REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Nowe dotacje na budowę i rozbudowę dróg gminnych i powiatowych

Andrzej Okrasiński
DGP

REKLAMA

REKLAMA

Do 2011 roku rząd pomoże przebudować, zbudować lub wyremontować ważne odcinki dróg gminnych i powiatowych oraz połączyć je z siecią dróg wojewódzkich i krajowych. Zbudowanych lub przebudowanych ma być ok. 6 tys. kilometrów dróg gminnych i powiatowych.

 

REKLAMA

Samorządy gminne i powiatowe mają nowe źródło finansowania inwestycji drogowych - Narodowy Program Przebudowy Dróg Lokalnych. Program ten będzie realizowany do 2011 roku, samorządy mogą otrzymać wsparcie do 3 mln zł. Dofinansowanie najszybciej zostanie wypłacone w 2009 roku.

 

REKLAMA

Narodowy Program Przebudowy Dróg Lokalnych (NPPDL) został przyjęty przez Radę Ministrów 28 października w drodze uchwały. Już w listopadzie, w każdym województwie powstać mają specjalne zespoły, które oceniać będą projekty zgłaszane przez samorządy gminne i powiatowe. Procedury naboru wniosków i projektów inwestycyjnych są w zasadzie prostsze i przejrzyste, podobnie jak w przypadku np. regionalnych unijnych programów operacyjnych lub innych programów pomocowych.

Pierwsze wnioski można przesyłać do 21 listopada 2008 r. do właściwego miejscowo urzędu wojewody. Co roku, od 2009 r., na realizację inwestycji drogowych gminy i powiatu w ramach NPPDL zostanie przeznaczony z budżetu państwa 1 mld zł. Kwota ta będzie po równo dzielona pomiędzy wszystkie 16 województwa. Następnie po 50 proc. tej kwoty zostanie rozdysponowane pomiędzy gminny i powiaty.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Program, o którym mowa, został stworzony z myślą o wsparciu projektów, które nie otrzymały dofinansowania w ramach operacyjnych programów unijnych. Oczywiście inne projekty także mogą otrzymać dotacje w ramach realizacji programu.

Co roku z kasy państwowej, począwszy od 2009 roku, zostanie przeznaczone, do 2011 roku, po 1 mld zł. Następna kwota w wysokości 1 mld zł ma pochodzić od samorządów gminnych i powiatowych jako ich udział własny w przedsięwzięciu. To oznacza, że wysokość dotacji może wynieść do 50 proc. kosztów kwalifikowanych inwestycji drogowej.

Krótkie terminy

REKLAMA

Zgodnie z harmonogramem uruchomienia w tym roku Narodowego Programu Przebudowy Dróg Lokalnych pierwszy nabór został już ogłoszony 31 października. Ponieważ ogłoszenie na stronach internetowych BIP ukazało się dopiero po południu, to biorąc pod uwagę weekend, termin przesyłania praktycznie zaczął się 3 listopada. Przyjmowanie wniosków i projektów będzie trwało tylko do 21 listopada. Tak więc gminy i powiaty maj termin tylko 14 dni roboczych. Całe szczęście, że od 2009 roku te terminy wydłużą się do całego miesiąca.

Należy przyznać, że NPPDL został przyjęty i uchwalony przez Radę Ministrów dopiero 28 października i od tej daty program stał się prawem. Ale samorządowcy z tym aktem prawnym, drukiem wniosku i instrukcją wypełniania wniosku oraz z informacją, jakie załączniki należy dołączyć do wniosku, dowiedzieli się dopiero tuż przed Wszystkimi Świętymi. W tym dniu pojawił się też komunikat rządowy o pierwszym naborze wniosków na dofinansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych w drogownictwie gminnym i powiatowym w ramach Narodowego Programu Przebudowy Dróg Lokalnych.

Dopiero więc 31 października potencjalni beneficjenci mogli zapoznać się bliżej z tym programem. Oczywiście w wersji projektu był opublikowany na stronach internetowych, ale był to tylko projekt, nie było innych bardzo cennych informacji,

Zdecydowana większość samorządów gminnych i powiatowych nie jest w stanie do 21 listopada przygotować prawidłowo dokumentacji technicznej, oceny oddziaływania na środowisko, innych zezwoleń, potrzebnych analiz i ekspertyz technicznych. Dokumentacje tego typu tworzą fachowcy, a nie urzędnicy urzędu gminy lub powiatu, a tym bardziej wójt, burmistrz albo starosta powiatowy. Tworzenie, załatwianie i zbieranie dokumentacji do inwestycji drogowej to żmudna praca zespołu ludzi fachowców i osób odpowiedzialnych. Tego typu tworzenie i zbieranie dokumentacji trwa kilka miesięcy, nawet gdy weźmie się pod uwagę tylko i wyłącznie procedury administracyjne wydawania tych dokumentów. Ktoś o tym zapomniał?

Tak więc w zasadzie w tym roku na wsparcie mogą liczyć tylko gminy i powiaty, które mają już opracowane, gotowe projekty i posiadają dokumentację techniczną, zezwolenia i pozwolenia na budowę. Na przykład samorządy, które nie otrzymały wsparcia w ramach unijnego Regionalnego Programu Operacyjnego

Rząd poprzez realizację m.in. NPPDL powinien pomóc samorządom gminnym i powiatowym w rozwiązywaniu trudnych problemów związanych z przebudową, budową lub remontem sieci dróg lokalnych, będących ważnym elementem poprawy bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Jak w rzeczywistości będzie, zobaczmy? Zapewne wielu samorządowców będzie zawiedzionych w tym roku głównie z tej przyczyny, że nie zdążą zebrać potrzebnej dokumentacji.

Celem tego programu jest również pomoc finansowa samorządom w realizacji drogich przedsięwzięć drogowych. Innym jeszcze zadaniem postawionym przed NPPDL jest podnoszenie atrakcyjności gospodarczej terenów, szczególnie wiejskich, oraz zwiększenie komfortu życia mieszkańców poprzez wsparcie tworzenia powiązań sieci dróg powiatowych i gminnych z siecią innych dróg.

