy społecznej. Do kompetencji rady gminy należy również ustalanie w drodze uchwały opłaty za pobyt w tych domach. Rada gminy określa również zasady i tryb korzystania z takich obiektów, jak gminne ośrodki wsparcia. Rada ustala także zasady zwrotu wydatków poniesionych na zasiłki okresowe, celowe. Do rady gmin należy także ocena gminnych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej.

Zadania powiatu

Zadania powiatu w dziedzinie pomocy społecznej można podzielić na następujące kategorie:

n specjalistyczna opieka nad rodziną i dzieckiem

n poradnictwo i informacja

n utrzymanie infrastruktury socjalno-technicznej

n przygotowanie kadr pomocy społecznej

Do zadań powiatu należy przede wszystkim zapewnienie opieki w rodzinach zastępczych, udzielanie pomocy pieniężnej na pokrycie kosztów utrzymania dzieci umieszczonych w tych rodzinach oraz wypłacanie wynagrodzeń za pełnienie tych funkcji rodzin zastępczych. Powiat ma również obowiązek zapewnienia opieki dzieciom, które są pozbawione opieki rodziców. W tym właśnie celu prowadzi i organizuje ośrodki adaptacyjno-opiekuńcze oraz placówki opiekuńczo-wychowawcze. Powiat ponosi także koszty utrzymania tych ośrodków oraz tworzy i realizuje programy pomocy dziecku i rodzinie. Do zadań powiatu należy także przyznawanie pomocy pieniężnej na usamodzielnienie oraz kontynuowanie nauki osobom przykładowo opuszczającym placówki opiekuńczo-wychowawcze czy domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży.

Następna grupa zadań ma charakter integracyjny. Pomoc ta skierowana jest do osób mających trudności w przystosowaniu się do życia, jak na przykład osoby opuszczające placówki socjalne czy osoby zwalniane z zakładów karnych. Powiaty udzielają także pomocy uchodźcom w ramach zadań zleconych z zakresu administracji rządowej. Powiaty pośród swoich obowiązków muszą także dbać o rozwój domów pomocy społecznej o zasięg ponadgminny(o gminne ośrodki dba gmina).

Do zadań powiatu należy także utworzenie i utrzymywanie powiatowego centrum pomocy rodzinie oraz zapewnienie środków na wynagrodzenie dla jego pracowników. Powiat musi także, dbając o odpowiednie przygotowanie kadry pomocy społecznej, organizować szkolenia oraz prowadzi doskonalenie zawodowe oraz doradztwo dla kierowników i pracowników powiatowych jednostek organizacyjnych w zakresie pomocy społecznej.

Podobnie jak w gminie do zadań powiatu należy również planowanie i sprawozdawczość. Podobnie jak w gminie opracowywana jest i realizowana powiatowa strategia rozwiązywania problemów społecznych. Dodatkowo powiaty przygotowują sprawozdania na temat realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej dla wojewody.

Wskazane zadania są zadaniami własnymi, na które powiaty muszą przeznaczać własne środki. W odróżnieniu od gmin, powiatom przekazano zdecydowanie mniej zadań zleconych, które finansowane są z budżetu państwa. Należą do nich pomoc uchodźcom objętym indywidualnym programem integracji i opłacenia za nich składek na ubezpieczenie zdrowotne. Zadania zlecone to także prowadzenie ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi oraz realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej.

Zadania województwa

Zadania samorządu województwa dotyczą przede wszystkim działalności promocyjnej i programowej. Samorząd województwa podobnie jak gmina i powiat zajmuje się przygotowywaniem sprawozdań dla wojewody i sporządzaniem bilansu potrzeb województwa w zakresie pomocy społecznej. Opracowuje i aktualizuje także wojewódzką strategię w zakresie polityki społecznej, która jest integralną częścią strategii rozwoju województwa. Obejmuje ona przede wszystkim programy przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych, profilaktykę rozwiązywania problemów alkoholowych oraz współpracy z organizacjami pozarządowymi. Zadaniem samorządu województwa jest także rozpoznawanie przyczyn ubóstwa oraz opracowywanie regionalnych programów pomocy społecznej wspierających samorządy gminne i powiatowe w działaniach na rzecz ograniczenia tego zjawiska.

Ośrodki pomocy

Ośrodki pomocy społecznej są to jednostki organizacyjne wykonujące zadania z zakresu pomocy społecznej w gminie. Powiatowe centra pomocy rodzinie są to jednostki organizacyjne wykonujące zadania powiatu w zakresie pomocy społecznej. Zadania powiatowych centrów pomocy rodzinie w miastach na prawach powiatu realizują miejskie ośrodki pomocy społecznej (miejskie ośrodki pomocy rodzinie). Ośrodki koordynują wykonywanie gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych. Ich głównym celem jest przyznawanie świadczeń. Decyzje o przyznaniu lub odmowie udzielenia pomocy wydaje na podstawie upoważnienia wójta(burmistrza, prezydenta miasta) kierownik ośrodka pomocy społecznej lub inny uprawniony do tego pracownik. Ośrodek pomocy społecznej zatrudnia pracowników socjalnych w liczbie proporcjonalnej do liczby mieszkańców gminy. Jeden pracownik powinien przypadać na dwa tysiące mieszkańców danej gminy.

