Dodatek funkcyjny

Istota i wysokość dodatku

Pracodawca samorządowy może przyznawać pracownikom zatrudnionym na samodzielnych stanowiskach prawo do specjalnego dodatku związanego z pełnioną funkcją. Taki dodatek ma być rekompensatą za ich większą odpowiedzialność. Niejasne i zmieniające się przepisy sprawiają jednak, że samorządy mają problem z przyznawaniem i prawidłowym wyliczeniem dodatku funkcyjnego. Warto zatem wiedzieć, komu i na jakich zasadach przysługuje taki składnik wynagrodzenia.

Wynagrodzenie pracowników samorządowych, nauczycieli i pracowników spoza sfery budżetowej może składać się z różnego rodzaju elementów. Poza podstawową pensją mogą oni otrzymywać różnego rodzaju dodatki związane z warunkami pracy (np. dodatek za szkodliwość, za pracę nadliczbową lub nocną), organizacją pracy (dodatek zmianowy) bądź też niezwiązane bezpośrednio z rodzajem pracy (np. dodatek stażowy). Problemy zaczynają się przy ustalaniu zasad ich przyznawania i wypłaty. Poszczególne grupy zawodowe obowiązują bowiem inne regulacje dotyczące wynagradzania pracowników.

Zobacz również: Godziny nadliczbowe – rozliczenie i rekompensata

Czym jest dodatek funkcyjny?

Przed podjęciem decyzji w sprawie przyznania dodatku funkcyjnego pracodawca musi przede wszystkim rozumieć jego istotę.

Dodatek funkcyjny jest bowiem:…

…1) rekompensatą za pełnioną funkcję

Dodatek funkcyjny to dodatkowe (poza wynagrodzeniem zasadniczym) świadczenie przyznawane osobom zatrudnionym na określonych stanowiskach, związane z pełnioną przez te osoby funkcją. Dodatek ma z założenia rekompensować szerszy zakres odpowiedzialności przypisanej pracownikom, którzy z reguły odpowiadają nie tylko za wyniki własnej pracy, ale także za wyniki pracy innych, podległych im pracowników.

Wyznacznikiem przy podejmowaniu decyzji o przyznaniu pracownikowi dodatku funkcyjnego powinna być zatem dla pracodawcy odpowiedź na pytanie, czy warunki pracy na danym stanowisku są na tyle szczególne, iż uzasadniają rekompensatę?

…2) świadczeniem powszechnym jedynie w sferze budżetowej

Generalnie dodatek funkcyjny nie ma charakteru powszechnego. Wypłacany jest wówczas, gdy przewidują go przepisy szczególne regulujące stosunek pracy określonej grupy zatrudnionych lub przepisy wewnątrzzakładowe. Obecnie ten składnik wynagrodzenia rozpowszechniony jest jedynie w sferze budżetowej. Przewidują go bowiem przepisy o wynagradzaniu zarówno pracowników urzędów państwowych, samorządowych, jednostek organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego, jak i publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Przepisy te, obok wynagrodzenia zasadniczego, określają stawki dodatku funkcyjnego (kwotowo albo procentowo do wynagrodzenia zasadniczego lub kwoty bazowej), przyjmując z reguły podobne mierniki, tj. rodzaj pracy, jej złożoność, zakres odpowiedzialności i kwalifikacje.

Z orzecznictwa…
Zapisy zawarte w art. 36 ust. 1 i 2 ustawy o pracownikach samorządowych pozwalają przyjąć, iż wynagrodzenie stosowne do stanowiska, jakie przysługuje pracownikowi samorządowemu, to wynagrodzenie zasadnicze, dodatek za wieloletnią pracę, nagroda jubileuszowa oraz jednorazowa odprawa w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne, dodatek funkcyjny nie obejmujący wójta oraz dodatek specjalny przysługujący zarówno pracownikom samorządowym, jak i wójtowi.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Gliwicach 2011-06-02, IV SA/Gl 419/11, opubl. Legalis

Zobacz również: Urlopy pracowników samorządowych w 2013 roku

…3) obligatoryjnym składnikiem wynagrodzenia

Dodatek funkcyjny jest obligatoryjnym składnikiem wynagrodzenia, w tym znaczeniu, że jest wypłacany po spełnieniu przesłanek jego nabycia. Wypłata ani wysokość dodatku nie są uzależniona od uznania pracodawcy. Wypłata tego dodatku następuje raz w miesiącu, w terminie ustalonym dla wypłaty wynagrodzenia zasadniczego.

