Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i doraźne zastępstwa

Zobacz: Zarobki nauczycieli w 2021 r.

Liczba godzin ponadwymiarowych nie może przewyższać:

• 1/4 obowiązkowego pensum - gdy przydziału dokonuje pracodawca od­górnie,
• 1/2 pensum - za zgodą nauczyciela - art. 35 ust. 1 Karty Nauczyciela.

Bez aprobaty ciężarnej, osoby wychowującej dziecko do 4 lat oraz nauczyciela odbywającego staż istnieje zakaz powierzania im godzin po­nadwymiarowych.

Prawidłowo wyznaczone, zgodnie z opisanymi w art. 35 ust. 1 Kar­ty Nauczyciela zasadami, godziny ponadwymiarowe są obowiązkiem na­uczyciela. Jeśli w następnym roku szkolnym dyrektor już ich nie zleca, nie oznacza to jednostronnego pogorszenia warunków zatrudnienia nauczycie­la i wypowiedzenie zmieniające jest zbędne (wyrok SN z 12 maja 2004 r., sygn. akt I PK 454/03).

Nie wolno nakazywać godzin ponadwymiarowych nauczycielowi ko­rzystającemu:

• na własny wniosek z podwyższonego pensum (art. 42 ust. 5a Karty Na­uczyciela),
• obniżonego pensum, z wyjątkiem dyrektora, wicedyrektora szkoły, na­uczyciela pełniącego inne stanowisko kierownicze w szkole, czy nauczy­ciela pełniącego obowiązki kierownicze w zastępstwie nauczyciela, które­mu zostało powierzone stanowisko kierownicze - tym można zlecać pracę ponadwymiarową (art. 42a ust. 3 w zw. z art. 42 ust. 6 Karty Nauczyciela).
• nauczyciel ma obowiązek realizować prawidłowo zlecone godziny ponad­wymiarowe, z wyjątkiem ciężarnej, nauczyciela wychowującego dziecko do 4 lat oraz nauczyciela stażysty (ci muszą wyrazić zgodę na godziny ponadwymiarowe).

Polecamy serwis: Oświata

Doraźne zastępstwa to przydzielone nauczycielowi godziny zajęć dydak­tycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obo­wiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, których realizacja następuje w zastępstwie nieobecnego na­uczyciela. Dyrektor może je również wyznaczać nauczycielowi objętemu podwyższonym pensum.

Warunki wypłaty

Organ prowadzący określa w regulaminie wynagradzania nauczycieli szcze­gółowe warunki obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponad­wymiarowe i doraźne zastępstwa, honorując zasadę kalkulacji podstawy wy­miaru według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela z ewentualnym uwzględnieniem dodatku za warunki pracy. Do stawki osobistego zaszere­gowania nauczyciela przyjmuje się wyłącznie wynagrodzenie zasadnicze, wyłącza natomiast dodatek funkcyjny (uchwała Sądu Najwyższego z 18 lis­topada 1988 r., sygn. akt III PZP 39/88).

Wykaz błędów, jakich należy unikać w regulaminie wynagradzania na­uczycieli przy określaniu warunków obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i doraźne zastępstwa, przedstawia tabela 7.

TABELA 7. Błędy w regulaminie wynagradzania nauczycieli dotyczące wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i doraźne zastępstwa

