Zasady utrzymania czystości i porządku w gminie

Nie mniej ważny jest szczegółowy i systematycznie realizowany plan gospodarki odpadami. Odpady, które wytwarzają mieszkańcy każdej wspólnoty samorządowej, ich selekcji, zbiórka stały się problemem wielu gmin. Jednym z nowych wyzwań stojących przed gminami jest udział w budowie systemu gospodarowania zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym. Aktualny problem, który w różnym stopniu występuje w każdej gminie, to powstawanie dzikich wysypisk.

Każda gmina odpowiada za utrzymanie porządku i czystości na swoim terenie i ma obowiązek stworzenia warunków niezbędnych do utrzymania tego porządku. W szczególności polega to na tworzeniu odpowiednich jednostek organizacyjnych odpowiedzialnych za wykonywanie prac związanych z utrzymaniem czystości oraz na budowie, utrzymaniu i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami, składowisk odpadów komunalnych i obiektów wykorzystywania lub unieszkodliwiania tych odpadów. Gminy muszą również tworzyć warunki do selektywnej zbiórki, segregacji i składowania odpadów przydatnych do wykorzystywania oraz współdziałać z jednostkami organizacyjnymi i osobami podejmującymi zbieranie i zagospodarowywanie tego rodzaju odpadów. Gminy powinny także współdziałać z właściwymi organami administracji rządowej w organizowaniu gospodarki odpadami niebezpiecznymi wydzielonymi z odpadów komunalnych. Do prawidłowej realizacji polityki utrzymania czystości konieczne jest również podejmowanie działań zapobiegających zanieczyszczaniu ulic, placów i terenów otwartych. Działania takie powinny polegać przede wszystkim na likwidacji odpadów w miejscach do tego nie przeznaczonych, budowaniu i utrzymaniu szaletów publicznych, ustawianiu koszy ulicznych na odpady w rejonach intensywnego ruchu pieszego oraz organizowaniu odbioru odpadów komunalnych.

Najważniejsze są uchwały

W praktyce najważniejszą czynnością związaną z realizacją zadania utrzymania czystości jest podjęcie odpowiednich uchwał. Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach upoważnia rady gmin do podejmowania aktów prawa miejscowego - uchwał, związanych z realizacją zadań w zakresie utrzymania czystości i porządku na ich terenie. Akty te mają istotne znaczenie także dla osiągania celów i realizacji wymagań ochrony środowiska w przypadku ustalania zasad postępowania z odpadami komunalnymi. Uchwały te mogą dotyczyć m.in. ustalenia szczegółowych zasad utrzymania czystości i porządku na terenie gminy oraz sposobów dokumentowania przez właścicieli nieruchomości wykonania ciążących na nich obowiązków a także przejęcia przez gminę niektórych obowiązków właścicieli nieruchomości.

Regulamin czystości i porządku

Podstawą prawną do wydania uchwały - Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy - jest art. 4 ustawy, zawierający wymagania proceduralne, dotyczące trybu przyjmowania uchwały, oraz katalog spraw, które rada gminy powinna, bądź może w uchwale rozstrzygnąć. Uchwała ta może być podjęta po zasięgnięciu opinii państwowego powiatowego inspektora sanitarnego, która jednak nie ma charakteru wiążącego. Naruszenie jednak wymogu zasięgnięcia tej opinii będzie powodowało sprzeczność podjętej uchwały z prawem, a przez to będzie stanowiło podstawę do uchylenia uchwały przez wojewodę. Nie ma żadnych innych wymagań proceduralnych dotyczących trybu przyjmowania regulaminu. Obowiązują więc zasady ogólne wynikające z ustawy o samorządzie gminnym i ze statutów gmin.

Zgodnie z art. 4 tej ustawy, uchwała ta powinna przede wszystkim zawierać:

n zasady utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości położonych na obszarze gminy,

n określenie rodzaju urządzeń przeznaczonych do gromadzenia odpadów komunalnych na terenie nieruchomości oraz na drogach publicznych, a także zasad ich rozmieszczania,

n określenie częstotliwości, zasad i sposobu usuwania odpadów komunalnych z nieruchomości oraz z innych terenów przeznaczonych do użytku publicznego.

Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy powinien także wskazywać obowiązki nałożone w danej gminie na osoby utrzymujące zwierzęta domowe. Chodzi tu np. o ochronę przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi oraz przed zanieczyszczeniem przez zwierzęta terenów przeznaczonych do wspólnego użytku. Regulamin utrzymania czystości i porządku musi wyznaczać ponadto obszary podlegające obowiązkowej deratyzacji i terminy jej przeprowadzania.

