Sąd krajowy może wykonać wspólnotowe zasady pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań, oceniając zarówno zachowanie beneficjentów utraconych funduszy, jak i administracji, jednak pod warunkiem pełnego uwzględnienia interesu Wspólnoty - orzekł Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS) w wyroku z 13 marca 2008 r. w sprawie Vereniging Nationaal Overlegorgaan Sociale Werkvoorziening i in./Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
SYGN. AKT C-383/06
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczył wykładni przepisów o koordynacji działań różnych funduszy strukturalnych między nimi oraz z operacjami Europejskiego Banku Inwestycyjnego i innymi instrumentami finansowymi (Rozporządzeniem nr 4253/88). Został on przedstawiony w ramach sporu między stowarzyszeniem Vereniging Nationaal Overlegorgaan Sociale Werkvoorziening a niderlandzką administracją (ministerstwo ds. społecznych i pracy). Powodem sporu było uchylenie przez ministerstwo decyzji w sprawie ustalenia dotacji przyznanych na rzecz skarżącej w postępowaniu przed sądem krajowym.
Dotacje zostały przyznane na projekt szkolenia osób objętych zatrudnieniem socjalnym w ramach projektów EFS dotyczących kształcenia i szkolenia osób długotrwale bezrobotnych, pod warunkiem że projekt zostanie zrealizowany zgodnie z wnioskiem oraz że będą przestrzegane wymogi wynikające z przepisów niderlandzkich dotyczących EFS. Następnie ministerstwo ustaliło dotacje w zerowej wysokości i zażądało ich zwrotu. Ministerstwo uznało, że nie przedstawiono dokładnego i zgodnego oświadczenia końcowego dokonującego syntezy danych mimo wymogów wynikających z krajowych przepisów o EFS, a ponadto projekt nie dotyczył przejścia od zatrudnienia socjalnego do regularnego rynku pracy, wbrew treści wniosku o dotację. Liczba godzin przypadających na każdego uczestnika była też znacznie niższa od przewidzianych w projekcie. W toku instancji sprawa dotarła do sądu, który zastanawiał się m.in., czy art. 23 ust. 1 Rozporządzenia nr 4253/88 należy stosować przy uwzględnieniu zasad pewności prawa i zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań w rozumieniu prawa wspólnotowego.
UZASADNIENIE
Trybunał przypomniał, że prawo krajowe w dziedzinie cofania aktów administracyjnych i żądania zwrotu świadczeń pieniężnych wypłaconych nienależnie przez administrację publiczną może uwzględniać obok zasady legalności również zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań oraz zasadę pewności prawa, ponieważ zasady te należą do wspólnotowego porządku prawnego. Te zasady powinny być przestrzegane ze szczególnym rygorem w przypadku regulacji przewidującej skutki finansowe. Artykuł 23 ust. 1 rozporządzenia nr 4253/88 nakłada na państwa członkowskie obowiązek odzyskania funduszy utraconych wskutek nadużycia lub niedbalstwa bez konieczności upoważnienia w prawie krajowym. ETS wskazał też, że system dotacji wynikający z przepisów wspólnotowych opiera się w szczególności na wykonaniu przez beneficjenta serii obowiązków uprawniających go do otrzymania przewidzianej pomocy finansowej. Jeżeli nie spełni on wszystkich tych obowiązków, Komisja może ponownie rozważyć ich zakres. Jeśli beneficjent nie przeprowadzi szkoleń zgodnie z wymogami, od których uzależnione było przyznanie pomocy, nie może on powołać się na zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań i praw nabytych w celu otrzymania wypłaty całej kwoty przyznanej wcześniej pomocy. Wreszcie, na zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań nie może powołać się beneficjent, który w sposób oczywisty naruszył obowiązujące uregulowania. W sprawie zawisłej przed sądem krajowym decyzje o przyznaniu funduszy były uzależnione od przestrzegania przez beneficjentów przepisów o EFS, a w szczególności obowiązku zarządzania projektem w ramach odrębnej administracji. Zasad tych nie przestrzegano, w większym lub mniejszym stopniu w sposób umyślny. Do sądu krajowego należy zatem ocena - przy uwzględnieniu zachowania zarówno beneficjentów funduszy, jak i administracji - czy w przypadku wniosków o zwrot można się słusznie powołać na zasady pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań w rozumieniu prawa wspólnotowego.
ANNA OSTROWSKA-TOMAŃSKA
aplikantka adwokacka, doktorantka w Centrum im. Willy Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego