Zmiany w ustawie o odpadach wdrażające przepisy unijne

Nowelizacja ustawy o odpadach ma na celu implementację do polskiego prawa przepisów w zakresie gospodarki odpadami. Chodzi o:

• dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/851 z 30 maja 2018 r. zmieniającą dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów;
• dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/850 z 30 maja 2018 r. zmieniającą dyrektywę 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów;
• dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/852 z 30 maja 2018 r. zmieniającą dyrektywę 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych.

Dyrektywy te zawierają między innymi cele dotyczące gospodarowania odpadami do 2035 r. W dyrektywach tych znajdują się również nowe lub zmienione definicje, w tym na przykład definicja bioodpadów, gospodarowania odpadami i zapobiegania powstawaniu odpadów, odpadów komunalnych innych niż niebezpieczne, odpadów budowlanych i rozbiórkowych, systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta, odzysku materiałów i wypełniania wyrobisk. Zaktualizowano również definicje: odpadów opakowaniowych, opakowań wielokrotnego użytku i opakowań wielomateriałowych.

Przepisy unijne

Dyrektywa 2018/851

ZAPAMIĘTAJ!

Dyrektywa 2018/851 zawiera przepisy mające na celu zapobieganie powstawaniu odpadów.

Chodzi między innymi o zapobieganie marnowaniu żywności oraz zachęcanie do ponownego użycia produktów. W dyrektywie znalazły się również zachęty dotyczące przeciwdziałania zaśmiecaniu środowiska lądowego i morskiego. Dyrektywa promuje również przyjmowanie przez państwa członkowskie specjalnych planów gospodarki odpadami.

Co istotne, dyrektywa nakłada na państwa członkowskie nowe obowiązki sprawozdawcze na temat wdrażania i pomiaru środków w zakresie ponownego użycia odpadów oraz środków służących zapobieganiu powstawania odpadów żywności.

Bardzo ważne jest też, że dyrektywa ujednolica dla wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej metodykę obliczania osiąganych celów w zakresie wymaganych poziomów recyklingu odpadów komunalnych i przygotowania ich do ponownego użycia.

Ponadto warto pamiętać, że do dyrektywy 2008/98/WE wprowadzono nowe wymagania dotyczące rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Zgodnie z nimi producenci muszą uwzględnić minimalne wymogi, które obejmują:

• określenie roli i obowiązków wszystkich podmiotów zaangażowanych w system,
• określenie celów do osiągnięcia,
• system sprawozdawczy służący do gromadzenia danych,
• równe traktowanie producentów, niezależnie od ich pochodzenia czy wielkości.

Dyrektywa 2018/850

ZAPAMIĘTAJ!

Dyrektywa 2018/850 zawiera limity ilości odpadów komunalnych trafiających na składowiska odpadów oraz obowiązki dotyczące recyklingu odpadów komunalnych.

Zobowiązuje państwa członkowskie Unii Europejskiej do tego, aby od 2030 r. wszystkie odpady komunalne, które nadają się do recyklingu lub odzysku, nie były przyjmowane na składowiska odpadów.

Państwa członkowskie do 2035 roku są też zobowiązane do zagwarantowania, by na składowiska odpadów komunalnych nie trafiało więcej niż 10% ilości wytwarzanych odpadów.

Dyrektywa 2018/852

ZAPAMIĘTAJ!

Dyrektywa 2018/852 wprowadza środki zapobiegające powstawaniu odpadów opakowaniowych.

Jej celem jest minimalizacja wpływu opakowań na środowisko, między innymi poprzez zachęcanie do wykorzystywania opakowań wielokrotnego użytku.

Warto pamiętać, że wspomniane przepisy miały zostać implementowane do polskiego prawa do 5 lipca 2020 r. Niestety do tej pory ustawodawca nie przygotował odpowiednich przepisów. Omawiana nowelizacja ma więc na celu realizację tych dyrektyw, tak aby Polska do 2035 roku mogła osiągnąć poziom 65% przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych.

Rozwój systemu selektywnego zbierania odpadów komunalnych w Polsce

Obecnie jednym z największych wyzwań dla Polski jest zapewnienie selektywnego zbierania odpadów komunalnych, które powinny być traktowane jako surowce wtórne, poddawane recyklingowi. Polska powinna również inwestować w rozwój instalacji do przetwarzania bioodpadów.