Zamknięty charakter regulaminu

Zawarta w art. 4 ustawy o porządku i czystości w gminie, lista spraw, które mogą podlegać regulacji w uchwale określającej zasady utrzymania czystości i porządku na terenie danej gminy, ma charakter zamknięty. Oznacza to, że rada gminy nie może do niej włączyć innych kwestii. Sprawą dotyczącą odpadów komunalnych jest np. ustalenie wymagań w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości, obejmujących prowadzenie we wskazanym zakresie selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych oraz wskazanie rodzaju i minimalnej pojemności urządzeń przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości i na drogach publicznych. W regulaminie można też określić częstotliwość i sposób pozbywania się odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości oraz z terenów przeznaczonych do użytku publicznego oraz ustalić maksymalny poziom odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, dopuszczonych do deponowania na składowiskach.

Do uchwały w sprawie szczegółowych zasad utrzymania porządku i czystości na terenie gminy nie można natomiast wprowadzić przepisów ustalających sankcje za naruszenie jego postanowień. Nie ma podstawy prawnej, aby wprowadzić taki przepis. Nieprzestrzeganie regulaminu uchwalonego przez radę gminy uznawane jest bowiem za wykroczenie, co bezpośrednio wynika z art. 10 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminie.

Charakter zamknięty spraw, które mogą być zawarte w regulaminie utrzymania czystości i porządku, oznacza również, że rada gminy nie może nakładać w niej dodatkowych obowiązków na właścicieli nieruchomości niepodporządkowanych gminie, ale położonych na jej terenie. Chodzi tu przede wszystkim o nieruchomości, które stanowią własność prywatną. Odmiennie sprawa będzie wyglądała w odniesieniu do nieruchomości stanowiących zasób komunalny. W takich przypadkach gmina będzie bowiem występowała jako właściciel. Będzie więc mogła ona odmiennie i szerzej uregulować zasady korzystania z jej własności. Zasady te będą zazwyczaj kierowane do podmiotów korzystających z nieruchomości lub jej części na podstawie umowy cywilnoprawnej - np. umowy najmu, bądź też bez takiej umowy czy innego tytułu prawnego - w odniesieniu do urządzeń i obiektów służących do użytku publicznego.

NIEZBĘDNE ELEMENTY REGULAMINU

Regulamin utrzymania porządku i czystości w gminie powinien zawierać:

n wymagania w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości obejmujących prowadzenie we wskazanym zakresie selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych, uprzątanie błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z części nieruchomości służących do użytku publicznego oraz mycie i naprawy pojazdów samochodowych poza myjniami i warsztatami naprawczymi,

n określenie rodzaju i minimalnej pojemności urządzeń przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości oraz na drogach publicznych, warunków rozmieszczania tych urządzeń i ich utrzymania w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym,

n określenie częstotliwości i sposobu pozbywania się odpadów komunalnych i nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości oraz z terenów przeznaczonych do użytku publicznego,

n określenie maksymalnego poziomu odpadów komunalnych ulegających biodegradacji dopuszczonych do składowania na składowiskach odpadów,

n określenie innych wymagań wynikających z gminnego planu gospodarki odpadami,

n określenie obowiązków osób utrzymujących zwierzęta domowe, mających na celu ochronę przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi oraz przed zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego użytku,

n określenie wymagań utrzymywania zwierząt gospodarskich na terenach wyłączonych z produkcji rolniczej, w tym także zakazu ich utrzymywania na określonych obszarach lub w poszczególnych nieruchomościach,

n wyznaczenie obszarów podlegających obowiązkowej deratyzacji i terminów jej przeprowadzania.

Obowiązki właścicieli nieruchomości

Utrzymanie porządku i czystości jest nie tylko obowiązkiem każdej gminy, ale również jej mieszkańców, którzy są właścicielami położonych na jej terenie nieruchomości. Każdy właściciel jest zobowiązany do utrzymania porządku i czystości na terenie swojej nieruchomości. Jeśli dana nieruchomość będzie własnością gminy, to w takiej sytuacji gmina będzie odpowiedzialna za utrzymanie porządku na jej terenie nie tylko z racji tego, że jest to jej zadanie własne, ale również z uwagi na to, że przepis stawia takie właśnie wymagania właścicielowi, niezależnie od tego, czy jest on osoba prywatną, podmiotem państwowym czy samorządowym.