błędne postanowienie regulaminu wynagradzania nauczycieli	powód uchylenia	wyrok lub rozstrzygnięcie nadzorcze
1	2	3
Określenie maksymalnej liczby go­dzin ponadwymiarowych realizo- wanych przez dyrektorów i nauczy­cieli zajmujących stanowiska kie­rownicze niższej od limitów takiej pracy (1/4 lub 1/2 pensum).	Organ prowadzący nie został upo­ważniony do ustanowienia innych warunków przydziału godzin ponad­wymiarowych, niż wskazano w Kar­cie Nauczyciela, czy konkretyzacji tych warunków. Z istoty aktu prawa miejscowego wynika niedopusz­czalność takiego działania organu realizującego delegację ustawową.	Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Dolnośląskiego z 19 września 2012 r. (znak NK-N1.4131.829.2012.RB)
Wliczanie do stawki osobistego za­szeregowania, stanowiącego pod­stawę wymiaru wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe/doraź­ne zastępstwa, dodatku funkcyj­nego.	Stawka osobistego zaszeregowania nauczyciela to wyłącznie pobierane przez niego wynagrodzenie zasad­nicze.	Uchwała Sądu Najwyższego z 18 listopada 1988 r. (sygn. akt III PZP 39/88).
Uprawnienie dyrektora szkoły do realizowania godzin ponadwymia­rowych z przekroczeniem limitów takiej pracy (1/4 lub 1/2 pensum).	Stanowi przekroczenie delegacji ustawowej z art. 30 ust. 6 Karty Na­uczyciela oraz normy merytorycznej art. 35 ust. 1 Karty Nauczyciela.	Rozstrzygnięcie nadzorcze Wo­jewody Łódzkiego z 26 wrześ­nia 2000 r. (znak PZ/PT I 0911/7/2000)
Określenie sytuacji nabycia pra­wa do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe/doraźne zastęp­stwa.	Norma kompetencyjna, upoważnia wyłącznie do określenia przez organ prowadzący szkołę warunków obli­czania i wypłacania wynagrodzenia za te godziny. To, czy nauczycielowi przysługuje prawo do wynagrodze­nia za godziny ponadnormatywne zrealizowane czy niezrealizowane, wynika wprost z przepisów ustawy i organ ten nie ma w tym zakresie kompetencji.	Wyrok Wojewódzkiego Sądu Ad­ministracyjnego we Wrocławiu z 17 września 2009 r. (sygn. akt IV SA/Wr 257/10)
Wskazanie okoliczności, kiedy wy­nagrodzenie za godziny ponadwy­miarowe i doraźnych zastępstw nie przysługuje.	Brak jest ustawowej delegacji dla or­ganu prowadzącego do ustalania w formie regulaminu zasad przyzna­wania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraź­nych zastępstw.	Rozstrzygnięcie Wojewody Pod­laskiego z 19 grudnia 2012 r. (znak NK-II.4131.220.2012.JŁ)

Zwykle organy prowadzące wzorują się na analogicznych regulacjach dla nauczycieli podlegających pod administrację rządową - na § 6 rozporządze­nia w sprawie dodatków do wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli za­trudnionych w szkołach prowadzonych przez organy administracji rządowej. W przypadku godzin ponadwymiarowych jest delegacja do określenia przez organ prowadzący w regulaminie wynagradzania nauczycieli szczegółowych warunków obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymia­rowe i doraźne zastępstwa (art. 30 ust. 6 pkt 2 Karty Nauczyciela). Organ prowadzący ma tu dowolność, więc może powielać regulacje dotyczące na­uczycieli podlegających pod administrację rządową.

Zobacz również: Wynagrodzenie za godziny nadliczbowe pracowników samorządowych

Sposób obliczania wynagrodzenia

Podstawę wymiaru wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i doraź­ne zastępstwa stanowi stawka osobistego zaszeregowania nauczyciela plus ewentualnie dodatek za warunki pracy, jeśli godziny ponadwymiarowe lub doraźnego zastępstwa nauczyciel zrealizował w warunkach trudnych lub uciążliwych. Przepisy Karty Nauczyciela nie precyzują pojęcia „stawka osobistego zaszeregowania nauczyciela". Zgodnie z cytowaną uchwałą Sądu Najwyższego z 18 listopada 1988 r. (wydaną w innym stanie praw­nym), nie obejmuje ona dodatku funkcyjnego. Z orzecznictwa Sądu Naj­wyższego wynika, że stawka osobistego zaszeregowania to wyłącznie wy­nagrodzenie zasadnicze pracownika określone w stałej stawce miesięcznej bądź według stawek godzinowych (uchwała z 3 kwietnia 2007 r., sygn. akt II PZP 4/07 oraz wyrok z 22 czerwca 2011 r., sygn. akt II PK 3/11). Nie wli­cza się do niej premii czy dodatków, w tym dodatku funkcyjnego. Należy uznać, że stawka osobistego zaszeregowania to wynagrodzenie zasadni­cze przyznane nauczycielowi w umowie o pracę lub akcie mianowania (w tym wyższe od minimalnego wynikającego z rozporządzenia w sprawie minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli).

Sposób obliczania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i doraźne zastępstwa dla standardowego pensum

Rachunki przebiegają trzyetapowo.

PRZYKŁAD

Zgodnie z arkuszem organizacyjnym na rok szkolny 2015/2016, nauczycielo­wi matematyki, zatrudnionemu w wymiarze 18/18, zostały przydzielone 2 go­dziny ponadwymiarowe tygodniowo. Jego wynagrodzenie zasadnicze wynosi 2707 zł brutto miesięcznie. Nie dostaje dodatku za warunki pracy. We wrześ­niu 2015 r. przepracował on 8 godzin ponadwymiarowych. Jak należy wyli­czyć dla tego nauczyciela wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe? ETAP 1. Ustalenie podstawy wymiaru

Podstawę stanowi miesięczne wynagrodzenie zasadnicze nauczyciela w wy­sokości 2707 zł.