Dlatego też proponowane w projekcie nowelizacji ustawy o odpadach zmiany powinny w szczególności doprowadzić do zmniejszenia zużycia surowców pierwotnych, większej dostępności i potencjalnie większego wykorzystania surowców wtórnych w produkcji towarów. Ważne jest również ograniczenie wytwarzania odpadów ogólnie i na mieszkańca oraz ograniczenie negatywnego oddziaływania odpadów na środowisko.

Zmiany niektórych definicji

Przygotowywana nowelizacja ustawy o odpadach wprowadza zmiany kilku najważniejszych definicji. Chodzi o definicje bioodpadów, gospodarowania odpadami i zapobiegania powstawaniu odpadów, odpadów komunalnych.

Bioodpady - ulegające biodegradacji odpady z ogrodów i parków, odpady żywności i kuchenne z gospodarstw domowych, biur, restauracji, hurtowni, stołówek, zakładów zbiorowego żywienia i jednostek handlu detalicznego, a także porównywalne odpady z zakładów produkujących lub wprowadzających do obrotu żywność.

Gospodarowanie odpadami - zbieranie, transport, przetwarzanie odpadów, w tym sortowanie, łącznie z nadzorem nad tego rodzaju działaniami, jak również późniejsze postępowanie z miejscami unieszkodliwiania odpadów oraz działania wykonywane w charakterze sprzedawcy odpadów lub pośrednika w obrocie odpadami.

Odpady komunalne - odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów z gospodarstw domowych, w szczególności: niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne i odpady selektywnie zebrane z gospodarstw domowych, w tym papier i tektura, szkło, metale, tworzywa sztuczne, bioodpady, drewno, tekstylia, opakowania, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, zużyte baterie i akumulatory oraz odpady wielkogabarytowe, w tym materace i meble, oraz niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne i odpady selektywnie zebrane z innych źródeł, jeżeli odpady te są podobne pod względem charakteru i składu do odpadów z gospodarstw domowych.

Trzeba pamiętać przy tym, że odpady komunalne nie będą obejmować odpadów z produkcji, rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa, zbiorników bezodpływowych oraz z sieci kanalizacyjnej i z oczyszczalni ścieków, w tym osadów ściekowych, pojazdów wycofanych z eksploatacji ani odpadów budowlanych i rozbiórkowych.

Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne pozostają niesegregowanymi (zmieszanymi) odpadami komunalnymi, nawet jeżeli zostały poddane czynności przetwarzania odpadów, która nie zmieniła w sposób znaczący ich właściwości.

Odpady żywnościowe - wszelka żywność w rozumieniu art. 2 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności, która stała się odpadami.

Do ustawy o odpadach dodane zostaną również definicje: odpadów innych niż niebezpieczne, odpadów budowlanych i rozbiórkowych, odpadów żywności, systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta, odzysku materiałów i wypełniania wyrobisk.

Hierarchia sposobów postępowania z odpadami oraz system rozszerzonej odpowiedzialności producenta

Nowelizacja ustawy o odpadach precyzuje także przepisy dotyczące produktów ubocznych i utraty statusu odpadów, jak również przepisy odnoszące się do zasady „zanieczyszczający płaci”. Nowelizacja ma również za zadanie podkreślenie hierarchii sposobów postępowania z odpadami.

Rozbudowany zostanie także system rozszerzonej odpowiedzialności producenta w zakresie opakowań, olejów smarowych, opon, sprzętu elektrycznego i elektronicznego, baterii i akumulatorów oraz pojazdów. Do końca 2024 roku powinien też zostać ustanowiony system rozszerzonej odpowiedzialności producenta dla wszystkich opakowań.

Ponadto wprowadzony zostanie zakaz przekazywania odpadów selektywnie zebranych w celu przygotowania ich do ponownego użycia lub recyklingu do składowania, z wyjątkiem odpadów powstających w wyniku dalszego przetwarzania odpadów selektywnie zebranych, jeżeli składowanie daje w tym przypadku wynik najlepszy dla środowiska zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami.

Zapobieganie powstawaniu odpadów i planowanie gospodarki odpadami

Nowelizacja ustawy o odpadach przewiduje rozszerzenie przepisów dotyczących zakresu planów gospodarki odpadami, w tym Krajowego planu gospodarki odpadami.

