Dotacje z zakresu ochrony środowiska - podatek od osób fizycznych

Przekazywanie mieszkańcom gmin pomocy z zakresu ochrony środowiska – np. modernizacji ogrzewania, kanalizacji itp. – co do zasady powoduje powstanie u nich przychodu. Najczęściej świadczenia takie są jednak przedmiotowo zwolnione z podatku dochodowego. Niekiedy też w ogóle nie podlegają opodatkowaniu.

Polecamy: Nowe Prawo wodne z uzasadnieniem rządowym (książka)

Finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej należy do zadań własnych gmin. Zakres tego finansowania, podzielono na kilka grup. Chodzi tu m.in. o:

• ochronę wód, powietrza i przyrody,
• gospodarkę odpadami,
• realizację zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej,
• wykorzystanie lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz
• wprowadzanie przyjaznych dla środowiska nośników energii.

Finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w tym zakresie może polegać na udzielaniu dotacji celowej w rozumieniu ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (dalej: u.f.p.) m.in. z budżetu gminy na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji:

1. podmiotów niezaliczonych do sektora finansów publicznych (osób fizycznych i prawnych, wspólnot mieszkaniowych, przedsiębiorców),
2. jednostek sektora finansów publicznych będących gminnymi lub powiatowymi osobami prawnymi.

Udzielenie dotacji celowej następuje na podstawie umowy zawartej przez gminę z wymienionymi podmiotami. Jeżeli dotacja stanowi pomoc publiczną lub pomoc de minimis, jej udzielenie następuje z uwzględnieniem warunków dopuszczalności tej pomocy określonych w przepisach prawa UE.

Dotacje z budżetu państwa lub samorządu

Jeżeli chodzi o skutki podatkowe przekazywania przez gminę świadczeń na rzecz jej mieszkańców, trzeba pamiętać o zwolnieniu z art. 21 ust. 1 pkt 129 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: updof). Objęto nim dotacje, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, otrzymane z budżetu państwa lub budżetów JST.

Aby móc skorzystać z tego zwolnienia, należy spełnić łącznie trzy przesłanki:

1. świadczenie zostało wypłacone z budżetu państwa lub JST,
2. przekazane środki stanowiły dotację w rozumieniu przepisów u.f.p.,
3. zwolnienie nie ma zastosowania do tej części dotacji otrzymanej na prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, która została przeznaczona na wynagrodzenie osoby fizycznej prowadzącej tę działalność (art. 21 ust. 36 updof).

W przypadku gdy gmina przekazuje środki lub dokonuje innych świadczeń na rzecz swoich mieszkańców, a środki te i świadczenia nie korzystają z żadnego zwolnienia od podatku wymienionego w art. 21 ust. 1 updof - wówczas gmina powinna wystawić każdemu beneficjentowi pomocy imienną informację PIT-8C. Nie musi przy tym potrącać żadnych zaliczek na podatek. Jeżeli zaś świadczenie jest wolne od podatku (albo w ogóle nie podlega opodatkowaniu), informacji PIT-8C nie trzeba wystawiać.

1. Rada miejska podjęła uchwałę dotyczącą udzielania i rozliczania dotacji celowej na dofinansowanie inwestycji z zakresu modernizacji źródeł ciepła. Uprawnionymi do otrzymania dotacji są inwestorzy (tj. osoby fizyczne posiadające tytuł prawny do nieruchomości położonej na regulaminu), którzy przeprowadzą wymianę istniejącego, nieekologicznego źródła ciepła na bardziej ekologiczne. Środki na to dofinansowanie gmina pozyskuje z WFOŚiGW.
W tym przypadku środki te korzystają ze zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 129 updof (jeżeli nie przeznaczono ich na wynagrodzenia określone w art. 21 ust. 36 updof). Gmina nie musi więc wystawiać informacji PIT-8C (zob. np. interpretację indyw. Dyrektora KIS z 9 sierpnia 2017 r., zn. 0113-KDIPT3.4011.14 1.2017.3.PP).