Program ma poprawić komunikację z ośrodkami będącymi lokalnymi centrami wzrostu gospodarczego. Realizacja zadań wynikających z NPPDL w założeniach ma poprawić komunikację z terenami ze słabo rozwiniętą infrastrukturę drogową.

Wszystkie prace inwestycyjne muszą być realizowane po wcześniej przeprowadzonych przetargach publicznych, ogłoszonych i przeprowadzonych zgodnie z ustawą Prawo zamówień publicznych.

Rodzaje dróg

Samorządy gminne i powiatowe mogą otrzymać dotacje z NPPDL na przebudowę, budowę lub remont kluczowych odcinków dróg gminnych i powiatowych. Ważne, by odcinki te prowadziły w konsekwencji do zwiększenia płynności ruchu i poprawy bezpieczeństwa komunikacyjnego, a nie np. służyły jako dojazd do gruntów rolnych. Mimo tego obwarowania możliwość otrzymania dofinansowania mają tak samo gminne samorządy miejskie, jak i wiejskie oraz wiejsko-miejskie.

W NPPDL jest m.in. mowa o wsparciu finansowym inwestycji drogowych o znaczeniu kluczowym dla rozwoju lub budowy dróg, które połączą gminy z drogami krajowymi albo wojewódzkimi. Niestety, tak jest w kraju, że sieć tych dróg nie jest gęsta, wiele gmin wiejskich ani nie graniczy z tymi drogami, ani nie ma bezpośredniego dostępu do dróg innych niż powiatowe. Z tego więc wynika, że raczej będą odcięte od tego źródła dofinansowania. Dużo takich gmin znajduje się w województwach wschodnich, gdzie infrastruktura drogowa jest tak fatalna, że aż się prosi o budowę lub modernizację dróg gminnych. NPPDL mimo wielu pozytywnych cech nie pomoże w wielu przypadkach w łataniu dziur drogowych.

3 ETAPY

Jak otrzymać wsparcie z Narodowego Programu Przebudowy Dróg Lokalnych

1

Konieczny wniosek. Wnioski i projekty należy przesyłać do wojewódzkich zespołów ds. realizacji zadań wynikających z NPPDL. Dane teleadresowe będą zamieszczone na stronach internetowych poszczególnych urzędów wojewódzkich.

2

Najpierw ocena. Na szczeblu województwa oceny formalnej, a następnie merytorycznej projektu dokonywać będzie powołana przez wojewodę komisja.

3

Ogłoszenie listy. Na stronie internetowej BIP wojewoda ogłaszać będzie co roku listę rankingową wniosków i projektów. Listę rankingową zatwierdza Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji i od tego jest uzależnione ostateczne przyznanie dotacji.

Dofinansowanie inwestycji drogowych można pozyskać na tworzenie powiązań sieci dróg powiatowych i gminnych z siecią dróg wojewódzkich i krajowych. A także do połączenia dróg gminnych i powiatowych z drogami ekspresowymi, trasami szybkiego ruchu i autostradami.

Za rządowe pieniądze gminy i powiaty mogą zrealizować kilka rodzajów inwestycji drogowych. Takimi zadaniami inwestycyjnymi realizowanymi w ramach programu może być m.in. przebudowa i remont drogi. Może to być np. przebudowa drogi gruntowej na drogę o nawierzchni twardej, zmiana geometrii drogi, podniesienie nośności konstrukcji drogowej, poprawa równości i szorstkości nawierzchni, co w konsekwencji przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa jazdy i przyczepności kół do powierzchni drogi. Przy realizacji tego typu inwestycji konieczne będzie spełnienie wymogów wynikających z ustawy z 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz.U. z 2006 r. nr 156, poz. 1118, ze zm.) i dołączenie do wniosku o dofinansowanie zgłoszenia przebudowy lub pozwolenia na budowę. Inwestor powinien zabezpieczyć się w pozwolenia albo tylko zgłoszenie na modernizację lub budowę drogi gminnej albo powiatowej. Oprócz tego niezbędna jest dokumentacja techniczna projektowanego przedsięwzięcia inwestycyjnego. Sama zaś inwestycja powinna zawierać bezpieczne wszelkiego rodzaju konstrukcje, ewentualnie zamontowane podczas budowy drogi. Użytkowanie drogi musi być bezpieczne. To oznacza, że nie może dojść do sytuacji, że już po roku po oddaniu inwestycji do użytkowania powstaną na drodze: pęknięcia, dziury albo inne przeszkody powodujące, że trasa będzie nieprzejezdna. Wszystkie zaś materiały zastosowane podczas budowy muszą posiadać certyfikaty bezpieczeństwa, podobnie jak przy realizacji projektów unijnych. W przypadku budowy drogi na terenie miejskim lub gęsto zaludnionym muszą być zastosowane materiały chroniące miejscową ludność przed hałasem. Najpopularniejszym materiałem w tym przypadku są ekrany dźwiękochłonne i akustyczne. Muszą być także zamontowane materiały i urządzenia chroniące przed drganiami, jakie często powstają podczas ruchu pojazdów.

Do dofinansowania mogą być zgłaszane projekty, które nie zostały zakwalifikowane do otrzymania dotacji w ramach unijnych programów pomocowych, w tym w ramach regionalnych programów operacyjnych lub w ramach innych zagranicznych i krajowych programów pomocowych. Projekty stworzone na potrzeby NPPDL będą oceniane ponownie według kryteriów i zasad tego programu. Nieotrzymanie dotacji np. ze źródeł unijnych nie będzie miało żadnego wpływu na przyznanie dofinansowania w ramach NPPDL. Ważne, by wniosek zawierał odpowiednie zezwolenia na budowę, przebudowę lub tylko aktualne zgłoszenie, dokumentację techniczną i był zgodny z przepisami ustawy o ochronie środowiska. Nie jest wymagany w tym przypadku raport oddziaływania na środowisko ani prognoza oddziaływania inwestycji drogowej na środowisko.

Jednak ustawa Prawo ochrony środowiska wymaga w niektórych przypadkach takiej prognozy. Dlatego należy posiadać taką prognozę przy realizacji inwestycji drogowej.