ETAP 2. Ustalenie stawki za godzinę

W tym celu podstawę wymiaru należy podzielić przez miesięczną liczbę go­dzin wynikającą z pensum (będącą wynikiem pomnożenia obowiązującego nauczyciela pensum przez wskaźnik 4,16), zaokrągloną do pełnych godzin tak, że wartość poniżej 0,5 godziny odrzuca się, a równą albo wyższą od 0,5 godziny przyjmuje się za pełną godzinę:

• 18 (pensum) x 4,16 = 74,88, po zaokrągleniu 75 - miesięczna liczba godzin,
• 2707 zł : 75 godzin = 36,09 zł - stawka za godzinę. ETAP 3. Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe

Stawkę godzinową nauczyciela należy pomnożyć przez liczbę godzin ponad­wymiarowych w miesiącu: 36,09 zł x 8 godzin = 288,72 zł. Wynagrodzenie za godziny doraźnych zastępstw wylicza się w ten sam sposób.

Nauczycielowi z przydzielonymi godzinami ponadwymiarowymi, który po­biera dodatek za warunki pracy, uwzględnia się ten dodatek w podstawie wymiaru wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i doraźne zastępstwa realizowane w warunkach trudnych lub uciążliwych.

• wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe: 30,89 zł x 7 godzin = = 216,23 zł.

Obliczenie wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe niezrealizowane w trudnych warunkach:

• podstawa wymiaru: 2331 zł,
• stawka godzinowa: 2331 zł : 83 godziny = 28,08 zł,
• wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe niezrealizowane w trudnych warunkach: 28,08 zł x 5 godzin = 140,40 zł.

Łącznie wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe tej nauczycielki w maju 2015 r. wynosi 356,63 zł.

Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe nauczyciela samorządowego, który - zgodnie z regulaminem wynagradzania nauczycieli - otrzymuje wy­nagrodzenie zasadnicze wyższe od minimalnych stawek z rozporządzenia w sprawie minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ustala się od podstawy wymiaru równej faktycznie otrzymywanemu wyna­grodzeniu.

PRZYKŁAD [Stawka zasadnicza wyższa od minimalnej]

Nauczyciel kontraktowy, zatrudniony w warszawskiej szkole według pensum 22/22, ma przydzieloną w roku szkolnym 2015/2016 jedną godzinę ponad­wymiarową w tygodniu. We wrześniu 2015 r. zrealizował 4 godziny po­nadwymiarowe. Uzyskuje wynagrodzenie zasadnicze 2107 zł brutto (zgod­nie z regulaminem wynagradzania nauczycieli warszawskich, nauczyciele kontraktowi pobierają minimalne stawki zasadnicze zwiększone o 65 zł; 2042 zł + 65 zł). Nie pobiera dodatku za warunki pracy. Kalkulacja wyna­grodzenia za godziny ponadwymiarowe przedstawia się następująco:

• podstawa wymiaru: 2107 zł,
• stawka godzinowa: 2107 zł : (22 godziny x 4,16) = 2107 zł : 92 godziny = = 22,90 zł,
• wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe: 22,90 zł x 4 godziny = = 91,60 zł.

Wynagrodzenie za godziny doraźnego zastępstwa nauczyciela, zatrudnione­go według podwyższonego pensum, ustala się na podstawie wynagrodzenia zasadniczego przypisanego do podwyższonego pensum i według podwyż­szonego pensum.

PRZYKŁAD [Podwyższone pensum]

Nauczyciel, zatrudniony w roku szkolnym 2015/2016 według podwyższo­nego pensum (z 18 do 22 godzin tygodniowo), otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze 3246,93 zł brutto. We wrześniu 2015 r. przepracował 3 godziny doraźnych zastępstw. Wynagrodzenie za doraźne zastępstwa szacujemy na­stępująco:

• podstawa wymiaru: 3246,93 zł,
• stawka godzinowa: 3246,93 zł : (22 godziny x 4,16) = 3246,93 zł : 92 go­dziny = 35,29 zł,
• wynagrodzenie za doraźne zastępstwa: 35,29 zł x 3 godziny = 105,87 zł.

Czytaj więcej w poradniku: Jak obliczać wynagrodzenie nauczycieli samorządowych