Zadania jednostek samorządu terytorialnego w ochronie środowiska

Kompetencje poszczególnych organów samorządu terytorialnego w sprawach dotyczących ochrony środowiska są bardzo rozbudowane. Właściwość poszczególnych organów samorządowych w tych kwestiach była niejednokrotnie przedmiotem spraw rozpatrywanych przez sądy administracyjne i wojewodów przy okazji podejmowanych przez nich rozstrzygnięć nadzorczych. Rola samorządów jest o tyle istotna, że polityki, strategie, plany lub programy dotyczące w szczególności przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, gospodarki przestrzennej, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i określonego wykorzystywania terenu powinny uwzględniać zasady ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. I tak np. projekty miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wymagają przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko.

Programy ochrony

Organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, sporządza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, uwzględniając wymagania polityki ekologicznej państwa, którą przyjmuje Sejm na cztery lata.

Wojewódzkie, powiatowe i gminne projekty programów ochrony środowiska podlegają zaopiniowaniu przez:

• ministra właściwego do spraw środowiska - w przypadku wojewódzkich projektów programów ochrony środowiska;

• organ wykonawczy województwa - w przypadku projektów powiatowych programów ochrony środowiska;

• organ wykonawczy powiatu - w przypadku projektów gminnych programów ochrony środowiska.

Organy samorządu terytorialnego powinny zapewnić możliwość udziału społeczeństwa w postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie programu ochrony środowiska.

Programy ochrony środowiska uchwala odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu albo rada gminy. Z wykonania programów organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy sporządza co dwa lata raporty, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy (przykład 1).

PRZYKŁAD 1

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA TO NIE PRAWO MIEJSCOWE

Rada miejska w T. podjęła 2 września 2004 r. uchwałę w sprawie uchwalenia Planu gospodarki odpadami dla miasta T. W par. 3 tej uchwały napisano, że wchodzi ona w życie z dniem podjęcia. Ten właśnie przepis zakwestionował wojewoda, który rozstrzygnięciem nadzorczym stwierdził jego nieważność. W uzasadnieniu wojewoda uznał, że zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska w związku z art. 14 ust. 6 ustawy o odpadach, uchwały dotyczące programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami są aktami prawa miejscowego i z tego powodu podlegają obowiązkowi publikacji w wojewódzkich dziennikach urzędowych.

Na takie rozstrzygnięcie nadzorcze gmina miasta T. wniosła skargę bezpośrednio do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Sąd administracyjny uznał, że zgodnie z przepisami prawa ochrony środowiska - programy ochrony środowiska, których częścią są plany gospodarki odpadami, mają realizować politykę ekologiczną państwa. Jest o nich mowa w ogólnej części ustawy (art. 17 ust. 1). Ich treść ma mieć znaczenie kierunkowe, niekonkretyzujące jeszcze uprawnień lub obowiązków podmiotów zewnętrznych. Dopiero odrębnie nazwane przez ustawodawcę programy (bez określenia: ochrony środowiska), o jakich mowa w części szczegółowej ustawy (art. 84), mogą zawierać regulacje powszechnie obowiązujące, gdyż ich celem jest doprowadzenie do przestrzegania standardów jakości ochrony środowiska przez wszystkie podmioty. Okazuje się więc, że również przepisy ustawy Prawo ochrony środowiska nie dają podstaw do traktowania planów gospodarki odpadami jako prawa miejscowego, gdyż plany te stanowią część programów ochrony środowiska w rozumieniu art. 17 tej ustawy, a nie część programów, o jakich mowa w jej art. 84.

Programy ochrony środowiska nie stanowią aktów prawa miejscowego. Realizują one politykę ekologiczną państwa, a ich treść z założenia ma znaczenie kierunkowe, niekonkretyzujące uprawnień lub obowiązków podmiotów zewnętrznych - na podstawie wyroku wojewódzkiego sąd administracyjnego w Krakowie z 25 stycznia 2005 r., II SA/Kr 1385/2004

ORGANY OCHRONY ŚRODOWISKA

• wójt, burmistrz lub prezydent miasta;

• starosta;

• sejmik województwa;

• marszałek województwa;

• wojewoda;

• minister ochrony środowiska.