Należy też pamiętać, że z ustawy Prawo ochrony środowiska wynika, że przy ewentualnych zniszczeniach w tym środowisku naturalnym, spowodowanych prowadzeniem robót drogowych, inwestor musi zobowiązać się do naprawy tych zniszczeń. Na przykład, jeżeli z konieczności zostanie wycięte drzewo, to musi być zasadzone inne, należy też odtworzyć trawniki, zniszczone przez prowadzenie prac inwestycyjnych.

PRZYKŁAD

Studium wykonalności dla budowy lub modernizacji drogi gminnej albo powiatowej przy ubieganiu się o dofinansowanie unijne

• Tytuł projektu

• Streszczenie studium wykonalności

• Wnioski z przeprowadzonej analizy

• Definicja projektu inwestycyjnego

• Charakterystyka przedsięwzięcia drogowego

• Odniesienie do programów strategicznych rozwoju gminy albo powiatu, w tym do rozwoju sieci drogowej

• Uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne realizacji inwestycji

• Definiowanie problemów, zadań i celów przy realizacji inwestycji.

• Cele projektu i oddziaływanie jego na rozwój

• Rezultaty i produkty

• Analiza instytucjonalna projektu

• Wykonalność instytucjonalna projektu oraz status prawny beneficjenta pomocy

• Trwałość projektu

• Analiza prawna wykonalności inwestycji

• Plan wdrożenia projektu

• Analizy: techniczna, finansowa, ekonomiczna,

• Analiza wrażliwości i oddziaływania na środowisko naturalne

• Podsumowanie i wnioski

Prognoza oddziaływania na środowisko

Ocena taka stworzona w postaci prognozy powinna zawierać wiele informacji o projektowanej inwestycji drogowej w kontekście ochrony środowiska. Prognoza więc powinna zawierać informacje o zawartości dokumentu (co przedstawia?), głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami krajowymi i wojewódzkimi, w tym ze strategią rozwoju regionalnego i z aktami prawnymi.

Prognoza powinna określać i analizować oraz oceniać istniejący stan środowiska oraz ewentualne zmiany, jakie może przynieść realizowana inwestycja drogowa. Dokument określać i oceniać powinien stan środowiska naturalnego w bezpośrednim sąsiedztwie inwestycji drogowej oraz na terenach, na których ta inwestycja może oddziaływać. W szczególności analiza i ocena powinny dotyczyć obszarów szczególnie chronionych (lasy, parki krajobrazowe itd.).

Przedstawiać powinna cele ochrony środowiska na szczeblu krajowym i regionalnym w powiązaniu z przestrzeganiem zasad ochrony środowiska naturalnego w Unii Europejskiej. Należy w tym przypadku skupić się głównie na celach istotnych z punktu widzenia projektowanego przedsięwzięcia drogowego. Przedstawić także należy sposoby, w jakich takie cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania prognozy.

Skrupulatnie i precyzyjnie powinny być przeanalizowane skutki, jakie mogą oddziaływać na środowisko naturalne.

W dokumencie przedstawić należy rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensację przyrodniczą (odbudowa np. zniszczonego trawnika) negatywnych oddziaływań inwestycji drogowej na środowisko naturalne.

Przedstawić należy rozwiązania alternatywne do rozwiązań, jakie są przewidziane w projekcie inwestycyjnym. Przy tym należy uzasadnić wybór metod i sposobów oraz miejsca realizacji inwestycji określonej w projekcie. Trzeba przy tym skupić się na konieczności zbudowania drogi, trudnościach wynikających z niedostatków techniki, konieczności zbudowania brakującego odcinka drogi lub jego modernizacji.

Ponadto dokument powinien zawierać informacje o: metodach zastosowanych przy sporządzeniu prognozy oraz o możliwych oddziaływaniach na środowisko poza region.

Streszczenie dokumentu powinno być stworzone w języku niespecjalistycznym, tj. bez zwrotów i wyrażeń technicznych. Ta część tekstu musi być zrozumiała dla czytelników, którzy nie posiadają wykształcenia technicznego lub politechnicznego.

Na budowę i bezpieczeństwo

Samorządy mogą otrzymać dofinansowanie na budowę nowej drogi gminnej albo powiatowej. Przy realizacji tego typu inwestycji konieczne będzie dołączenie do wniosku o dofinansowanie zgłoszenia lub pozwolenia na budowę drogi.

Pomoc finansową samorządy otrzymają na realizacje projektów polegających na wszelkiego rodzaju działania inwestycyjne przyczyniające do poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego dróg już istniejących. Może to być np. budowa: chodników i ścieżek dla rowerzystów przy drogach, tzw. azyli dla pieszych, fizyczne separowanie (odgrodzenie lub specjalne oznakowanie) ruchu pieszych od ruchu pojazdów, sygnalizacji świetlnej, rozdzielanie kierunków ruchu. Na bezpieczeństwo ruchu wpływa również montaż barier ochronnych, poprawa, jakości oznakowania poziomego i pionowego, a także dodatkowe oznakowanie niebezpiecznych łuków poziomych albo zainstalowanie w uzasadnionych przypadkach ekranów dźwiękochłonnych. Inwestycje tego typu mają wpłynąć na zmianę postaw i zachowań uczestników ruchu drogowego.

Wartość pomocy

Corocznie, w latach 2009-2011, na realizację programu z budżetu państwa przeznaczany będzie 1 mld zł dotacji celowej, a jednostki samorządu terytorialnego będą musiały wyłożyć co najmniej następny 1 mld zł, jako udział własny w realizowanych przedsięwzięciach drogowych. Łączne nakłady na realizację NPPDL wyniosą 6 mld zł, w tym 3 mld zł stanowić będą nakłady z budżetu państwa, a dalsze 3 mld zł z budżetów jednostek samorządu terytorialnego (głównie gmin i powiatów).

W programie zostały wyznaczone dwa główne cele do zrealizowania w trakcie jego trwania do końca 2011 roku.

Pierwszym celem jest wsparcie przebudowy, budowy lub remontu kluczowych odcinków dróg gminnych i powiatowych prowadzące do zwiększenia płynności ruchu i poprawy bezpieczeństwa komunikacyjnego.