Właściciele nieruchomości muszą zatem wyposażyć swoje nieruchomości w urządzenia służące do gromadzenia odpadów komunalnych. Chodzi o odpady powstające w gospodarstwach domowych. Właściciele nieruchomości mają także obowiązek usuwania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych. Właściciele muszą ponadto utrzymywać urządzenia przeznaczone do gromadzenia odpadów, w odpowiednim stanie sanitarnym i porządkowym. Właściciel lub zarządca nieruchomości jest również zobowiązany do podłączenia posesji do istniejącej sieci kanalizacyjnej. Jeśli jest to niemożliwe, to nieruchomość musi być wyposażona w szczelny, bezodpływowy zbiornik na nieczystości ciekłe, tzw. szambo lub przydomową oczyszczalnię ścieków.

Bardzo ważnym obowiązkiem spoczywającym na każdym właścicielu nieruchomości jest również oczyszczanie ze śniegu i lodu oraz usuwanie błota i innych zanieczyszczeń z chodników położonych wzdłuż nieruchomości. Jeżeli nieruchomość jest jeszcze w budowie, to wypełnianie obowiązku utrzymanie jej w należytym stanie należy do kierownika budowy. Oczyszczanie natomiast przystanków komunikacyjnych należy do obowiązków jednostek użytkujących tereny służące komunikacji publicznej. Natomiast utrzymanie dróg publicznych jest obowiązkiem zarządu drogi. Jeżeli natomiast nie jest jasne, kto jest odpowiedzialny za utrzymanie porządku na danej nieruchomości, to należy stosować domniemanie, zgodnie z którym za utrzymanie porządku odpowiedzialna jest gmina. Gmina odpowiedzialna jest również za usuwanie zanieczyszczeń z chodników, jeżeli pobiera opłaty z tytułu postoju lub parkowania pojazdów samochodowych na takim chodniku. Nadzór nad realizacją tych wszystkich obowiązków sprawuje wójt, burmistrz lub prezydent miasta.

Nowe obowiązki

W najbliższym czasie obowiązek utrzymania porządku na nieruchomości zostanie jeszcze zwiększony. Z uwagi na położenie większego nacisku na zapewnienie bezpieczeństwa obiektów budowlanych właściciele lub zarządcy nieruchomości będą mieli obowiązek usuwania z dachów swoich nieruchomości nadmiaru śniegu, wody, lodu i innych skutków niekorzystnych zjawisk atmosferycznych. W razie niewypełnienia tego obowiązku właściciele mają być karani karą grzywny od 1 tys. zł, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Jednocześnie raz w roku - w okresie zimowym właściciele nieruchomości będą zobowiązaniu do przeprowadzenia na własny koszt przeglądu budynku. Nowelizacja ustawy Prawo budowlane, która przewiduje te obowiązki, została już przyjęta przez Sejm i czeka na podpis prezydenta. Wszystko wskazuje jednak na to, że zmiany zaczną obowiązywać już od lipca.

Postępowanie z odpadami

Najważniejszym obowiązkiem właścicieli nieruchomości jest usuwanie i unieszkodliwianie odpadów komunalnych. Przy wykonywaniu tego obowiązku właściciel musi udokumentować, że korzysta z usług wykonywanych przez zakład będący gminną jednostką organizacyjną lub podmiotem posiadającym zezwolenie na wykonywanie usług usuwania odpadów komunalnych. Chodzi o okazanie umowy i dowodów opłacenia za usługi. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta mają również prawo do żądania od właściciela okazania dowodów płacenia za składowanie odpadów na składowisku odpadów komunalnych. Jeżeli właściciel nie przedstawi dokumentów wskazujących, że korzysta z usług firmy prywatnej posiadającej zezwolenie na wywóz odpadów, to obowiązek usuwania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych przejmuje gmina. Ma ona wówczas prawo pobierania opłaty za wykonywanie tych zadań według określonych przez siebie stawek. Górna wysokość tych stawek może zostać ustalona, w drodze uchwały, przez radę gminy. Granice te mogą zostać ustalone również w sytuacji, gdy usługi w zakresie usuwania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych świadczone są przez gminne jednostki organizacyjne lub podmioty posiadające zezwolenie na prowadzenie takiej działalności. Jeżeli odpady gromadzone są w sposób selektywny, to rada gminy ma obowiązek stosowania niższych stawek za ich usuwanie i unieszkodliwianie. Są to stosunkowe nowe zasady ustalania polityki cenowej za wywóz śmieci i podyktowane są przede wszystkim zwiększającymi się standardami ponownego wykorzystania śmieci jako tzw. surowców wtórnych.