Przykład

Wynagrodzenie pracownika za luty 2012 r. składa się z następujących składników: wynagrodzenia zasadniczego - 1.500 zł, dodatku stażowego - 150 zł, dodatku funkcyjnego - 350 zł, premii motywacyjnej - 500 zł oraz nagrody uznaniowej - do 300 zł. W miesiącu tym pracownik przepracował 10 godzin nadliczbowych dobowych. Ustalając podstawę do obliczenia wynagrodzenia za godziny nadliczbowe uwzględnieniu podlegają wszystkie składniki wynagrodzenia tego pracownika z wyłączeniem premii motywacyjnej oraz premii uznaniowej, tj.:
1.500 zł + 150 zł + 350 zł (wynagrodzenie zasadnicze + dodatek stażowy + dodatek funkcyjny) = 2.000 zł,
2.000 zł : 160 godz. (wymiar czasu pracy w lutym 2011 r.) = 12,50 zł,
12,50 zł × 10 godz. nadliczbowych = 125 zł (normalne wynagrodzenie za godziny nadliczbowe).

…4) stałym składnikiem wynagrodzenia

Dodatek funkcyjny ma charakter stałego składnika wynagrodzenia, stanowiąc nie tylko ekwiwalent za zwiększony nakład pracy, ale także za szerszy zakres odpowiedzialności za działania własne i kierowanego zespołu oraz większy stopień utrudnienia pracy. Pracodawca ma jedynie możliwość modyfikowania go w ramach ustalonych w przepisach płacowych widełek. Stałość dodatku funkcyjnego polega na tym, że raz przyznany dodatek powinien być wypłacany do czasu, aż nie ulegną zmianie warunki umowy o pracę, w szczególności powierzone stanowisko pracy.

Przykład

Regulamin wynagradzania w urzędzie gminy przewidywał dodatek funkcyjny dla kierowników działów. Pracodawca wprowadził dodatek dla kierowników jednostek organizacyjnych w zawieranych z nimi umowach o pracę. Nie ma przeszkód, by pracodawca rozszerzył uprawnienie do dodatku w drodze postanowień umownych. Musi jednak mieć na uwadze, że przyznanie pracownikowi w umowie o pracę dodatku funkcyjnego nieprzewidzianego w przepisach o wynagrodzeniu dla danego stanowiska i nadanie mu charakteru stałego składnika wynagrodzenia nakłada na niego obowiązek jego wypłacania.

…5) świadczeniem uzależnionym jedynie od funkcji

Dodatek funkcyjny wypłacany jest pracownikom określonym w przepisach szczególnych regulujących stosunek pracy danej grupy pracowników, tzw. pragmatykach służbowych lub wewnątrzzakładowych. Jak sama nazwa wskazuje, nabycie prawa do dodatku funkcyjnego jest uzależnione od pełnienia w zakładzie pracy konkretnej funkcji. Najczęściej będzie chodziło o funkcję kierowniczą.

Może się jednak zdarzyć, że dodatek ten przysługuje osobom nie kierującym zespołami pracowników, ale których praca ma szczególne znaczenie dla zakładu lub łączy się ze szczególną odpowiedzialnością, np. radcy prawnemu.

Dodatek funkcyjny różni się od innych dodatków występujących w wynagrodzeniu pracowniczym. Powstanie do niego prawa nie jest bowiem uzależnione od dopełnienia przez pracownika dodatkowych przesłanek. Sam bowiem fakt, że pracownikowi powierzono określoną funkcję, uzasadnia jego prawo nie tylko do wynagrodzenia zasadniczego, lecz również do dodatku funkcyjnego, jeżeli obowiązujące przepisy ustawowe lub zakładowe (względnie umowne) przewidują dla tego stanowiska takie świadczenie.

Polecamy: Odprawy

Jaka jest wysokość dodatku funkcyjnego?

W sferze budżetowej wysokość dodatku funkcyjnego pracowników jest najczęściej określona w tabelach stanowiących załączniki do rozporządzeń płacowych poszczególnych grup zawodowych.

Wysokość ta może być określana w bardzo różny sposób, przykładowo:
• procentowo od miesięcznej stawki wynagrodzenia zasadniczego konkretnego pracownika,
• procentowo od najniższego wynagrodzenia zasadniczego w I kategorii zaszeregowania określonego w tabeli miesięcznych kwot wynagrodzenia zasadniczego,
• kwotowo dla określonych stanowisk.

Z ostatnim sposobem wskazania dodatków funkcyjnych mamy do czynienia w regulacji obejmującej pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie powołania i wyboru.