Oddziaływanie na środowisko

Przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko wymagają m.in.:

• projekt koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, projekty planów zagospodarowania przestrzennego oraz projekty strategii rozwoju regionalnego;

• projekty polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu opracowywane przez organy administracji ustalające ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć, które m.in. mogą znacząco oddziaływać na środowisko.

Przeprowadzenie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko wymagane jest też w przypadku wprowadzania zmian do przyjętych już dokumentów, o których mowa. Opracowujący projekt dokumentu lub wprowadzający zmiany do tych już przyjętych sporządza prognozę oddziaływania na środowisko.

Organ administracji opracowujący projekty polityk, strategii, planów lub programów, np. w dziedzinie przemysłu, energetyki czy też transportu lub wprowadzający do nich zmiany może, w porozumieniu m.in. z organem ochrony środowiska, odstąpić od przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, jeżeli uzna, że realizacja postanowień tych dokumentów nie spowoduje znaczącego oddziaływania na środowisko (przykład 2).

 

PRZYKŁAD 2

PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

Uchwałą rada gminy w O. uchwaliła miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla terenu urządzeń sportowych. Po analizie dokumentacji planistycznej stwierdzono, iż przedmiotowa uchwała została podjęta na podstawie art. 20 ust. 1 ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. nr 80, poz. 717 ze zm.). Wojewoda zakwestionował prawidłowość przeprowadzonej procedury planistycznej w zakresie spełnienia wymogów wynikających z ustawy z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. nr 62, poz. 627 ze zm.).

Zgodnie z przepisem art. 40 ust. 1 pkt 1 prawa ochrony środowiska, projekty miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wymagają przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, którego elementem jest wymóg poddania projektu planu miejscowego do zaopiniowania organowi ochrony środowiska. Z przekazanej wojewodzie dokumentacji formalnoprawnej w zakresie dotyczącym trybu sporządzania projektu planu wynikało, iż organ realizujący procedurę opracowania projektu planu miejscowego nie zrealizował wymogu określonego w przepisie art. 43 ust. 1 Prawa ochrony środowiska, mianowicie - nie wystąpił o zaopiniowanie projektu przedmiotowego planu miejscowego. Niewystąpienie o zaopiniowanie projektu planu miejscowego stanowi istotne naruszenie trybu jego sporządzania - na podstawie rozstrzygnięcia nadzorczego wojewody małopolskiego z 17 lutego 2006 r., PN.II.0911-57-06

Uwarunkowania środowiskowe

Realizacja planowanego przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko oraz innego, które nie jest bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000, jest dopuszczalna wyłącznie po uzyskaniu decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach.

Postępowanie w przedmiocie wydania takiej decyzji wszczyna się na wniosek podmiotu realizującego określone przedsięwzięcie.

Organem właściwym do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest:

• wojewoda - w przypadku:

- będących przedsięwzięciami mogącymi znacząco oddziaływać na środowisko: dróg, linii kolejowych, napowietrznych linii elektroenergetycznych, instalacji do przesyłu ropy naftowej, produktów naftowych, substancji chemicznych lub gazu, sztucznych zbiorników wodnych,

- przedsięwzięć na terenach zamkniętych,

- przedsięwzięć realizowanych na obszarach morskich,

- zmiany lasu, niestanowiącego własności Skarbu Państwa, na użytek rolny;

• starosta - w przypadku scalania, wymiany lub podziału gruntów;

• dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych - w przypadku zmiany lasu, stanowiącego własność Skarbu Państwa, na użytek rolny;

• wójt, burmistrz lub prezydent miasta - w przypadku pozostałych przedsięwzięć.

W przypadku przedsięwzięć, wymagających decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych, realizowanego przez gminę, decyzję taką wydaje wójt, burmistrz lub prezydent miasta, na którego obszarze właściwości przedsięwzięcie jest realizowane. Z kolei w przypadku przedsięwzięcia wykraczającego poza obszar jednej gminy decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach wydaje wójt, burmistrz lub prezydent miasta, na którego obszarze właściwości znajduje się największa część terenu, na którym ma być realizowane to przedsięwzięcie, w porozumieniu z zainteresowanymi wójtami, burmistrzami lub prezydentami miast.

Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko przeprowadza organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

W postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania na środowisko określa się, analizuje oraz ocenia:

• bezpośredni i pośredni wpływ danego przedsięwzięcia, m.in. na: środowisko oraz zdrowie i warunki życia ludzi, dobra materialne, zabytki, dostępność do złóż kopalin;

• możliwości oraz sposoby zapobiegania i ograniczania negatywnego oddziaływania na środowisko;

• wymagany zakres monitoringu.

Właściwy organ wydaje decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach po stwierdzeniu zgodności lokalizacji przedsięwzięcia z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, jeżeli plan ten został uchwalony. Rozwiązanie to nie dotyczy decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wydawanej dla drogi krajowej (przykład 3).

 

PRZYKŁAD 3

ŚRODOWISKO I LOKALIZACJA INWESTYCJI

Właściwy w sprawie organ administracji, orzekając w przedmiocie środowiskowych uwarunkowań, nie jest związany ustaleniami wynikającymi z decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w tym w kwestii możliwości lokalizacji inwestycji w określonym miejscu z uwagi na ograniczenia wynikające z potrzeby ochrony środowiska. Nie można przyjąć, iż w sprawie przebiegu drogi przesądzające znaczenie mogą mieć regulacje aktów prawa miejscowego - planów zagospodarowania przestrzennego.

Rozważając, czy dopuszczenie realizacji przedsięwzięcia, które może mieć negatywny wpływ na dobra chronione na obszarach Natura 2000, pozostaje w interesie publicznym, organ administracji musi rozważyć istnienie rozwiązań alternatywnych, uwzględniając także koszty środowiskowe czy społeczne realizacji alternatywnych rozwiązań. Istnienie alternatywnego rozwiązania należy rozważać, mając na uwadze szczególną potrzebę ochrony dóbr objętych specjalnymi formami ochrony przyrody (np. obszarów o znaczeniu międzynarodowym objętych siecią Natura 2000), nie pomijając równocześnie potrzeby racjonalnego równoważenia racji ochrony tych obszarów z innymi względami (m.in. społecznymi czy zachowania zasobów przyrody nieobjętych szczególnymi formami ochrony), oraz zasady zrównoważonego rozwoju. Wskazane kwestie powinny być ocenione na podstawie właściwej dokumentacji pozwalającej na rzetelną ocenę potencjalnych skutków realizacji przedsięwzięcia w wersji przebiegu przez obszary Natura 2000 oraz w wersjach alternatywnych - na podstawie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 26 kwietnia 2007 r., IV SA/Wa 2319/2006

Kiedy wymagany jest raport

Przedsiębiorca przed złożeniem wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach może zwrócić się z zapytaniem do organu właściwego do wydania tej decyzji o określenie zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko dla realizowanej przez siebie inwestycji (przedsięwzięcia).

Sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko wymagają m.in.:

• planowane przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko;

• planowane przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000.

Obowiązek sporządzenia raportu dla planowanego przedsięwzięcia, w tym na obszarach Natura 2000, stwierdza w drodze postanowienia organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, określając jednocześnie zakres raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko.

Organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zapewnia możliwość udziału społeczeństwa w postępowaniu, w ramach którego sporządzany jest raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (przykład 4).