2. W ramach realizacji umowy dotacji z WFOŚiGW gmina przekazała środki finansowe, w formie dotacji określonej w umowie, ostatecznemu odbiorcy tego świadczenia. Środki przekazano na realizację zadania publicznego polegającego na likwidacji niskiej emisji, wspierając wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonych odnawialnych źródeł energii. Celem programu była wymiana pieca węglowego na bardziej ekologiczne rozwiązanie grzewcze. Czy gmina wystawia PIT-8C odbiorcom świadczenia?
Nie, ponieważ jest to dotacja zwolniona z podatku na warunkach określonych w art. 21 ust. 1 pkt 129 i ust. 36 updof (zob. interpretację indyw. Dyrektora KIS z 24 maja 2017 r., zn. 0115-KDIT2-2.4011.47.2017.2.ENB).

Sytuacja, w której środki pieniężne składające się na udzieloną dotację pochodzą z dotacji bądź pożyczki udzielonej gminie przez WFOŚiGW, nie ma wpływu na możliwość zastosowania zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 129 updof. Ważne jest bowiem wyłącznie to, że udzielona dotacja pochodzi bezpośrednio ze środków budżetu JST (w tym np. zasilanego dotacjami czy też zaciąganymi pożyczkami) i jest dotacją w rozumieniu przepisów u.f.p.

Dotacje wypłacone przez NFOŚiGW

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) jest państwową osobą prawną, której celem jest finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w zakresie określonym w art. 400a ust. 1 oraz art. 410a ust. 4-6 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (dalej: p.o.ś.). W sytuacji gdy mieszkaniec gminy otrzyma dotację na wskazany cel od NFOŚiGW - i z budżetu tej instytucji - nie ma zastosowania omawiane zwolnienie z podatku dochodowego.

Przedsiębiorca otrzymał decyzję na dofinansowanie dopłat do demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji. Dotację przekazał na jego konto NFOŚiGW. Wysokość otrzymanych środków nie przekracza limitu dopuszczalnego w przypadku pomocy de minimis. Czy taka dotacja korzysta ze zwolnienia od podatku?
Nie, w tym przypadku - zakładając, że beneficjent otrzymał dotację na działania podejmowane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej - dotacja stanowi przychód z tej działalności.
Dotacja ze środków NFOŚiGW będącego państwową osobą prawną nie jest dotacją otrzymaną z budżetu państwa lub JST - co jest warunkiem koniecznym do skorzystania ze zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 129 updof (zob. interpretację indyw. Dyrektora KIS z 7 czerwca 2017 r., zn. 0112-KDIL3-3.4011.53.2017.2.MC).

Otrzymanie świadczenia w ramach programów rządowych

W praktyce istnieje możliwość skorzystania jeszcze z innego zwolnienia podatkowego. Z przepisu art. 21 ust. 1 pkt 114 updof wynika bowiem, że zwolniona z podatku jest wartość otrzymanych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych oraz wartość świadczeń rzeczowych (w naturze) finansowanych lub współfinansowanych ze środków budżetu państwa, JST, ze środków agencji rządowych, agencji wykonawczych lub ze środków pochodzących od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych, w ramach rządowych programów.

Aby zatem możliwe było skorzystanie z tego zwolnienia:

• beneficjent powinien otrzymać: nieodpłatne (częściowo odpłatne) świadczenie lub świadczenie rzeczowe (w naturze),
• świadczenia te muszą być sfinansowane (współfinansowane) z konkretnych źródeł, ściśle określonych w tym przepisie,
• beneficjent powinien otrzymać takie świadczenia w ramach programów rządowych.

Jeżeli dana osoba otrzyma świadczenie sfinansowane lub współfinansowane ze środków budżetu gminy w ramach rządowych programów, to wartość tego świadczenia jest zwolniona z podatku.