Do 30 czerwca 2009 r. przepisy o wynagradzaniu pracowników samorządowych (w szczególności rozporządzenie Rady Ministrów z 2 sierpnia 2005 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego – Dz.U. Nr 146, poz. 1222 ze zm.), przewidywały, że dodatek funkcyjny przysługuje pracownikom zatrudnionym na stanowiskach związanych z kierowaniem zespołem oraz radcy prawnemu. Ponadto dodatek ten przysługiwał pracownikom zatrudnionym na stanowiskach niezwiązanych z kierowaniem zespołem, dla których dodatek funkcyjny był przewidziany w wykazie stanowisk stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia.

Obowiązująca obecnie ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 223, poz. 1458; dalej: PracSamU) zmieniła zasady przyznawania dodatku funkcyjnego. Zgodnie z art. 36 ust. 4 PracSamU pracownikowi samorządowemu może zostać przyznany dodatek funkcyjny. Pracodawca samorządowy może określić warunki przyznawania i sposób jego wypłacania pracownikom umownym w regulaminie wynagradzania. Oznacza to, że pracodawca samorządowy ma swobodę w określaniu zasad jego przyznawania i wypłacania. Przepisy nie konkretyzują ani wysokości dodatku funkcyjnego, ani innych kryteriów, jakimi powinien się kierować pracodawca podejmujący decyzję o przyznaniu takiego świadczenia.

Pracodawca ma zatem możliwość wskazania stanowisk, na których dodatek taki będzie przysługiwał. Stanowiska te mogą być związane z kierowaniem zespołami pracowniczymi, lecz nie musi być to jedyna przesłanka uzasadniająca poznanie takiego dodatku. Pracodawca samorządowy może bowiem wskazać w regulaminie wynagradzania, że dodatek funkcyjny przysługuje na stanowiskach o szczególnym znaczeniu dla jednostki samorządowej (np. na stanowisku radcy prawnego).

Zobacz również: Trzynastki dla matek sfery budżetowej

Przykład zapisu w regulaminie

„Dodatek funkcyjny przysługuje pracownikom zatrudnionym na stanowiskach związanych z kierowaniem zespołem”.

Przykład zapisu w regulaminie

„Dodatek funkcyjny przysługuje pracownikom zatrudnionym na stanowiskach niezwiązanych z kierowaniem zespołem, dla których w załączniku nr 4 przewiduje się możliwość przyznania tego dodatku, z tym że maksymalna stawka tego dodatku jest niższa o jedną stawkę”.

Dodatek może być wskazany procentowo od wynagrodzenia, bądź od jednego ze składników wynagrodzenia (np. wynagrodzenia zasadniczego). Pracodawca ma przy tym prawo przy wskazać w regulaminie konkretny procent tego dodatku albo wskazać konkretny przedział.

Dodatek funkcyjny może być również przyznany poprzez wskazanie kwotowe, również przez przypisanie konkretnych kwot albo umieszczenie w regulaminie kwotowych widełek dla poszczególnych stanowisk, na których – zdaniem pracodawcy samorządowego – dodatek taki powinien przysługiwać.

Zobacz również: Tytuł zawodowy na pieczątce pracującego w samorządzie

Przykład zapisu w regulaminie

„Wartość kwotową stawek dodatku funkcyjnego określa załącznik nr 3 do regulaminu”.

Istnieje również możliwość ustalenia innych zasad dotyczących wysokości dodatku, np. okoliczności, w jaki dodatek będzie zmniejszany lub zwiększany.

Przykład zapisu w regulaminie

„Dodatek funkcyjny jest proporcjonalnie zmniejszany za czas nieobecności wynikających z ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa”.

Warto zapamiętać:

• Dodatek funkcyjny jest: rekompensatą za pełnioną funkcję, świadczeniem powszechnym jedynie w sferze budżetowej, obligatoryjnym składnikiem wynagrodzenia, stałym składnikiem wynagrodzenia, świadczeniem uzależnionym jedynie od funkcji.

• Wysokość dodatku funkcyjnego pracowników jest określona w tabelach stanowiących załączniki do rozporządzeń płacowych poszczególnych grup zawodowych.

• Pracodawca samorządowy może określić warunki przyznawania i sposób jego wypłacania pracownikom umownym w regulaminie wynagradzania.

• Dodatek może być wskazany procentowo od wynagrodzenia, bądź od jednego ze składników wynagrodzenia.

• Dodatek funkcyjny może być przyznany poprzez wskazanie kwotowe, również przez przypisanie konkretnych kwot albo umieszczenie w regulaminie kwotowych widełek dla poszczególnych stanowisk, na których dodatek taki powinien przysługiwać.

• Pracodawca może też ustalić inne zasady dotyczące wysokości dodatku.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.)

• Rozporządzenie Rady Ministrów z 2 sierpnia 2005 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. Nr 146, poz. 1222 ze zm.)

• Rozporządzenie Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. Nr 50, poz. 398).

Polecamy serwis: Pracownicy