Kierownik ośrodka składa co roku radzie gminy sprawozdanie z działalności kierowanej przez niego instytucji oraz zgłasza potrzeby w zakresie pomocy społecznej.

Powiatowe centra pomocy rodzinie są podstawowymi samorządowymi jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej na szczeblu powiatu. W mieście na prawach powiatu zamiast centrum pomocy działa miejski ośrodek pomocy społecznej, który może również nosić nazwę miejskiego ośrodka pomocy rodzinie. Wykonuje on wtedy zadania powiatowego centrum pomocy rodzinie i ośrodka pomocy społecznej.

Powiatowe centra pomocy rodzinnie są głównymi koordynatorami powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych. Zajmują się przykładowo organizowaniem i prowadzeniem domów dziecka i placówek pogotowia opiekuńczego. Kierownik centrum co roku przedstawia sprawozdanie z działalności centrum wraz z wykazem potrzeb w zakresie pomocy społecznej. Do zadań centrum należy również wspieranie starosty w nadzorowaniu rodzin zastępczych ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, jednostek specjalistycznego poradnictwa, domów pomocy społecznej czy placówek opiekuńczo-wychowawczych.

SAMORZĄD POWIATOWY

Zadania własne powiatu to:

n opracowanie i realizacja powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, wspierania osób niepełnosprawnych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka - po konsultacji z właściwymi terytorialnie gminami;

n prowadzenie specjalistycznego poradnictwa;

n organizowanie opieki w rodzinach zastępczych, udzielanie pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania umieszczonych w nich dzieci oraz wypłacanie wynagrodzenia z tytułu pozostawania w gotowości przyjęcia dziecka albo świadczonej opieki i wychowania niespokrewnionym z dzieckiem zawodowym rodzinom zastępczym;

n zapewnienie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców, w szczególności przez organizowanie i prowadzenie ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, placówek opiekuńczo-wychowawczych, dla dzieci i młodzieży, w tym placówek wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym, a także tworzenie i wdrażanie programów pomocy dziecku i rodzinie;

n pokrywanie kosztów utrzymania dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i w rodzinach zastępczych, również na terenie innego powiatu;

n pomoc osobom mającym trudności w przystosowaniu się do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;

n prowadzenie i rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej o zasięgu ponadgminnym oraz umieszczanie w nich skierowanych osób;

n utworzenie i utrzymywanie powiatowego centrum pomocy rodzinie, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników.

SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA

Zadania samorządu województwa to:

n opracowanie, aktualizowanie i realizacja strategii wojewódzkiej w zakresie polityki społecznej będącej integralną częścią strategii rozwoju województwa obejmującej w szczególności programy: przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, wyrównywania szans osób niepełnosprawnych, pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, współpracy z organizacjami pozarządowymi - po konsultacji z powiatami;

n organizowanie kształcenia, w tym prowadzenie publicznych szkół służb społecznych oraz szkolenia zawodowe kadr pomocy społecznej;

n rozpoznawanie przyczyn ubóstwa oraz opracowywanie regionalnych programów pomocy społecznej wspierających samorządy lokalne w działaniach na rzecz ograniczania tego zjawiska;

n inspirowanie i promowanie nowych rozwiązań w zakresie pomocy społecznej;

n organizowanie i prowadzenie regionalnych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej;

n prowadzenie banku danych o wolnych miejscach w placówkach opiekuńczo-wychowawczych na terenie województwa;

n utworzenie i utrzymanie regionalnego ośrodka polityki społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników.

Na szczeblu województwa istnieją dwie odrębne struktury organizacyjne - administracji rządowej i samorządowej. Zadania rządowe na szczeblu województwa wykonuje wojewoda. Zadania wojewody w zakresie pomocy społecznej realizowane są przez wydziały polityki społecznej urzędów wojewódzkich. Natomiast zadania samorządowe wykonuje marszałek województwa przy pomocy regionalnego ośrodka polityki społecznej - jednostki organizacyjnej powołanej do realizacji zadań pomocy społecznej w samorządach województw. Ośrodki te zajmują się koordynacją wojewódzkiej strategii polityki społecznej oraz wspieraniem marszałka województwa w nadzorowaniu podległych mu jednostek organizacyjnych pomocy społecznej.

Dom pomocy społecznej świadczy, na poziomie obowiązującego standardu, osobom wymagającym całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, usługi: bytowe, opiekuńcze, wspomagające, edukacyjne w formach i zakresie wynikających z indywidualnych potrzeb. Domy, w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone, dzielą się na domy dla: osób w podeszłym wieku, osób przewlekle somatycznie chorych, dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie, dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, osób niepełnosprawnych fizycznie.