PRZYKŁAD 4

RAPORT JAKO CZĘŚĆ SKŁADOWA WNIOSKU

Wojewoda podlaski działający na wniosek burmistrza Sokółki swoim postanowieniem, uzgodnił pozytywnie w zakresie ochrony środowiska inwestycję polegającą na budowie stacji bazowej telefonii komórkowej. Na postanowienie to złożono zażalenie. Rozpatrzywszy zażalenie, minister środowiska utrzymał postanowienie wojewody. Na rozstrzygnięcie to wniesiona została skarga do sądu, który skargę tę odrzucił. Wojewódzki sąd administracyjny stwierdził m.in., że prawidłowość sporządzenia raportu nie budzi wątpliwości. Po pierwsze, jego treść odpowiadała bardzo szczegółowym wymaganiom określonym w art. 52 prawa ochrony środowiska. Po drugie, raport ten zawierał klarowne wnioski odnośnie do przewidywanego wpływu planowanej inwestycji na otoczenie. Stwierdzano tam bowiem, po szczegółowym przeanalizowaniu, potencjalne zagrożenia stwarzane przez pole elektromagnetyczne dla środowiska naturalnego i zdrowia ludzi. Prawo ochrony środowiska wskazuje jednakże wyraźnie, iż ocenę środowiskową przeprowadza się po uzgodnieniu z organem ochrony środowiska (art. 48 ust. 2 pkt 2).

Organ główny jest zobowiązany do zasięgnięcia opinii organu wyspecjalizowanego. W uproszczeniu można stwierdzić, iż swego rodzaju biegłym jest sam wyspecjalizowany organ. Organ ten jest bowiem w stanie samodzielnie ocenić wpływ inwestycji na środowisko, w oparciu o dane faktyczne wskazane w raporcie bez konieczności powoływania biegłego.

Zatem raport należy traktować nie jako opinię biegłego, ale jako uzupełnienie (część składową) wniosku o ustalenie warunków zabudowy, uszczegóławiające przedmiot inwestycji. Jako że ustawa nie zawiera w tym przedmiocie żadnych ograniczeń, sporządzającym raport może być sam inwestor lub osoba działająca w jego imieniu - na podstawie wyroku z 25 września 2006 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, IV SA/Wa 1011/2006

Zagospodarowanie i środowisko

Zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska stanowią podstawę do sporządzania i aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

W koncepcji, strategiach, planach i studiach, o których mowa, w szczególności:

• określa się rozwiązania niezbędne do zapobiegania powstawaniu zanieczyszczeń, zapewnienia ochrony przed powstającymi zanieczyszczeniami oraz przywracania środowiska do właściwego stanu;

• ustala się warunki realizacji przedsięwzięć, umożliwiające uzyskanie optymalnych efektów w zakresie ochrony środowiska.

Przeznaczenie i sposób zagospodarowania terenu powinny w jak największym stopniu zapewniać zachowanie jego walorów krajobrazowych.

W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zapewnia się warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalną gospodarkę zasobami środowiska. Chodzi m.in. o: ustalanie programów racjonalnego wykorzystania powierzchni ziemi, w tym na terenach eksploatacji złóż kopalin, i racjonalnego gospodarowania gruntami; uwzględnienie konieczności ochrony wód, gleby i ziemi przed zanieczyszczeniem w związku z prowadzeniem gospodarki rolnej; zapewnianie ochrony walorów krajobrazowych środowiska i warunków klimatycznych, a także uwzględnienie innych potrzeb w zakresie ochrony powietrza, wód, gleby, ziemi, ochrony przed hałasem, wibracjami i polami elektromagnetycznymi.

W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu trzeba uwzględniać ograniczenia wynikające z:

• ustanowienia w trybie ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu, obszaru Natura 2000, zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, użytku ekologicznego, stanowiska dokumentacyjnego, pomników przyrody oraz ich otulin;

• utworzenia obszarów ograniczonego użytkowania lub stref przemysłowych;

• wyznaczenia obszarów cichych w aglomeracji oraz obszarów cichych poza aglomeracją;

• ustalenia w trybie przepisów ustawy Prawo wodne warunków korzystania z wód regionu wodnego i zlewni oraz ustanowienia stref ochronnych ujęć wód, a także obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych.

