W samorządowych jednostkach budżetowych właściwy sposób postępowania odnośnie do ustalenia sposobu zagospodarowania zbędnych i zużytych środków trwałych powinien być określony w dokumentacji opisującej przyjęte w jednostce zasady prowadzenia gospodarki i ewidencji środków trwałych, wydawanej przez kierowników tych jednostek w ramach ustalania procedur wykonywania kontroli zarządczej (art. 53 ust. 1 oraz art. 68 w związku z art. 69 ust. 1 pkt 3 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych; dalej: uofp) z uwzględnieniem ewentualnych wytycznych określonych przez właściwe organy jednostki samorządu terytorialnego (np. w przypadku gmin – określenie zasad zarządu mieniem komunalnym należy do kompetencji rady gminy – art. 40 ust. 2 pkt 3 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym; dalej: ustawa o samorządzie gminnym). Przy ustalaniu tych zasad jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego na ogół wzorują się na rozwiązaniach obowiązujących w państwowych jednostkach budżetowych wynikających z rozporządzenia Rady Ministrów z 21 maja 2010 r. w sprawie sposobu i trybu gospodarowania składnikami rzeczowymi majątku ruchomego, w który wyposażone są jednostki budżetowe, oczywiście po odpowiednim dostosowaniu ich do potrzeb danej jednostki.
Przy ustalaniu zasad zagospodarowania składników majątkowych zbędnych z punktu widzenia samorządowej jednostki organizacyjnej należy mieć na uwadze nadrzędne zasady wynikające z:
● art. 68 uofp wymagającego, aby zadania jednostek organizacyjnych sektora finansów publicznych były realizowane w sposób efektywny i oszczędny, przy zapewnieniu ochrony powierzonych im zasobów,
● art. 50 ustawy o samorządzie gminnym (odpowiednio do typu jednostki także art. 50 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym) stanowiącego, że obowiązkiem osób uczestniczących w zarządzaniu mieniem gminnym (odpowiednio także powiatowym) jest zachowanie szczególnej staranności przy wykonywaniu zarządu zgodnie z przeznaczeniem tego mienia i jego ochrona.
Biorąc pod uwagę te uregulowania, kierownicy samorządowych jednostek organizacyjnych powinni zapewnić, aby użytkowane przez ich jednostki składniki mienia były:
● wykorzystywane zgodnie z ich przeznaczeniem do realizacji zadań statutowych jednostki,
● chronione przed zniszczeniem lub utratą,
● utrzymywane w stanie niepogorszonym (z uwzględnieniem normalnego zużycia).
W ramach tych ogólnych zasad decyzje w sprawie zagospodarowania składników majątkowych, które są zbędne z punku widzenia jednostki, powinny być podejmowane w sposób racjonalny i oszczędny.
Zasady racjonalnego i oszczędnego gospodarowania zbędnymi środkami trwałymi samorządowych jednostek budżetowych
1. Wyzbywanie się środków trwałych, które nie są i z różnych względów nie mogą być wykorzystywane w działalności jednostki ani w chwili obecnej ani w przyszłości, co wpływa na redukcję kosztów związanych z ich utrzymywaniem w stanie niepogorszonym i przechowywaniem.
2. Wymiana na nowsze środków trwałych, których koszty utrzymania i eksploatacji na skutek zużycia fizycznego bądź moralnego są nieopłacalne ekonomicznie.
3. Wybór w pierwszej kolejności takich sposobów zagospodarowania zbędnych środków trwałych, które przysporzą dochodów jednostce samorządu terytorialnego (sprzedaż w drodze przetargowej, sprzedaż bezprzetargowa) bądź nie spowodują uszczuplenia jej stanu majątkowego (np. likwidacja fizyczna środka trwałego z wykorzystaniem jego części składowych jako części zamiennych do środków trwałych nadal eksploatowanych w jednostce, nieodpłatne przekazanie składnika majątkowego do innej jednostki organizacyjnej macierzystej jednostki samorządu terytorialnego).
4. Stosowanie fizycznej likwidacji środka trwałego dopiero w ostateczności – po stwierdzeniu, że jest całkowicie zniszczony lub niezdatny do eksploatacji ze względów technologicznych, a jego naprawa bądź unowocześnienie są niemożliwe lub nieopłacalne i nie można go zagospodarować poprzez sprzedaż bądź przekazanie innej jednostce.
Więcej przeczytasz w najnowszym numerze Rachunkowości Budżetowej!
Rachunkowość Budżetowa dostępna także w wydaniu elektronicznym!