Drugim celem jest Wsparcie tworzenia powiązań sieci dróg powiatowych i gminnych z siecią dróg wojewódzkich i krajowych, prowadzące do zwiększenia dostępności lokalnych ośrodków gospodarczych.

W roku 2008 nie zabezpieczono z kasy państwowej dodatkowych środków z budżetu państwa. Z tego powodu, że działania związane z realizacją programu, jak: powołanie komisji, nabór i ocena wniosków, rozpatrywanie zastrzeżeń list rankingowych oraz zatwierdzenie wniosków przez ministra spraw wewnętrznych i administracji zostaną zrealizowane ze środków będących w dyspozycji wojewodów i MSWiA w roku 2008. W tym roku fizycznie żaden samorząd nie otrzyma dotacji. Dofinansowanie najszybciej zostanie wypłacone w 2009 roku, jak przewiduje harmonogram realizacji NPPDL.

Wielkość dofinansowania

Dofinansowanie jednego projektu ze środków programu nie może przekroczyć kwoty 3 mln zł rocznie. Gmina lub powiat musi zabezpieczyć udział własny w realizowanym przedsięwzięciu drogowym, w wysokości około 50 proc. kosztów kwalifikowanych.

Wkładem własnym samorządu mogą być np. środki pozyskane od lokalnych lub regionalnych samorządów terytorialnych oraz innych podmiotów. Wkładem własnym mogą być środki pieniężne pozyskane przez gminy lub powiaty od innych podmiotów niż samorządy. Wkładem własnym mogą być środki pochodzące z budżetu gminy lub powiatu, praca urzędników samorządowych lub pracowników spółek komunalnych, leasingowane lub wypożyczone maszyny drogowe.

Stosowany będzie równy podział środków dotacji pomiędzy województwa. Rozdysponowania środków pomiędzy województwa dokonuje MSWiA, które administruje centralnie NPPDL.

W ramach kwot przyznanych dla danego województwa dokonuje się podziału środków pomiędzy gminy a powiaty po 50 proc. przyznanej dotacji. W uzasadnionych przypadkach wojewoda może dokonać zmian proporcji nie więcej jednak niż o 15 proc. dla samorządów gminnych bądź powiatowych.

Przedmiotem dofinansowania może być w danym roku budżetowym wyłącznie jeden projekt inwestycyjny zgłoszony przez zarządcę drogi gminnej i dwa projekty zgłoszone przez powiat. Wojewoda może zezwolić na odstąpienie od powyższych ograniczeń, jeżeli suma środków wynikająca ze zweryfikowanych pod względem formalnym wniosków jest niższa od sumy środków pozostającej w dyspozycji wojewody z rezerwy celowej na realizację zadań programu na dany rok kalendarzowy. Biorąc pod uwagę szczupłość budżetu NPPDL, raczej nie będzie odstępstw od tej zasady

Zgłaszana inwestycja musi być zrealizowana w roku, na który składany jest wniosek o dofinansowanie. Oczywiście z wyjątkiem 2008 roku, ponieważ wszystkie wnioski składane do 21 listopada dotyczyć mogą inwestycji realizowanych w przyszłym, czyli w 2009 roku. Podobnie będzie w następnych latach aż do 2011 roku. Nabór wniosków na realizację przedsięwzięć drogowych w 2010 roku będzie odbywał się w przez cały wrzesień 2009 r.

W zasadzie nie będzie od tej zasady żadnych odstępstw. Dopuszcza się możliwość podziału większej inwestycji na roczne etapy, ale wówczas każdy etap musi być jednoznacznie sprecyzowany i określony termin jego realizacji. Łącznie etapy nie mogą przekraczać terminowo okresu realizacji NPPDL, tzn., że wszystkie inwestycje realizowane przez samorządy gminne i powiatowe muszą być zrealizowane do końca 2011 roku.

 

Dofinansowanie od wojewody

Środki finansowe w postaci dofinansowania gminom i powiatom będą przekazywać wojewodowie, a w praktyce specjalne zespoły powołane przy urzędach wojewody. Zespoły takie będą także realizować zadania obejmujące rozliczanie i kontrolę wykorzystania środków pochodzących z budżetu państwa. Będą mogły przeprowadzać również ewentualne kontrole realizacji zadań przedstawionych w umowie zawartej z beneficjentem programu. Niewykluczone są wizytacje inwestycji na miejscu, pod względem zasadności realizacji poszczególnych zadań, terminowości realizacji prac, przedstawionych w harmonogramie projektu oraz przestrzegania zasad ochrony środowiska oraz bezpieczeństwa.

W ramach NPPDL nie mogą być finansowane projekty realizowane ze środków Unii Europejskiej, z innych zagranicznych środków pomocowych oraz rezerwy subwencji ogólnej tworzonej w budżecie państwa na mocy art. 26 ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. z 2008 r. nr 88, poz. 539). W niektórych i szczególnie uzasadnionych przypadkach projekty mogą być współfinansowane z budżetów województw (tj. inne środki niż pochodzące z NPPDL). W szczególności dotyczy to inwestycji o kluczowym znaczeniu nie tylko dla gminy lub powiatu, ale także dla całego regionu. Innym przypadkiem może być budowa lub rozbudowa drogi łączącej gminę z drogą wojewódzką o strategicznym znaczeniu dla rozwoju gospodarczego województwa. Nie sprecyzowano w NPPDL, w jakich okolicznościach może dojść do współfinansowania inwestycji gminnej lub powiatowej z budżetu wojewody.

Projekty priorytetowe

Preferowane będą projekty realizowane we współpracy kilku gmin, we współpracy gmin lub kilku gmin z powiatami oraz we współpracy z podmiotami gospodarczymi, także w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego (nad nowymi przepisami w sprawie realizacji inwestycji w ramach partnerstwa publicznoprywatnego 28 października rozpoczął pracę Sejm. Więcej na ten temat: Mniej formalności w samorządowych inwestycjach z prywatnymi firmami, GP nr 211/2008).

Innym ważnym priorytetem przy ocenie wniosku jest wpływ realizacji projektu na poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego na szczeblu lokalnym lub międzylokalnym.

W przypadku dróg powiatowych preferowane będą inwestycje, przy okazji których zostaną zbudowane lub zmodernizowane drogi dojazdowe do dróg wojewódzkich i krajowych. W przypadku zaś dróg gminnych wysoko oceniane będą projekty, których realizacja przyczyni się do zbudowania połączeń z drogami powiatowymi, wojewódzkimi i krajowymi.

W ramach programu modernizowane będą przede wszystkim kluczowe odcinki dróg gminnych i powiatowych umożliwiające zwiększenie płynności ruchu i poprawę bezpieczeństwa na drogach. Istotna będzie również poprawa atrakcyjności inwestycyjnej.

Priorytetowo oceniane będą także projekty, które nie będą naruszać środowiska naturalnego i będą realizowane zgodnie z przepisami ustawy o ochronie środowiska. W szczególności chodzi o priorytetowe traktowanie inwestycji, które po zrealizowaniu i w trakcie budowy nie będą niszczyć środowiska naturalnego, np. nie będą konieczne wycinki drzew, niszczenie naturalnych źródeł wody.

Realizacja NPPDL ma także poprawić zarządzanie drogami publicznymi w miastach.

Sporządzenie wniosku

Wniosek musi być wypełniony pismem maszynowym lub bardzo wyraźnym pismem odręcznym. W formularzu wniosku zostało określone, jakie informacje muszą być przekazane wojewódzkiej komisji, by otrzymać dofinansowanie. Wszelkie dane liczbowe dotyczące środków finansowych powinny być podawane w wartościach brutto, w tysiącach złotych z zaokrągleniem do pierwszego miejsca po przecinku. Pracownik urzędu wojewódzkiego na wniosku nanosi datę wpływu do urzędu wniosku, podaje numer ewidencyjny oraz pieczęć wpływu.

Na wniosku musi być zamieszczona pieczęć wnioskodawcy, nr drogi, na której ma być realizowane zadanie inwestycyjne. Wnioskodawca podaje również: miejscowość i powiat, gdzie będzie realizowana inwestycja. Chodzi przede wszystkim o lokalizację przedsięwzięcia inwestycyjnego.

Projekt może dotyczyć budowy, przebudowy, remontu obiektu drogowego obejmującego całość lub część zamierzenia budowlanego. W przypadku gdy we wniosku jest mowa o zadaniu, oznacza to część większego zamierzenia budowlanego objętego jednym projektem budowlanym i pozwoleniem na budowę bądź zgłoszeniem.

Koszt całkowity w zadaniach będących częścią większego zamierzenia to koszt odcinka realizowanego w ramach projektu inwestycji drogowej. Koszt ten obliczony powinien być w kwotach brutto i powinien obejmować koszty: przygotowania do realizacji (np. stworzenia dokumentacji technicznej), budowy elementów przedsięwzięcia drogowego oraz towarzyszące przy obsłudze inwestycji. W ostatnim przypadku może to być np. obsługa cateringowa pracowników budujących drogę.

We wniosku podaje się także dotychczas poniesione koszty przez inwestora na sprawy związane ze stworzeniem samego projektu. Podaje się przy tym również koszty do poniesienia w celu pełnej realizacji projektu.

Potrzebne dokumenty

• oświadczenie wnioskodawcy o posiadaniu kompletnej dokumentacji technicznej,

• aktualne zgłoszenie lub pozwolenie na budowę,

• podać należy nazwę wykonawcy dokumentacji technicznej,

• podać należy nazwę organu, nr i datę wydania pozwolenia na budowę,

• uchwała rady gminy lub powiatu o sfinansowaniu udziału własnego oraz wieloletni plan inwestycyjny (kopie),

• inne decyzje, jeżeli finansowanie inwestycji pochodzi z innych źródeł niż budżet gminy albo powiatu.

Źródła finansowania

We wniosku podaje się także środki własne jako udział własny beneficjenta. W przypadku zadania inwestycyjnego realizowanego w partnerstwie podaje się sumy środków wszystkich partnerów zaangażowanych w realizację przedsięwzięcia. Środki takie mogą być uznane jako koszty kwalifikowane, jeżeli zostały wydatkowane po terminie zatwierdzenia listy zakwalifikowanych wniosków przez MSWiA.

Źródłem finansowania mogą być przyznane środki z budżetu województwa albo z budżetu państwa.

Następnie w kolejnych pozycjach wniosku należy określić precyzyjnie terminy realizacji projektu, w tym datę rozpoczęcia realizacji przedsięwzięci inwestycyjnego, datę zakończenia realizacji zadania inwestycyjnego oraz datę rozliczenia końcowego projektu. Wszystkie te terminy muszą być zgodne z harmonogramem realizacji zadań wynikających z NPPDL.

Podajemy pełną nazwę projektu wraz z lokalizacją. Wnioskodawca określa kwotę dotacji z rezerwy celowej na dofinansowanie projektu objętego NPPDL w tysiącach złotych. Kwotę tę określamy także słownie. Wnioskowana kwota nie może być wyższa niż 3 mln zł i nie może być wyższa niż udział własny beneficjenta. To oznacza, że jeżeli udział własny wnioskodawcy wynosi 1 mln zł, to gmina albo powiat może wnioskować maksymalnie o dofinansowanie w wysokości 1 mln zł.

Określona musi być długość i szerokość drogi będącej przedmiotem wniosku. Podajemy rodzaj wnioskowanego projektu:

• przebudowa,

• budowa,

• albo remont.

Dane o przedsięwzięciu

Wnioskodawca musi szczegółowo opisać projekt. Należy zwięźle scharakteryzować obiekt stanowiący zakres rzeczowy projektu objętego wnioskiem. Określić należy szczegółowo zakres robót z podaniem parametrów technicznych.

Określić należy harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji projektu. Dotyczy to robót fizycznych wykonywanych przy budowie drogi. Należy podać przewidywany termin zakończenia robót poszczególnych elementów drogi w podziale na miesiące. W przypadku podziału realizacji przedsięwzięcia na etapy należy podać zakres rzeczowy tylko I etapu, przewidzianego do realizacji w 2009 roku.

Określamy też zadania towarzyszące niezbędne do przekazania drogi w użytkowanie. Mogą to być takie zadania, jak budowa trawników, ścieżek dla rowerzystów, instalacja ekranów dźwiękochłonnych albo chroniących drzewa. Określić należy efektywność całego zadania drogowego. Informacje tego typu powinny obejmować jedynie zadania dotyczące ściśle realizowanego projektu.

Określić trzeba przewidywany efekt użytkowy dla zwiększenia płynności ruchu i poprawy bezpieczeństwa komunikacyjnego. Należy wymienić w tym przypadku efekty rzeczowe, jakie przyniesie realizacja projektu z punktu widzenia zwiększenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym, oraz określić trzeba przewidywany efekt użytkowy dla poprawy płynności ruchu drogowego. W zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego należy wskazać zastosowane w projekcie urządzenia zabezpieczające ruch drogowy, np.:

• sygnalizacje świetlne,

• bariery energochłonne,

• oznakowanie dla pieszych i rowerzystów.

Muszą być w tym przypadku podane informacje o wycince drzew i likwidacji niebezpiecznego otoczenia drogi poprzez zabezpieczenie krawędzi drogi i drzew barierami energochłonnymi i zabudowy drogi innymi stałymi elementami.

Wnioskodawca musi zamieścić także informacje o tym, jak realizacja projektu wpłynie na podniesienie standardu widoczności i czytelności oznakowania pionowego i poziomego.

Trzeba też określić przewidywaną datę przekazania do eksploatacji całego zamierzenia budowlanego, jeżeli jest podzielony na etapy. Etapy powinny łącznie przekraczać jeden rok.

Uzasadnienie wniosku

W tej części wniosku opisujemy spójność drogi z siecią dróg na terenie województwa. Określamy, jak projekt wpłynie na dostępność komunikacyjną lokalnych ośrodków gospodarczych. Szczególnie w tym przypadku wykazujemy:

• w przypadku powiatu - drogi dojazdowe do dróg wojewódzkich i krajowych,

• w przypadku gmin - drogi dojazdowe do dróg powiatowych, wojewódzkich i krajowych,

• inne elementy sieci transportu drogowego, w tym wsparcie zabezpieczenia połączeń poprzez drogi gminne i powiatowe, w dostępie do linii kolejowych i węzłów kolejowych, sieci logistycznych, portów morskich, centrów gospodarczych i ośrodków miejskich, dróg wojewódzkich, krajowych i międzynarodowych.

Następnie podajemy dokładnie dane o partnerach przedsięwzięcia inwestycyjnego oraz podstawę zawartego partnerstwa, np. poprzez zawarcie w tym celu specjalnej umowy prawnej o partnerstwie.

Trzeba jeszcze określić celowość projektu i jego lokalizację.

Oceniamy efektywność ekonomiczną. W tym przypadku podajemy również inne okoliczności uzasadniające wniosek o dofinansowanie. Na przykład można podać wskaźnik oddziaływania projektu w oparciu o natężenie ruchu oraz liczbę mieszkańców, których będzie obsługiwało przedsięwzięcie inwestycyjne.

Należy wymienić wszystkie koszty zewnętrzne, źródła finansowania realizacji projektu i wysokość nakładów planowanych do poniesienia, bez wnioskowanego dofinansowania. Do wniosku należy załączyć decyzję o ich przyznaniu.

 

Drogi za unijne pieniądze

Powiaty mogą otrzymać dotacje na duże inwestycje drogowe w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Na mniejsze projekty, adresowane głównie do gmin i niektórych powiatów, pomoc mnożna pozyskać w ramach Operacyjnych Programów Regionalnych. Wsparcie może wynieść do 85 proc. kosztów kwalifikowanych.

Otrzymanie pomocy ze źródeł unijnych jest bardziej skomplikowane niż w przypadku możliwości otrzymania wsparcia w ramach Narodowego Programu Przebudowy Dróg Lokalnych. Głównie z powodu konieczności posiadania większej liczby dokumentów związanych z projektem. W przypadku starania się o dofinansowanie w ramach wszystkich unijnych źródeł pomocowych potrzebne jest studium wykonalności przedsięwzięcia oraz prognoza oddziaływania na środowisko. Z drugiej strony, należy przyznać, że w ramach źródła pomocowego z UE wysokość dofinansowania może wynieść nawet 85 proc. kosztów kwalifikowanych, podczas gdy w ramach NPPDL - maksymalnie 50 proc.

Z unijnymi programami wiążą się dotacje wyższe procentowo, ale niekoniecznie kwotowo. Ponadto w ramach unijnych programów pomocowych istnieje możliwość zaliczenia jako koszty kwalifikowane wydatków poniesionych już od stycznia 2007 r. związanych z projektem, do realizacji którego samorząd gminny albo powiatowy chce otrzymać dofinansowanie. Procedury starania się o pomoc w przypadku np. Regionalnych Programów Operacyjnych i NPPDL są podobne.

Ważne adresy

www.funduszestrukturalne.gov.pl - opisy wszystkich unijnych programów operacyjnych oprócz Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Na tej stronie są również linki do poszczególnych RPO. Na stronie tej są publikowane także w wersji polskiej i angielskiej stosowne rozporządzenia Rady Europy dotyczące programów operacyjnych na lata 2008 - 2013.

www.bip.mswia.gov.pl - zakładka Narodowy Program Przebudowy Dróg

Wsparcie dla miast

Miasta na prawach powiatu mogą otrzymać wsparcie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Przede wszystkim w ramach działania:

• 6.1 - Rozwój sieci drogowej,

• 8.2 - Drogi krajowe poza siecią TEN-T.

W ramach tych działań dotacje można pozyskać na dofinansowanie inwestycji, polegającej na budowie obwodnic oraz przebudowie odcinków dróg. Celem tego działania jest poprawa płynności ruchu oraz skrócenie czasu przejazdu w połączeniach pomiędzy miastami.

Miasta na prawach powiatu mogą otrzymać dotację bezzwrotną do 85 proc. kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia. Środki własne beneficjenta, będącego jednostką samorządu terytorialnego na zabezpieczenie tzw. wkładu własnego, który wynosi około 15 proc. kosztów kwalifikowanych, muszą przynajmniej częściowo pochodzić ze środków własnych lub pożyczek. Minimalna wartość wsparcia wynosi 20 mln zł.

Miasta na prawach powiatu wsparcie mogą otrzymać również w ramach priorytetu VIII - bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe. Dotacja również może wynieść do 85 proc. kosztów kwalifikowanych. W obu przypadkach istnieje możliwość otrzymania zaliczki na poczet poniesionych kosztów inwestycyjnych. Minimalna wartość projektu wynosi 4 mln zł. W tym przypadku pomoc można otrzymać m.in. na takie inwestycje jak:

• przebudowa miejsc szczególnie niebezpiecznych,

• zakup sprzętu zwiększającego bezpieczeństwo,

• budowa infrastruktury techniczno-informatycznej,

• prace przygotowawcze, w tym m.in. sporządzanie dokumentacji technicznej, analiz i niezbędnych ekspertyz, które posłużą do realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego.

Mniejsze projekty

Dzięki program unijnym można zrealizować przedsięwzięcie drogowe o małych kosztach, do kilku milionów złotych. Mogą to być np. drogi dojazdowe albo niewielkie modernizacje dróg gminnych albo powiatowych.

Jednostki samorządu terytorialnego w przypadku projektów inwestycyjnych o stosunkowo mniejszych kosztach powinny starać się o pomoc w ramach miejscowego Regionalnego Programu Operacyjnego (RPO). Co prawda potrzebne jest m.in. przygotowanie studium wykonalności przedsięwzięcia inwestycyjnego oraz w większości przypadków należy przygotować analizę oddziaływania inwestycji drogowej na środowisko naturalne, to jednak wsparcie może wynieść do 75 proc. wartości kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia. I z tego powodu te źródło jest korzystniejsze niż NPPDL.

W ramach prawie każdego RPO przewidziany jest priorytet, dzięki któremu gmina albo samorząd powiatowy może otrzymać wsparcie na budowę, rozbudowę i modernizację drogi lokalnej - gminnej i powiatowej. Za pieniądze w ramach tych programów można zbudować drogi dojazdowe do terenów inwestycyjnych w ramach uzbrajania tych terenów i podnoszenia ich atrakcyjności inwestycyjnej. Można utwardzić drogę gruntową. Za pieniądze z RPO można połączyć drogę gminną z powiatową, wojewódzką, krajową, z autostradą albo trasą szybkiego ruchu. Podobnie jest z projektami, które mogą być realizowane przez powiaty. Można połączyć drogę powiatową z wojewódzką lub z krajową.

Wartość projektu może wynieść kilka milionów złotych, nie więcej niż 20 mln. Zasady i warunki otrzymania pomocy oraz wysokość otrzymania dofinansowania różnią się w każdym z województw. Jest ogółem 16 RPO, po jednym na każde województwo. Dlatego przed rozpoczęciem starania się o pomoc najlepiej dobrze przeanalizować treść konkretnego opisu RPO wraz z jego priorytetami i działaniami, opis instrukcji i innych załączników. Tego typu informacje są zamieszczone na stronach internetowych poszczególnych województw. Linki do poszczególnych RPO są także zamieszczone na stronach internetowych: www.funduszestrukturalne.gov.pl.

Dla samorządów na wschodzie

Specjalnie dla pięciu województw wschodnich: podlaskiego, lubelskiego, podkarpackiego, świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego, został stworzony Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW). Samorządy gminne i powiatowe mogą otrzymać wsparcie m.in. na inwestycje drogowe w ramach priorytetu IV tego programu o nazwie - Infrastruktura transportu.

Co prawda, wsparcie będzie udzielane głównie na rozbudowę, budowę i modernizację sieci dróg krajowych i ekspresowych tych regionów, ale przewidziano także pomoc na inwestycje w drogownictwo lokalne i regionalne.

W szczególności w ramach działania 4.6 - Spójność terytorialna (relacje miasto - wieś) samorządy gminne i powiatowe mogą liczyć na dofinansowanie: budowy, rozbudowy i modernizacji dróg lokalnych i regionalnych. W ramach tego działania będzie rozbudowywana i usprawniana sieć połączeń drogowych miast oraz połączeń miedzy miastami a terenami wiejskimi. Ma to podnieść mobilność mieszkańców obszarów wiejskich, dostęp ludności wiejskiej do centrów gospodarczych, zmniejszyć bezrobocie i przyczynić się do rozwoju wsi z wschodnich terenów Polski.

Wsparcie dla projektów inwestycyjnych może wynieść nawet do 85 proc. kosztów kwalifikowanych. Podobnie jak w ramach RPO pomoc jest stosunkowo niewielka, wynosząca kilka milionów złotych. Podobnie jak w innych programach operacyjnych istnieje możliwość zaliczenia, jako koszty kwalifikowane, wydatków poniesionych od 1 stycznia 2007 r.

Niestety, nie jest przewidziane wsparcie inwestycji drogowych na terenach wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Kalendarium realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych dla dróg gminnych i powiatowych

Lata 2008-2009

• 31 październik 2008 r. - ogłoszenie w internecie o naborze wniosków w ramach wieloletniego NPPDL na 2009 r.

• Do 22 listopada 2008 r. - zgłaszanie wniosków przez gminne i powiatowe jednostki samorządu terytorialnego do wojewodów na 2009 r.

• Do 6 grudnia 2008 r. - rozpatrywanie i ocena wniosków przez komisje wojewódzkie. Ogłoszenie przez wojewodów list rankingowych wniosków.

• Do 13 grudnia 2008 r. - zgłaszanie przez wnioskodawców zastrzeżeń do list rankingowych.

• Do 20 grudnia 2008 r. - rozpatrywanie zastrzeżeń przez komisje wojewódzkie.

• Do 31 grudnia 2008 r. - zatwierdzenie list rankingowych przez MSWiA.