Właściwość organów środowiska

Organy ochrony środowiska to: wójt, burmistrz lub prezydent miasta; starosta, sejmik województwa, marszałek województwa, wojewoda, minister ochrony środowiska (ramki obok). Swoje szczególne uprawnienia ma również Inspekcja Ochrony Środowiska. I tak dla przykładu wojewoda jest właściwy w sprawach przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zamkniętych. Teren zamknięty to obiekt budowlany lub jego część dostępny wyłącznie dla osób uprawnionych oraz wyznaczony w sposób określony w ustawie z 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz.U. z 2005 r. nr 240, poz. 2027). Z kolei sejmik województwa może, w drodze uchwały, w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na środowisko określić dla terenu województwa bądź jego części rodzaje lub jakość paliw dopuszczonych do stosowania, a także sposób realizacji i kontroli tego obowiązku.

Sejmik województwa określa, w drodze uchwały, dla terenów poza aglomeracjami programy ochrony przed hałasem. Sejmik województwa, w drodze uchwały, tworzy także obszar ograniczonego użytkowania dla przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko lub dla zakładów, lub innych obiektów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest kwalifikowana jako takie przedsięwzięcie (przykład 5).

 

PRZYKŁAD 5

POZWOLENIA ZINTEGROWANE

Starosta wystąpił o rozstrzygnięcie negatywnego sporu kompetencyjnego pomiędzy tym organem a wojewodą w sprawie wszczętej wnioskiem Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Usługowo-Handlowego o wydanie pozwolenia zintegrowanego dla instalacji cegielni do produkcji wyrobów ceramicznych z wykorzystaniem odpadów, wnosząc o wskazanie jako organu właściwego do rozpatrzenia tego wniosku wojewodę. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że skoro ustawodawca kompetencje w zakresie orzekania w sprawie wydawania pozwoleń zintegrowanych powierzył staroście, to w sytuacji gdy brak jest jednoznaczności co do tego, że dla określonej instalacji wymagane jest sporządzenie raportu oddziaływania na środowisko, organem właściwym do załatwienia sprawy jest, stosownie do przepisów rozporządzenia z 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz.U. nr 257, poz. 2573 ze zm.), starosta - na podstawie postanowienia z 20 grudnia 2006 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie, II OW 37/2006

KOMPETENCJE WÓJTA I BURMISTRZA

Wójt, burmistrz lub prezydent miasta w sprawach zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami jest właściwy w sprawach:

• wydawania decyzji nakładającej na prowadzącego instalację lub użytkownika urządzenia obowiązek prowadzenia w określonym czasie dodatkowych pomiarów wielkości emisji, jeżeli z przeprowadzonej kontroli wynika, że nastąpiło przekroczenie standardów emisyjnych (art. 150 ust. 1 prawa ochrony środowiska),

• decyzji ustalającej wymagania w zakresie ochrony środowiska dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, o ile jest to uzasadnione koniecznością ochrony środowiska (art. 154 ust. 1 prawa ochrony środowiska),

• przyjmowania wyników pomiarów, dokonywanych przez prowadzących instalację i użytkowników urządzeń, jeżeli pomiary te mają szczególne znaczenie ze względu na potrzebę zapewnienia systematycznej kontroli wielkości emisji lub innych warunków korzystania ze środowiska (art. 149 prawa ochrony środowiska),

• przyjmowania wyników dodatkowych pomiarów wielkości emisji, jeżeli z przeprowadzonej kontroli wynika, że nastąpiło przekroczenie standardów emisyjnych (art. 150 prawa ochrony środowiska),

• przyjmowania zgłoszeń instalacji, z których emisja nie wymaga pozwolenia, mogących negatywnie oddziaływać na środowisko.