Prawo do sprawdzenia, czy właściciel nieruchomości posiada aktualną umowę z firmą wywozową i opłaca rachunki za usługę, np. straż miejska lub gminna. W przypadku braku takiej umowy i rachunków powstaje podejrzenie, że właściciel nieruchomości pozbywa się odpadów w sposób nieprawidłowy. Wobec takich właścicieli zostaje wszczęte postępowanie administracyjne, które skutkować może decyzją, w której zostaje zobowiązane do uiszczenia opłat za odbieranie odpadów komunalnych lub opróżnianie zbiorników bezodpływowych. Niestety, grozi też takim właścicielom kara grzywny do 5 tys. zł przewidziana przez kodeks wykroczeń.

INFORMACJE WE WNIOSKU

Wniosek o udzielenie zezwolenie na wykonywanie usług porządkowych powinien zawierać:

n oznaczenie podmiotu ubiegającego się o zezwolenie, jego siedzibę oraz jego numer identyfikacji podatkowej,

n określenie przedmiotu i obszaru wykonywanej działalności,

n określenie środków technicznych, jakimi dysponuje ubiegający się o zezwolenie, w celu zapewnienia prawidłowego wykonywania działalności objętej wnioskiem,

n informacje o technologiach stosowanych lub przewidzianych do stosowania przy świadczeniu usług w zakresie działalności objętej wnioskiem,

n określenie czasu, na jaki zezwolenie ma być udzielone.

Zezwolenie na usługi porządkowe

Gmina wykonująca swoje zadanie własne z zakresu utrzymania porządku i czystości musi wykonać je samodzielnie. Część z nich może bowiem zlecić swoim służbom lub jednostkom pomocniczym, a nawet spółkom prywatnym, podpisując stosowane umowy. Konieczne jest uzyskanie zezwolenia na prowadzenie przez podmioty inne niż gminne jednostki organizacyjne działalności polegającej:

n na usuwaniu, wykorzystywaniu i unieszkodliwianiu odpadów komunalnych,

n opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych lub też

n ochronnej przed bezdomnymi zwierzętami.

Zezwolenia takiego udziela w drodze decyzji administracyjnej właściwy wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Przy wydawaniu takiego zezwolenia brane powinno być pod uwagę to, czy podmiot ubiegający się o zezwolenie dysponuje odpowiednim sprzętem technicznym, odpowiednią kadrą oraz czy spełnia inne warunki konieczne do wykonania usług na odpowiednim poziomie. Szczegóły kryteriów, jakie są brane pod uwagę, muszą być podane do publicznej wiadomości.

Podmiot ubiegający się o zezwolenie powinien skierować do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta wniosek w formie pisemnej. Wniosek taki powinien przede wszystkim zawierać oznaczenie podmiotu ubiegającego się o zezwolenie, jego siedzibę oraz numeru identyfikacji podatkowej, a także określenie przedmiotu i obszaru wykonywanej działalności. Wnioskodawca powinien we wniosku wykazać jednocześnie, jakimi środkami technicznymi dysponuje, w celu zapewnienia prawidłowego wykonywania działalności objętej wnioskiem. Konieczne jest także wskazanie czasu, na jaki zezwolenie ma być udzielone. Do wniosku przedsiębiorca jest obowiązany dołączyć ponadto zaświadczenie o braku zaległości podatkowych i zaległości w płaceniu składek na ubezpieczenie zdrowotne lub społeczne. Jeżeli podmiot ubiega się o zezwolenie na usuwanie odpadów komunalnych, to powinien określić również rodzaje odpadów komunalnych odbieranych od właścicieli nieruchomości oraz udokumentować gotowość ich odbioru przez zakład prowadzący działalność w zakresie wykorzystywania lub unieszkodliwiania takich odpadów. W takiej sytuacji podmiot ten powinien dołączyć do wniosku informację o miejscu i stosowanej technologii wykorzystywania lub unieszkodliwiania odpadów oraz potwierdzić prawa do terenu, na którym prowadzona ma być ta działalność.

Jeżeli podmiot ubiegający się o zezwolenie zrobił to we właściwej formie i spełnia wszystkie wymagania, to wójt, burmistrz lub prezydent miast powinni mu je wydać. Przed podjęciem decyzji w sprawie wydania zezwolenia wójt, burmistrz lub prezydent miasta może wezwać przedsiębiorcę do uzupełnienia, w wyznaczonym terminie, jednak nie krótszym niż 14 dni, brakującej dokumentacji. Wójt, burmistrz lub prezydent miast może również dokonać kontrolnego sprawdzenia faktów podanych we wniosku o udzielenie zezwolenia. Chodzi o potwierdzenie tego, czy przedsiębiorca na pewno spełnia warunki wykonywania działalności objętej zezwoleniem.

Wydane zezwolenie powinno wskazywać podmiot, któremu zostało ono udzielone, oraz jego siedzibę oraz przedmiot i zakres wykonywanej działalności. Zezwolenie musi także wskazywać miejsce unieszkodliwiania odpadów oraz okres jego ważności. Organ wydający zezwolenie ma również prawo do wskazania w zezwoleniu, iż podmiot, któremu zostało ono udzielone, ma obowiązek zawierania z mieszkańcami gminy umów na wywóz odpadów komunalnych oraz wystawiania im dowodów, iż odpady komunalne od nich odbiera za stosowną opłatą. Jednocześnie wójt, burmistrz lub prezydent miasta może zobowiązać w zezwoleniu przedsiębiorcę do dokonania po zakończeniu działalności niezbędnych zabiegów z zakresu ochrony środowiska i ochrony sanitarnej.

Jeżeli podmiot, który uzyskał zezwolenie, nie wypełnia określonych w nim warunków, organ zarządzający gminy wzywa go do niezwłocznego zaniechania naruszania tych warunków. Jeżeli wezwanie to nie skutkuje i naruszenia nadal występują, to wójt, burmistrz lub prezydent miast może cofnąć bez odszkodowania wydane przez siebie wcześniej zezwolenie. W takiej sytuacji gmina musi brać jednak pod uwagę fakt, iż cofając zezwolenie przejmuje na siebie zadania, które wykonywane były wcześniej przez prywatny podmiot.

Polityka ekologiczna

Jednym z elementów realizacji zadania polegającego na zapewnieniu porządku i czystości w gminie jest prowadzenie prawidłowej gospodarki odpadami. Budowa strategii gospodarki odpadami jest procesem ciągłym, który gminy doprecyzowują przez wiele lat. Wraz z realizacją gospodarki odpadami pojawiają się bowiem nowe zadania, a niektóre z poprzednio założonych tracą na aktualności. Odpowiednia strategia powinna zaś dążyć do zapewnienia jak najlepszej ochrony środowiska i jednocześnie musi uwzględniać interes publiczny. Należy przez to rozumieć głównie minimalizację kosztów ponoszonych przez mieszkańców w związku z wdrożeniem planu gospodarki odpadami.

Plany gospodarki odpadami są elementem polityki ekologicznej, którą prowadzi nie tylko państwo, ale także województwa, powiaty i gminy. Do podejmowania kroków w kierunku jej realizacji jednostki samorządu terytorialnego zobowiązuje między innymi ustawa o odpadach. Wynika to ze wskazanych w niej zasad, które wyraźnie stanowią, że każdy podmiot podejmujący działania powodujące lub mogące powodować powstawanie odpadów, powinien takie działania planować, projektować i prowadzić. Celem takich działań powinno być przede wszystkim zapobieganie powstawaniu odpadów lub ograniczanie ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko. Zgodnie z przepisami wspomnianej ustawy, plany gospodarki odpadami służą również stworzeniu w kraju zintegrowanej i wystarczającej sieci instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Plan gospodarki odpadami pozwala na bardziej precyzyjne określenie kosztów sytemu gospodarki odpadami i tworzy podstawy do prowadzenia analiz i ocen inwestycji niezbędnych dla realizacji określonych celów.

Plan gospodarki odpadami

Przygotowanie planu gospodarki odpadami jest formą podejmowania strategicznych decyzji przez gminę. Odpowiednie wnioski są przedstawiane w formie dokumentu. Umożliwia on przewidywanie kierunków rozwoju systemu gospodarki odpadami.

Plany gospodarki odpadami są opracowywane na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. W przypadku jednostek samorządu czynią to ich władze. Gminy mają swobodę w zakresie tworzenia tych planów, pomimo ustawowego wymogu zgodności z planami przygotowywanymi na wyższym szczeblu. Chodzi tu głównie o formę i zakres planowanych działań. Plany gospodarki odpadami podlegają aktualizacji nie rzadziej niż co cztery lata.

Plany gminne, jak i jednostek wyższego szczebla stanowią część programu ochrony środowiska. Organem kompetentnym do ich uchwalenia jest rada gminy (rada powiatu, sejmik województwa). Nie stanowią one aktów prawa miejscowego, co jednak nie oznacza, że nie mają wpływu na sytuację prawną mieszkańców wspólnoty samorządowej. Treść planów powinna bowiem w istotny sposób wpływać na kształt decyzji administracyjnych wydawanych w związku z gospodarowaniem odpadami.

Pierwszym elementem planu powinien być zawsze opis aktualnego stanu gospodarki odpadami. Gminny plan gospodarki odpadami obejmuje odpady komunalne powstające na obszarze danej gminy oraz przywożone na jej obszar z uwzględnieniem odpadów komunalnych ulegających biodegradacji oraz odpadów niebezpiecznych zawartych w odpadach komunalnych. Plan powinien określać przede wszystkim cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań na rzecz poprawy stanu środowiska naturalnego oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i finansowe. Ponadto zawiera się w nim inwentaryzację zasobów środowiska przyrodniczego i diagnozę obecnego stanu środowiska z tendencją zmian.

Projekty planów podlegają zawsze zaopiniowaniu. W przypadku projektu planu gminnego podmiotem opiniującym jest zarząd województwa oraz zarząd powiatu. Organy te powinny udzielić opinii w terminie nie dłuższym niż dwa miesiące od dnia otrzymania projektu. Nieudzielenie opinii w tym terminie uznaje się przy tym za opinię pozytywną.

Organy wykonawcze gmin, będących członkami związków międzygminnych, mogą opracować jeden projekt wspólnego planu gospodarki odpadami, obejmujący zadania gminnego planu gospodarki odpadami. Projekt planu jest opiniowany wówczas przez zarządy województw i powiatów, na których terenie położone są gminy. Projekty planów gminnych czy powiatowych podlegają też zaopiniowaniu przez właściwego dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej.

Sprawozdania z realizacji planu

Organy wykonawcze gminy mają obowiązek przygotowywania cyklicznych sprawozdań z realizacji planu gospodarki odpadami. Obejmują one okres dwóch lat kalendarzowych, według stanu na dzień 31 grudnia roku kończącego ten zakres czasowy.

CO W PLANIE GOSPODARKI ODPADAMI

Co powinien uwzględniać plan gospodarki odpadami:

n opis aktualnego stanu gospodarki odpadami, zawierający informacje dotyczące:

- rodzaju, ilości i źródła pochodzenia odpadów, które mają być poddane procesom odzysku lub unieszkodliwiania,

- wyszczególnienia posiadaczy odpadów prowadzących działalność w zakresie zbierania, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów,

- rozmieszczenia istniejących instalacji do zbierania, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów,

- identyfikacji problemów w zakresie gospodarowania odpadami;

n cele w zakresie gospodarki odpadami z podaniem terminów ich osiągania;

n prognozowane zmiany w zakresie wytwarzania i gospodarowania odpadami;

n zadania, których realizacja zapewni poprawę sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami;

n rodzaj przedsięwzięć i harmonogram ich realizacji;

n instrumenty finansowe służące realizacji celów w zakresie gospodarki odpadami;

n system gospodarowania odpadami;

n system monitoringu i sposób oceny realizacji celów w zakresie gospodarki odpadami.

SPRAWOZDANIA W 2007 ROKU

W 2007 roku powinny być sporządzone sprawozdania z realizacji gminnych, powiatowych, wojewódzkich planów gospodarki odpadami, obejmujące okres od uchwalenia planu do dnia 31 grudnia 2006 r. Sprawozdania z realizacji gminnych planów gospodarki odpadami powinny być przekazane zarządom powiatów do końca I kwartału 2007 r.

ZADANIA GMIN

Obowiązki gminy w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi to:

n zapewnianie objęcia wszystkich mieszkańców gminy zorganizowanym systemem odbierania wszystkich rodzajów odpadów komunalnych;

n zapewnianie warunków funkcjonowania systemu selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych;

n zapewnianie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami lub przedsiębiorcami instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych albo zapewnienie warunków do budowy, utrzymania i eksploatacji instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych przez przedsiębiorców;

n zapewnianie warunków ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania.

Sprawozdanie z realizacji planu gospodarki odpadami organ wykonawczy gminy przedkłada radzie gminy i zarządowi powiatu w terminie do dnia 31 marca po upływie okresu sprawozdawczego.

Sprawozdania z realizacji planów gminnych stanowią podstawę do oceny aktualnej sytuacji w zakresie gospodarki odpadami w kraju. Stanowią one więc przygotowanie aktualizacji planów gospodarki odpadami w przyszłości. Przy przygotowaniu aktualizacji planów gospodarki odpadami jednostka samorządu musi wziąć pod uwagę wytyczne zawarte w krajowym planie gospodarki odpadami.

Likwidacja dzikich wysypisk

W konsekwencji realizacji planów gospodarki odpadami gminy uruchamiają wiele pilotażowych programów i inicjatyw. Mają one głównie na celu rozwiązywanie lokalnych problemów związanych z nadmiernym powstawaniem odpadów.

Jednym z najbardziej aktualnych problemów, który w mniejszym lub większym stopniu występuje w każdej gminie, jest powstawanie dzikich wysypisk. Składowanie odpadów kosztuje, dlatego też niektórzy obywatele, jak i firmy wywożą swoje śmieci na nielegalne wysypiska. Z szacunkowych danych wynika, że na terenie prawie połowy gmin, bo aż w 49,6 proc. gmin występują dzikie wysypiska. Najwięcej ich znajduje się na terenach wiejsko-miejskich. Sam fakt istnienia dzikich wysypisk niewiele mówi o skali zjawiska. Składowiska śmieci są chemicznymi bombami zegarowymi. Nielegalne wysypiska powstają najczęściej na opuszczonych i niezabezpieczonych terenach. Zdecydowaną większość tych odpadów stanowią odpady komunalne oraz odpady remontowe i budowlane.

PRZYKŁAD

SELEKTYWNA ZBIÓRKA ODPADÓW

Gmina Trzebnica rozpoczęła selektywną zbiórkę odpadów opakowaniowych we wrześniu 2001 r. zakupem 51 kontenerów (na makulaturę, szkło oraz plastik). W centrum miasta oraz na przyległych terenach o zwartej zabudowie ustawione zostały zestawy pojemników (po trzy sztuki) przeznaczonych wyłącznie do selektywnej zbiórki. W kolejnych latach zakupiono kolejnych 112 kontenerów. W 2004 roku Urząd Miejski rozpoczął zbiórkę surowców także metodą workową. Akcja segregacji przyniosła bardzo wymierne efekty, gdyż dzięki niej Trzebnica stała się jedną z trzech gmin województwa dolnośląskiego, którym udało się odzyskać największą liczbę surowców wtórnych w przeliczeniu na jednego mieszkańca.

Aby gmina mogła dobrze walczyć z problemem nielegalnych składowisk śmieci, musi najpierw poznać skalę zjawiska. W tym celu powinna przynajmniej raz w roku przeprowadzić inwentaryzację dzikich wysypisk i utworzyć specjalną ewidencję, która będzie w miarę upływu czasu aktualizowana. Następnie można przechodzić do sukcesywnej likwidacji składowisk śmieci. Sposób postępowania z takimi miejscami jest najczęściej uzależniony od stanu własności terenu, na którym dane wysypisko zostało utworzone.

Likwidacja nielegalnych wysypisk to niemały wydatek. Dlatego co roku w budżecie gminy powinny być rezerwowane na ten cel specjalne środki. Prace porządkowe w tym zakresie najlepiej oddać pod nadzór zarządu gospodarki komunalnej lub innej jednostki zajmującej się tą dziedziną. Prace związane z likwidacją dzikich wysypisk z terenów publicznych obejmują głównie usunięcie odpadów, porządkowanie, rekultywację oraz zabezpieczenie terenów przed ich odtwarzaniem. Ilość nagromadzonych odpadów jest różna. Przeważają miejsca głównie w pasach drogowych o tzw. drobnym zaśmieceniu, ciągnące się na długich odcinkach. Takie dzikie wysypiska powinny być usuwane w pierwszej kolejności. Wysypiska większe muszą być porządkowane sukcesywnie, w miarę ustalonego harmonogramu. W przypadku stwierdzenia zalegania odpadów na terenach osób fizycznych lub prawnych, egzekwowanie ich usunięcia powinny podejmować odpowiednie służby (np. funkcjonariusze straży miejskiej).

Dla przykładu w Krakowie w ramach Programu likwidacji dzikich wysypisk na terenach publicznych w 2006 roku wywieziono 6591 ton odpadów i zlikwidowano 1030 dzikich wysypisk. Koszt realizacji zadania wyniósł 477 985,52 zł.

Selektywna zbiórka

Odpady, które wytwarzają mieszkańcy każdej wspólnoty samorządowej, ich selekcja, zbiórka stały się kolejnym problemem gmin. Stąd właśnie powinny one podejmować działania w kierunku upowszechnienia segregacji śmieci wśród lokalnej społeczności i stworzenia ku temu warunków.