• Do 31 marca 2009 r. - rozstrzygnięcie przetargów na realizację inwestycji 2009 r.

• Do 30 listopada 2009 r. - realizacja inwestycji 2009 r.

• Do 31 grudnia 2009 r. - rozliczanie inwestycji drogowej.

Lata 2009-2010 i 2010-2011

• 1 sierpnia - ogłaszanie w internecie o naborze wniosków w ramach NPPDL na 2010 r.

• 1-30 września - nabór wniosków o dofinansowanie.

• Do 30 października - rozpatrywanie i ocena wniosków przez komisje wojewódzkie. Ogłoszenie przez wojewodów list rankingowych wniosków.

• Do 7 listopada - zgłaszanie przez wnioskodawców zastrzeżeń do list rankingowych.

• Do 14 listopada - rozpatrywanie zastrzeżeń przez komisje wojewódzkie.

• Do 28 listopada - zatwierdzenie list rankingowych przez MSWiA.

• Do 31 marca - Rozstrzygniecie przetargów na realizację inwestycji.

• Do 30 listopada - realizacja inwestycji.

• Do 31 grudnia - rozliczanie się z realizacji przedsięwzięcia.

Andrzej Okrasiński

andrzej.okrasinski@infor.pl

Podstawa prawna

• Ustawa z 7 lipca 1994 r - Prawo budowlane (Dz.U. z 2006 r. nr 156, poz. 1118 ze zm.).

• Ustawa z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. z 2008 r. nr 88, poz. 539).

• Ustawa z 21 marca 1985 r o drogach publicznych (Dz.U. z 2007 r. nr 19, poz. 115 ze zm.).

• Ustawa z 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz.U. nr 19, poz. 177 ze zm.),

• Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz.U. nr 62, poz. 627 ze zm.).

• Ustawa z 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. nr 227, poz. 1658).

Autopromocja

REKLAMA

Źródło: GP

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code
    Sektor publiczny
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Jak stosować rozporządzenie o pracach domowych? Co jest jasne? Co budzi wątpliwości? [min B. Nowacka, 1 kwietnia 2024 r.]

    Wątpliwości dotyczą trzech definicji wykorzystanych w rozporządzeniu - nauczyciela i uczniowie nie mają wskazówek jak je rozumieć i stosować.

    Rozbijanie garnka na plecach i chłostanie rózgą. Znasz te stare kaszubskie zwyczaje wielkanocne?

    Jak kiedyś obchodzono Wielkanoc na Kaszubach? Czym był tzw. Płaczëbóg? Co jadano na świąteczne śniadanie? 

    Znasz te wielkanocne zwyczaje z Górnego Śląska? Jeden z nich jest na krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego

    Jakie zwyczaje wielkanocne panują na Górnym Śląsku? Niektóre z nich znane są tylko w jednej miejscowości. Słyszeliście o paleniu żuru, kulaniu jaj czy bramie z wydmuszek? 

    Dentysta na NFZ 2024 – jakie zabiegi? Jeszcze w tym roku więcej świadczeń gwarantowanych! [projekt rozporządzenia]

    Chyba większość osób leczy w Polsce zęby prywatnie, ale trzeba wiedzieć, że można to zrobić również w ramach ubezpieczenia zdrowotnego, czyli – jak to się mówi potocznie „na NFZ”. Lista takich refundowanych świadczeń stomatologicznych jest całkiem długa. Trzeba tylko znaleźć dentystę (stomatologa), który ma podpisaną umowę z NFZ na udzielanie świadczeń stomatologicznych. Przedstawiamy listę świadczeń gwarantowanych (refundowanych przez NFZ) z zakresu leczenia stomatologicznego obowiązujących teraz, a także informujemy o projekcie rozporządzenia, które ma wydłużyć listę tych świadczeń - najprawdopodobniej jeszcze w 2024 roku.

    REKLAMA

    Bilety na EURO 2024 dla kibiców z Polski - sprzedaż od 28 marca. Gdzie można kupić? Jakie ceny?

    W dniu 28 marca 2024 r. o godzinie 14.00 rozpocznie się sprzedaż biletów dla kibiców reprezentacji Polski na turniej finałowy piłkarskich mistrzostw Europy Euro 2024. Sprzedaż potrwa do 8 kwietnia i prowadzona jest wyłącznie przez UEFA. Będzie dostępna na portalu euro2024.com.

    Rusza program "Aktywna Szkoła" 2024

    Rusza program "Aktywna Szkoła" 2024 - informuje Ministerstwo Sportu i Turystyki. Wnioski samorządy przygotują we współpracy ze szkołami. Program ma na celu aktywizację społeczności wokół obiektów sportowych, które były dotychczas niedostępne.

    Rząd: Dyplom MBA z Collegium Humanum nie pozwoli zasiąść w radzie nadzorczej spółki Skarbu Państwa

    Centrum Informacyjne Rządu poinformowało 27 marca 2024 r., że w procesie opiniowania kandydatów do rad nadzorczych dyplomy MBA uzyskane w Collegium Humanum nie będą uznawane przez Radę ds. spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych.

    Prof. Szukalski: Łódź i Poznań już są na etapie demograficznego zjazdu

    Prof. Piotr Szukalski, demograf z Uniwersytetu Łódzkiego w rozmowie z PAP o kondycji polskich miast i ich przyszłości demograficznej. 

    REKLAMA

    Wielkanoc 2024. Ile wolnego mają uczniowie na święta? Kiedy kolejne dni wolne?

    Wolne na święta. Wielkanocna przerwa w nauce zacznie się już od czwartku 28 marca. Uczniowie do zajęć wrócą 3 kwietnia. Kiedy będą następne dni wolne? 

    MEN: Powstał zespół ds. praw i obowiązków ucznia. Zespół będzie pracował nad powołaniem ogólnopolskiego rzecznika praw ucznia

    W Ministerstwie Edukacji Narodowej powołano zespół ekspercki ds. praw i obowiązków ucznia. Zespół będzie pracował nad zmianami ustawowymi dotyczącymi praw ucznia, a także powołania rzecznika praw ucznia.

    REKLAMA