Plany gospodarki odpadami będą musiały w szczególności uwzględniać takie środki jak:

• promowanie i wspieranie zrównoważonych modeli produkcji i konsumpcji,
• zachęcanie do projektowania, wytwarzania i korzystania z produktów, które są zasobooszczędne, trwałe, w tym trwałe w znaczeniu żywotności i braku sztucznego skracania cyklu życia, nadające się do naprawy, ponownego użycia i modernizacji,
• ukierunkowanie na produkty zawierające surowce krytyczne w celu zapobiegania, aby materiały te stały się odpadami,
• zachęcanie do ponownego używania produktów i tworzenia systemów promujących naprawę i ponowne użycie, w szczególności w odniesieniu do sprzętu elektrycznego i elektronicznego, tekstyliów, mebli, opakowań oraz materiałów i produktów budowlanych,
• wspieranie, w stosownych przypadkach i bez uszczerbku dla praw własności intelektualnej, dostępności części zamiennych, instrukcji obsługi, informacji technicznych lub innych narzędzi, sprzętu bądź oprogramowania pozwalającego na naprawę i ponowne użycie produktów bez szkody dla ich jakości i bezpieczeństwa,
• zmniejszanie wytwarzania odpadów w procesach związanych z produkcją przemysłową, wydobyciem minerałów i wytwórczością oraz budową i rozbiórką, przy uwzględnieniu najlepszych dostępnych technik,
• zmniejszanie wytwarzania odpadów żywności w produkcji podstawowej, przetwórstwie i wytwórstwie, w sprzedaży detalicznej i innej dystrybucji żywności, w restauracjach i usługach gastronomicznych, jak również w gospodarstwach domowych jako wkład w realizację celu zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych, polegającego na dążeniu do zmniejszenia o połowę do 2030 r. globalnej ilości marnowanej żywności na mieszkańca w sprzedaży detalicznej i konsumpcji oraz zmniejszeniu strat żywnościowych w procesie produkcji i dystrybucji,
• zachęcanie do dokonywania darowizn produktów spożywczych i do innych form redystrybucji żywności, przy zachowaniu pierwszeństwa przeznaczania jej dla ludzi przed wykorzystaniem jako paszę dla zwierząt czy przetwarzaniem na produkty niespożywcze,
• promowanie zmniejszania zawartości substancji niebezpiecznych w materiałach i produktach,
• zmniejszanie powstawania odpadów, w szczególności tych, które nie nadają się do przygotowania do ponownego użycia ani do recyklingu,
• identyfikacja produktów będących głównymi źródłami zaśmiecania, w szczególności środowiska lądowego i morskiego, oraz podejmowanie odpowiednich działań w celu zapobiegania ich powstawaniu i zmniejszania ilości odpadów pochodzących z tych produktów,
• dążenie do powstrzymania powstawania odpadów morskich jako wkład w realizację celu zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych dotyczącego zapobiegania i znacznego zmniejszenia wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń środowiska morskiego,
• opracowanie i wspieranie kampanii informacyjnych podnoszących poziom świadomości na temat zapobiegania powstawaniu odpadów i zaśmiecania.

Podsumowanie

Projektowane zmiany w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów mają szanse znacząco wpłynąć na ograniczenie negatywnego wpływu odpadów na środowisko. Pozwolą też na oszczędniejsze gospodarowanie zasobami i mniejsze zużycie surowców do produkcji. Przewiduje się, że rozwiązania dotyczące zapobiegania powstawaniu odpadów mogą przyczynić się do tego, że przedsiębiorstwa, chcąc sprostać wymaganiom rynku europejskiego, będą intensywnie wprowadzać nowe rozwiązania technologiczne, bardziej efektywne i bardziej przyjazne środowisku. Może to wpłynąć nie tylko na zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska, lecz także przyczynić się do rozwoju innowacyjności w gospodarce.

🅒 🅟

• projekt ustawy o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 1588),

• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/851 z 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów (Dz.Urz. UE L z 2018 r. Nr 150, str. 109),

• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/850 z 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów (Dz.Urz. UE L z 2018 r. Nr 150, str. 100),

• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/852 z 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (Dz.Urz. UE L z 2018 r. Nr 150, str. 141).

Bartosz Sieroń

absolwent Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie; specjalista ds. rachunkowości zarządczej i kontrolingu; obecnie pełnomocnik Zarządu MPO w m.st. Warszawie

Monitor Prawa Ochrony Środowiska