Istnieją dwa podstawowe modele segregacji odpadów. Pierwszy polega na selektywnej zbiórce odpadów (odpady zbierane do oddzielnych, specjalnie do tego celu przeznaczonych pojemników, worków, przyjmowane do punktów skupu itp.). Drugi z kolei na sortowaniu odpadów (odpady zbierane są tradycyjnie do wspólnego pojemnika, a później sortowane w sortowni odpadów na papier, szkło, metal itp.). Obydwa modele były stosowane w różnych krajach. Okazało się jednak, że ten pierwszy (selektywna zbiórka) przynosi znacznie lepsze efekty. Chodzi tu przede wszystkim o jakość odzyskiwanych surowców.

Aby selektywna zbiórka przyniosła wymierne efekty, konieczne jest poważne potraktowanie tematu. Przedsięwzięcie to, obok nieocenionych korzyści ekologicznych, niesie ze sobą znaczne oszczędności ekonomiczne. Efektem będzie na pewno zmniejszenie ilości odpadów trafiających na składowiska komunalne. W wyniku dobrze funkcjonującej selektywnej zbiórki odpadów komunalnych żywotność składowiska wydłuża się nawet o 50 - 60 proc. Zmniejszy się też na pewno szkodliwość odpadów trafiających na wysypiska. Selektywna zbiórka powinna obejmować również odpady tzw. niebezpieczne. Powoduje to m.in. znaczne zmniejszenie toksyczności odpadów komunalnych trafiających na składowisko (np. akumulatory, oleje, rtęciówki).

Najlepsze rezultaty przynosi selektywna zbiórka odpadów bezpośrednio u źródła. Dobrym sposobem na jej realizację jest nieodpłatne dostarczanie przez gminę zainteresowanym mieszkańcom worków do selektywnej zbiórki odpadów w trzech kolorach - z przeznaczeniem na szkło, makulaturę i plastik + puszki. Worki są następnie wystawiane przez mieszkańców i zabierane przez służby porządkowe co pewien czas w ustalonym dniu.

Innym sposobem jest wprowadzenie systemu dwupojemnikowej zbiórki odpadów. Polega on na dostawieniu na terenie posesji, gdzie aktualnie ustawione są pojemniki do gromadzenia odpadów zmieszanych, dodatkowego pojemnika (np. koloru żółtego), przeznaczonego do oddzielnego zbierania surowców wtórnych, tj. papieru, plastiku, szkła, metalu. Odpady takie są następnie odbierane nieodpłatnie przez firmę wywozową. Pojemnik powinien być oznakowany poprzez umieszczenie na nim informacji o rodzajach odpadów, które należy w nim gromadzić.

Sukces programu selektywnej zbiórki odpadów zależy zawsze od przeprowadzenia szerokiej akcji informującej mieszkańców.

Zużyty sprzęt elektroniczny

Jednym z nowych wyzwań stojących przed gminami jest udział w budowie systemu gospodarowania zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz.U. nr 180, poz. 1495) określa zasady postępowania ze zużytym sprzętem w sposób zapewniający ochronę zdrowia i życia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.

Od 1 lipca 2006 r. sprzedawca detaliczny i sprzedawca hurtowy są obowiązani przy sprzedaży sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych do nieodpłatnego przyjęcia zużytego sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych w ilości nie większej niż sprzedawany nowy sprzęt, jeżeli sprzęt jest tego samego rodzaju. Do nieodpłatnego przyjmowania zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych są zobowiązani również przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych.

Za zbierającego zużyty sprzęt uważa się prowadzącego punkt zbierania zużytego sprzętu, w tym sprzedawcę detalicznego i sprzedawcę hurtowego, oraz gminną jednostkę organizacyjną prowadzącą działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych i przedsiębiorcę posiadającego zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych. Zbierający zużyty sprzęt przedsiębiorcy mają obowiązek przekazać wójtowi (burmistrzowi lub prezydentowi miasta) w terminie 30 dni od dnia podjęcia działalności, informację zawierającą: firmę, oznaczenie siedziby i adres albo imię, nazwisko i adres zbierającego zużyty sprzęt, adresy punktów zbierania zużytego sprzętu, w tym punktów sprzedaży sprzętu. Zbierający zużyty sprzęt jest obowiązany poinformować władze gminy również o zakończeniu działalności, w terminie 30 dni od dnia trwałego zaprzestania jej wykonywania.

ARKADIUSZ JARASZEK, ADAM MAKOSZ

arkadiusz.jaraszek@infor.pl, adam.makosz@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

n Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2005 r. nr 236, poz. 2008)

n Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. z 2007 r. nr 39, poz. 251).

n Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz.U. nr 180, poz. 1495).