KOMPETENCJE STAROSTY

Starosta jest organem ochrony środowiska właściwym w sprawach:

• uzgadniania warunków realizacji przedsięwzięcia: przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (art. 48 ust. 2 pkt 1 prawa ochrony środowiska)

• wydawania opinii koniecznej przy postanowieniu o obowiązku sporządzenia i zakresu raportu dla planowanego przedsięwzięcia (art. 51 ust. 3 prawa ochrony środowiska)

• decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu, w przypadku stwierdzenia, na podstawie np. pomiarów dokonanych przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska lub pomiarów podmiotu obowiązanego do ich prowadzenia, że poza zakładem, w wyniku jego działalności, przekroczone są dopuszczalne poziomy hałasu (art. 115a ust. 1 prawa ochrony środowiska)

• otrzymywania wyników pomiarów, np. wielkości emisji i pomiarów ilości pobieranej wody, od prowadzących instalację i użytkowników urządzeń, jeżeli pomiary te mają szczególne znaczenie ze względu na potrzebę zapewnienia systematycznej kontroli wielkości emisji lub innych warunków korzystania ze środowiska (art. 149 prawa ochrony środowiska)

• decyzji nakładającej na prowadzącego instalację lub użytkownika urządzenia dodatkowy obowiązek prowadzenia w określonym czasie pomiarów wielkości emisji, jeżeli z przeprowadzonej kontroli wynika, że nastąpiło przekroczenie standardów emisyjnych (art. 150 prawa ochrony środowiska)

• zgłoszenia instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, mogącej negatywnie oddziaływać na środowisko (art. 152 ust. 1 prawa ochrony środowiska)

• decyzji ustalającej wymagania w zakresie ochrony środowiska dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, o ile jest to uzasadnione koniecznością ochrony środowiska (art. 154 ust. 1 prawa ochrony środowiska)

• decyzji nakładającej na zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem lub portem obowiązek prowadzenia w określonym czasie dodatkowych pomiarów poziomów substancji lub energii w środowisku wprowadzanych w związku z eksploatacją tych obiektów, jeżeli przeprowadzone kontrole poziomów substancji lub energii w środowisku, które są emitowane w związku z eksploatacją obiektu, dowodzą przekraczania standardów jakości środowiska (art. 178 prawa ochrony środowiska)

• pozwolenia zintegrowanego na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi oraz na wytwarzanie odpadów (art. 183 prawa ochrony środowiska)

• decyzji zobowiązującej prowadzący instalację podmiot korzystający ze środowiska do sporządzenia i przedłożenia przeglądu ekologicznego, w razie stwierdzenia okoliczności wskazujących na możliwość negatywnego oddziaływania instalacji na środowisko, (art. 237 prawa ochrony środowiska)

• nakładania obowiązku: ograniczenia oddziaływania na środowisko i jego zagrożenia oraz przywrócenia środowiska do stanu właściwego, jeżeli podmiot korzystający ze środowiska negatywnie oddziałuje na środowisko (art. 362 ust. 1 prawa ochrony środowiska)

• zobowiązania podmiotu korzystającego ze środowiska do uiszczenia na rzecz właściwego gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej kwoty pieniężnej odpowiadającej wysokości szkód wynikłych z naruszenia stanu środowiska (art. 362 ust. 3 prawa ochrony środowiska)

Kontrola nad ochroną

Marszałek województwa, starosta oraz wójt, burmistrz lub prezydent miasta sprawują kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym właściwością tych organów.

Organy, o których mowa, mogą upoważnić do wykonywania funkcji kontrolnych pracowników podległych im urzędów marszałkowskich, powiatowych, miejskich lub gminnych lub funkcjonariuszy straży gminnych.

Osoba kontrolująca jest uprawniona do:

• wstępu wraz z rzeczoznawcami i niezbędnym sprzętem przez całą dobę na teren nieruchomości, obiektu lub ich części, na których prowadzona jest działalność gospodarcza, a w godzinach od 6 do 22 na pozostały teren;

• przeprowadzania badań lub wykonywania innych niezbędnych czynności kontrolnych,

• żądania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania i przesłuchiwania osób w zakresie niezbędnym do ustalenia stanu faktycznego,

• żądania okazania dokumentów i udostępnienia wszelkich danych mających związek z problematyką kontroli.

Kierownik kontrolowanego podmiotu oraz kontrolowana osoba fizyczna obowiązani są umożliwić przeprowadzenie kontroli.

Z czynności kontrolnych kontrolujący sporządza protokół, którego jeden egzemplarz doręcza kierownikowi kontrolowanego podmiotu lub kontrolowanej osobie fizycznej.

Protokół podpisują kontrolujący oraz kierownik kontrolowanego podmiotu lub kontrolowana osoba fizyczna, którzy mogą wnieść do protokołu zastrzeżenia i uwagi wraz z uzasadnieniem.

W razie odmowy podpisania protokołu przez kierownika kontrolowanego podmiotu lub kontrolowaną osobę fizyczną kontrolujący umieszcza o tym wzmiankę w protokole, a odmawiający podpisu może w terminie siedmiu dni przedstawić swoje stanowisko na piśmie wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, staroście lub marszałkowi województwa.

Wójt, burmistrz lub prezydent miasta, starosta, marszałek województwa lub osoby przez nich upoważnione są uprawnieni do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska.

Ponadto wójt, burmistrz lub prezydent miasta, starosta lub marszałek województwa mają prawo występować do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjęcie odpowiednich działań będących w jego kompetencji, jeżeli w wyniku kontroli organy te stwierdzą naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów o ochronie środowiska lub występuje uzasadnione podejrzenie, że takie naruszenie mogło nastąpić.

 

KOMPETENCJE MARSZAŁKA

Marszałek województwa jest właściwy w sprawach:

• przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zakładów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest kwalifikowana jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, dla którego sporządzenie raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko jest obowiązkowe;

• przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko, dla którego sporządzenie raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko jest obowiązkowe, realizowanego na terenach innych niż wymienione wyżej.

Zadania samorządu województwa dotyczące ochrony środowiska będące zadaniami z zakresu administracji rządowej, które wykonuje marszałek województw, polegają m.in. na:

• prowadzeniu bazy danych - w zakresie informacji, planów działań krótkoterminowych, w przypadku ryzyka występowania przekroczeń dopuszczalnych lub alarmowych poziomów substancji w powietrzu oraz, z pewnymi zastrzeżeniami, w zakresie map akustycznych oraz terenów zagrożonych hałasem (art. 30 ust. 2 pkt 1 prawa ochrony środowiska);

• wydawaniu opinii wymaganej przy postanowieniu ustalającym zakres raportu oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (art. 49 ust. 5 pkt 1 prawa ochrony środowiska);

• otrzymywaniu od wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, wyników oceny poziomów substancji w powietrzu (art. 89 ust. 1a prawa ochrony środowiska);

• przedstawianiu do zaopiniowania właściwym starostom projektu uchwały w sprawie programu ochrony powietrza, mającego na celu osiągnięcie dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu, a także np. zapewnieniu społeczeństwu możliwości udziału w postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie programu ochrony powietrza (art. 91 ust. 1, 3-5, 8 i 9 prawa ochrony środowiska);

• pośredniczeniu przy konsultacjach w celu analizy możliwości wyeliminowania lub ograniczenia ryzyka przekroczeń zanieczyszczeń przenoszonych z terytorium innego państwa (art. 92a ust. 1-3 prawa ochrony środowiska);

• powiadamianiu społeczeństwa, w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie, m.in. o ryzyku wystąpienia przekroczeń dopuszczalnych albo alarmowych poziomów substancji w powietrzu (art. 93 ust. 1 prawa ochrony środowiska);

• przekazywaniu ministrowi środowiska informacji o programach ochrony powietrza oraz co trzy lata zdawanie sprawozdania z realizacji programów ochrony powietrza (art. 94 ust. 2-2b prawa ochrony środowiska);

• wydawaniu decyzji nakładającej na podmiot korzystający ze środowiska, który prowadzi działalność powodującą wprowadzanie substancji do powietrza, obowiązek prowadzenia pomiarów poziomów tej substancji w powietrzu (art. 95 ust. 1 prawa ochrony środowiska);

• prowadzeniu rejestru rodzaju, ilości oraz miejsc występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska (art. 162 ust. 3, 6 i 7 prawa ochrony środowiska);

• przyjmowaniu wniosku w sprawie programu dostosowawczego (wynegocjowanego indywidualnie szczegółowego harmonogramu rzeczowo-finansowego realizacji obowiązków związanych z ochroną środowiska przez prowadzącego instalację). Marszałek województwa może, w drodze postanowienia wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia w określonym czasie przeglądu ekologicznego, określając w razie potrzeby metody badań i studiów (art. 426 ust. 2 i 5 prawa ochrony środowiska);

• wydawaniu postanowienia w sprawie wszczęcia postępowania negocjacyjnego dotyczącego treści programu dostosowawczego następującego w drodze postanowienia marszałka województwa (art. 428 ust. 1 prawa ochrony środowiska);

• wydawaniu decyzji zatwierdzającej program dostosowawczy oraz pozwolenia zintegrowane na warunkach określonych w programie dostosowawczym (art. 435, ust. 3, 5 i 6 prawa ochrony środowiska);

• wydawaniu decyzji określającej obowiązek zapłaty sankcji pieniężnej ustalonej w programie dostosowawczym na rzecz gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej w razie stwierdzenia, iż nie został zrealizowany określony etap programu (art. 441 ust. 1, 2 i 4 prawa ochrony środowiska).

KOMPETENCJE MINISTRA

Minister ochrony środowiska jest organem wyższego stopnia w stosunku do marszałka województwa w sprawach, gdy np.

• na obszarze, na którym istnieje przekroczenie dopuszczalnego poziomu substancji w powietrzu, w odniesieniu do zakładów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest kwalifikowana jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, marszałek województwa w drodze decyzji nakłada na podmiot korzystający ze środowiska, który prowadzi działalność powodującą wprowadzanie substancji do powietrza, obowiązek prowadzenia pomiarów poziomów tej substancji w powietrzu (art. 95 ust. prawa ochrony środowiska);

• obowiązkowe jest sporządzenie raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko w przypadku przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zakładów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest kwalifikowana jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, a także przedsięwzięć znacząco oddziaływujących na środowisko znajdujących się na innych terenach (art. 378, ust. 2a prawa ochrony środowiska);

• marszałek województwa, po nieudanych negocjacjach, w drodze decyzji odmawia ustalenia programu dostosowawczego tj. indywidualnego szczegółowego harmonogramu rzeczowo-finansowego realizacji obowiązków związanych z ochroną środowiska przez prowadzącego instalację (art. 434 prawa ochrony środowiska);

• w drodze decyzji, marszałek województwa zatwierdza program dostosowawczy oraz wydaje pozwolenie zintegrowane na warunkach określonych w programie dostosowawczym;

• marszałek województwa, w razie stwierdzenia, iż nie został zrealizowany określony etap programu dostosowawczego, nałoży, w drodze decyzji, obowiązek zapłaty sankcji pieniężnej, ustalonej w programie dostosowawczym na rzecz gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej (art. 441 ust. 1 prawa ochrony środowiska);

• marszałek województwa wyda decyzję o uchyleniu pozwolenia zintegrowanego wydanego w wyniku postępowania negocjacyjnego w sprawie programu dostosowawczego w razie stwierdzenia, iż określony etap nie został zrealizowany pomimo upływu sześć miesięcy od przewidywanego w programie dostosowawczym terminu (art. 441 ust. 4. prawa ochrony środowiska).

Katarzyna Wilko

gp@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

• Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2006 r. nr 129, poz. 902 ze zm.).

• Ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U. nr 75, poz. 493).

• Rozporządzenie Rady Ministrów z 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz.U. nr 257, poz. 2573).