Zadania z zakresu pomocy społecznej realizują również placówki opiekuńczo-wychowawcze. Placówki te zapewniają dzieciom i młodzieży pozbawionym częściowo i całkowicie opieki rodzicielskiej oraz niedostosowanym społecznie, dzienną lub całodobową, ciągłą lub okresową opiekę i wychowanie, jak również wspierają działania rodziców w wychowaniu i sprawowaniu opieki. Ze względu na swoją specyfikę działań dzielą się na:

n placówki wsparcia dziennego, które pomagają rodzinie w sprawowaniu jej podstawowych funkcji. Zapewniają pomoc rodzinie i dzieciom sprawiającym problemy wychowawcze, zagrożonym demoralizacją, przestępczością lub uzależnieniami. Dodatkowo placówki te współpracują ze szkołą, ośrodkiem pomocy społecznej i innymi instytucjami w rozwiązywaniu problemów wychowawczych,

n placówki interwencyjne natomiast zapewniają dziecku pozbawionemu częściowo lub całkowicie opieki rodziców, znajdującemu się w sytuacji kryzysowej doraźną, całodobową opiekę. Dodatkowo odpowiadają za kształcenie dostosowane do wieku i możliwości rozwojowych podopiecznego. Zapewniają także opiekę i wychowanie do czasu powrotu do rodziny lub umieszczenia w rodzinie zastępczej, placówce rodzinnej albo placówce socjalizacyjnej. Przygotowują diagnozę stanu psychofizycznego i sytuacji życiowej dziecka oraz ustalają wskazania do dalszej pracy z dzieckiem.

Zadania z zakresu pomocy społecznej realizują także placówki rodzinne, które zapewniają dzieciom częściowo lub całkowicie pozbawionym opieki rodziców całodobowa opiekę i wychowanie w warunkach zbliżonych do domu rodzinnego oraz opiekę, do czasu powrotu dziecka do rodziny, umieszczenia go w rodzinie adopcyjnej lub jego usamodzielnienia.

Placówki socjalizacyjne natomiast zapewniają całodobową opiekę i wychowanie dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodzicielskiej, dla których nie znaleziono rodzinnej opieki zastępczej.

Ośrodki adopcyjno-opiekuńcze to ośrodek lub zespół wsparcia rodziny naturalnej, prowadzące poradnictwo dla dzieci i rodziców oraz terapię rodzinną, w tym dla rodziców dzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Ośrodek lub zespół wsparcia rodziny zastępczej lub adopcyjnej inicjuje i wspomaga zastępcze formy opieki i wychowania rodzinnego. Dodatkowo przeprowadza szkolenia i kwalifikuje kandydatów na rodzinę zastępczą albo adopcyjną.

Zadaniem ośrodków interwencji kryzysowej jest świadczenie specjalistycznych usług, zwłaszcza psychologicznych, prawnych, hotelowych, które są dostępne przez całą dobę - osobom, rodzinom, które są ofiarami przemocy lub znajdującym się w innej sytuacji kryzysowej.

Zasady przyjmowania do ośrodków

Dziecko powinno być kierowane do całodobowej placówki opiekuńczo-wychowawczej dopiero po wyczerpaniu innych możliwości pomocy rodzinie naturalnej lub zapewnieniu mu rodzinnych form opieki zastępczej. Pobyt w placówce powinien mieć charakter przejściowy, tj. do czasu powrotu dziecka do rodziny naturalnej lub ustanowienia rodziny zastępczej.

Dziecko kierowane jest do placówki przez powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, posiadający miejsce w placówce. W przypadku gdy powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka nie posiada miejsca w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej albo rodziny zastępczej, wówczas występuje do powiatu prowadzącego tego typu placówkę lub rodzinę o przyjęcie dziecka do tej placówki lub rodziny. Powiat prowadzący taką placówkę lub rodzinę zastępczą albo powiat, na terenie którego funkcjonuje tego typu placówka, ma obowiązek przyjąć to dziecko, jeżeli dysponuje wolnym miejscem.W przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej na terenie innego powiatu, powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem w rodzinie zastępczej ponosi wydatki na jego utrzymanie w łącznej kwocie świadczeń przysługujących danej rodzinie zastępczej.

W sytuacji na przykład, gdy powiat prowadzący całodobową placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub rodzinę zastępczą przyjmuje dziecko z powiatu, gdzie nie działa taka placówka lub nie funkcjonuje rodzina zastępcza, to zawierane jest porozumienie w sprawie umieszczenia dziecka i wysokości wydatków.

Średni miesięczny koszt utrzymania dziecka w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej ustala starosta, a w przypadku placówek regionalnych - marszałek województwa, i ogłaszają w wojewódzkim dzienniku urzędowym, nie później niż do dnia 31 marca danego roku.

ŁUKASZ SOBIECH

lukasz.sobiech@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

n Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. nr 64, poz. 593 ze zm.).

n Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. oświadczeniach rodzinnych (Dz.U. nr 228, poz. 2255 ze zm.).

n Rozporządzenie ministra polityki społecznej z dnia 19 października 2005 r. w sprawie szczegółowych zasad nadzoru nad przestrzeganiem standardu opieki i wychowania w placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz nadzoru nad działalnością ośrodków adopcyjno-opiekuńczych (Dz.U. nr 214, poz. 1812).