Mieszkaniec gminy podpisał z gminą umowę na dofinansowanie podłączenia nieruchomości do zbiorowego systemu kanalizacyjnego z udziałem dofinansowania z WFOŚiGW w ramach rządowego Programu Priorytetowego "X". Przyznane mieszkańcowi środki gmina wypłaciła bezpośrednio wykonawcy podłączeń budynków do sieci kanalizacyjnej. Mieszkaniec gminy nie otrzymał więc fizycznie środków finansowych, ponieważ gmina rozliczała wykonanie podłączeń z wykonawcą ze środków przyznanych w ramach wspomnianego rządowego programu priorytetowego. Czy taka pomoc udzielona mieszkańcowi gminy korzysta ze zwolnienia podatkowego?
Tak, ponieważ mieszkaniec gminy nie otrzymał środków finansowych, lecz uzyskał nieodpłatne świadczenie w postaci usługi wykonania przyłącza do zbiorczego systemu kanalizacyjnego. Wartość otrzymanego nieodpłatnego świadczenia w formie tej usługi jest przychodem z innych źródeł (art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 9 updof). Jednak przychód ten - jako finansowany z udziałem środków pochodzących z budżetu JST i wypłacony w ramach programu rządowego - korzysta ze zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 114 updof (zob. np. interpretację indyw. Dyrektora KIS z 16 maja 2017 r., zn. 0113-KDIPT3.4011.54.2017.1.SK).

Wsparcie w ramach ochrony środowiska bez podatku

Może się zdarzyć, że otrzymane przez mieszkańców od gminy środki na realizację zadań publicznych związanych z ochroną środowiska w ogóle nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Nie powstanie bowiem przychód, który mógłby później ewentualnie korzystać z przedmiotowego zwolnienia podatkowego. W przypadku takich świadczeń problem podatku dochodowego w ogóle się nie pojawi.

Jedną z takich sytuacji rozstrzygał Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 23 marca 2017 r. (zn. 0461-ITP B2.4511.1075.2016.2.HD). Rada miejska przyjęła uchwałę, którą ustanowiła "Program usuwania barszczu Sosnowskiego" z terenu gminy. Wsparciem finansowym objęto grunty, których właścicielami są m.in. osoby fizyczne. Zgodnie z regulaminem naboru wniosków na udzielenie dofinansowania ze środków WFOŚiGW w formie dotacji na zadania z tego zakresu, gmina zawarła porozumienia z siedmioma osobami zainteresowanymi udziałem w realizacji zadania. Warunki dofinansowania nie przewidywały możliwości bezpośredniego udzielenia wsparcia dla prywatnych właścicieli gruntów. Beneficjentem dotacji, który zawarł umowę z WFOŚiGW na realizację tego zadania, jest gmina. Osoby fizyczne nie otrzymały więc bezpośrednio żadnej dotacji ze środków WFOŚiGW, a jedynie - jako właściciele terenów objętych działaniami realizacji przedsięwzięcia - skorzystali z dotacji otrzymanej przez gminę.

W takiej sytuacji likwidacja tych roślin jest zadaniem własnym gminy, a jego realizacji ma służyć wspomniany program. Źródłem finansowania działań związanych z wykonywaniem tego zadania będzie dotacja z WFOŚiGW oraz wkład własny właścicieli nieruchomości. Trzeba zwrócić uwagę, że zasady udziału w tym zadaniu, współfinansowanym przez gminę, są dla wszystkich osób w nim uczestniczących takie same. Nie mają zatem charakteru indywidualnego. Nie można więc mówić o powstaniu przysporzenia majątkowego dla konkretnego mieszkańca gminy biorącego udział w realizacji tego zadania publicznego. U osób tych nie powstaje przychód w rozumieniu art. 11 updof, a gmina nie ma obowiązku sporządzenia imiennych informacji PIT-8C.

Sławomir Liżewski

prawnik, wieloletni pracownik aparatu skarbowego

Podstawy prawne

• art. 9, pkt 14, art. 126-129 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1870; ost. zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 1529)

• art. 400 ust. 1 i 2, art. 400b ust. 1, art. 403 ust. 1-6, art. 410a ust. 5 i 6 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 519; ost. zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 1089)

• art. 11 ust. 1, art. 21 ust. 1 p kt 1 14 i 129, art. 21 ust. 36 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 2032; ost. zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 1530)