Unijna Dyrektywa z 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (dalej: Dyrektywa) obowiązuje w krajach Europy od 2006 r. Ma ona ograniczyć rosnące w szybkim tempie zapotrzebowanie na energię. Autorom przepisów zależy na poprawianiu w krajach Unii Europejskiej energetycznej właściwości budynków, uwzględniającej zewnętrzne i wewnętrzne wymagania klimatyczne.
Polska o trzy lata odłożyła datę wprowadzenia Dyrektywy, ponieważ nie dysponowała odpowiednią liczbą fachowców z uprawnieniami energetycznymi. Certyfikacja energetyczna znalazła się teraz w centrum zainteresowania, gdyż wnosi nowe zadania i obowiązki dla budujących domy i właścicieli nieruchomości oraz dla samorządów i administracji centralnej.
W kilku krajach Unii Europejskiej wprowadzenie dobrowolnych certyfikatów energetycznych przyniosło pożądane efekty, zanim zaczęło obowiązywać prawo. Zmniejszyło się zużycie drożejącej i coraz bardziej poszukiwanej energii.
Obrót nieruchomościami tylko z certyfikatem
Wymagania zawarte w Dyrektywie zostały przeniesione do polskiego prawa nowelizacją ustawy - Prawo budowlane z 19 września 2007 r. Przepisy te wejdą w życie od 1 stycznia 2009 r. Szacunki są różne - rocznie będzie potrzebnych od dwustu do pięciuset tysięcy, a nawet miliona świadectw oceniających pod względem energetycznym budynki i inne nieruchomości. Część z tych certyfikatów będą musiały zamówić samorządy odnośnie do mienia należącego do ich zasobów.
- Świadectwem energetycznym będzie musiał legitymować się prawie każdy nowy budynek i lokal mieszkalny, budynek zamieszkania zbiorowego czy użyteczności publicznej. Obowiązkiem objęto również budynki przeznaczone do sprzedaży lub przeznaczone do zawarcia nowej umowy najmu - tłumaczy Roman Ratowski, dyrektor biura Regionalnego Związku Rewizyjnego Spółdzielni Mieszkaniowych w Toruniu. Od 2009 r. obrót mieszkaniami i innymi lokalami zależeć będzie od ich klasy energetycznej. Świadectwo wskazywać będzie, z jakimi kosztami wiąże się utrzymanie całego budynku lub mieszkania.
W sektorze samorządowym pierwszy pilotażowy certyfikat energetyczny wystawiono w maju br. zabudowaniom Szkoły Podstawowej nr 6 w Zamościu.
Dyrektywa ma ograniczyć zużycie energii
Dyrektywa wprost apeluje do samorządowców, pracowników administracji państwowej oraz do mieszkańców i użytkowników lokali o racjonalizację zużycia energii. Opisano w niej, jak:
• wyliczać zintegrowaną charakterystykę energetyczną,
• stosować minimalne wymagania energetyczne w rozpoczynanych budowach,
• kontrolować systemy grzewcze i klimatyzacyjne.
Wymienione w dokumencie obowiązki tworzą nowe standardy w projektowaniu, wykonawstwie i eksploatacji budynków. Zapowiadają też modyfikację krajowego i zagranicznego rynku obrotu nieruchomościami.
Kto wydaje świadectwa energetyczne
Certyfikaty wydawane będą przez uprawnione do tego „osoby wykonujące świadectwo charakterystyki energetycznej” (pojęcie z ustawy z 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane). Zasady nabywania uprawnień określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 21 stycznia 2008 r. w sprawie przeprowadzania szkolenia oraz egzaminu dla osób ubiegających się o uprawnienie do sporządzania świadectwa charakterystyki energetycznej budynku, lokalu mieszkalnego oraz części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową. Według Ministerstwa Infrastruktury w początkowym okresie obowiązywania dyrektywy należy przygotować około 1,5 tys., a docelowo pięć tysięcy specjalistów.
W Polsce funkcjonuje już około pięciu tysięcy przeszkolonych audytorów energetycznych. Jednak z tej liczby zaledwie około dwustu złożyło egzaminy otwierające drogę do wystawiania certyfikatów. Mimo że certyfikacja budynku jest procesem mniej skomplikowanym niż audyt nieruchomości (który jest rodzajem biznesowego planu ograniczenia energochłonności budynku), to jednak audytorzy, bez egzaminu państwowego, nie mogą wystawiać certyfikatów.
- Moje obawy budzi brak metodologii sporządzania świadectw i jednolitej aplikacji komputerowej. Do sporządzenia certyfikatu niezbędna jest znajomość około trzydziestu unijnych norm, z których do dziś zaledwie kilka przetłumaczono na język polski - mówi Aleksandra Łangowska, audytor z Torunia.
Jak powinno wyglądać świadectwo
Nie są jeszcze znane dokładnie metody obliczania charakterystyki energetycznej oraz wzory świadectw. Projektowane rozporządzenie w tym zakresie będzie jednak musiało spełniać warunki określone w dyrektywie.
Zawartość rozporządzenia
Z informacji uzyskanych w Ministerstwie Infrastruktury wynika, iż rozporządzenie odnośnie do obliczania charakterystyki energetycznej budynków składać się będzie z kilku części: przepisów ogólnych, określenia formy świadectwa, opisu sposobu jego sporządzania oraz metodologii obliczania charakterystyki energetycznej. Do rozporządzenia dołączonych będzie najprawdopodobniej pięć załączników:
1. Wzór świadectwa energetycznego:
• strona tytułowa świadectwa zarezerwowana będzie na przedstawienie podstawowych danych budynku i jego klasy energetycznej,
• na stronie drugiej umieszczony będzie opis techniczny budynku,
• stronę trzecią przeznaczono na charakterystykę energetyczną - zapotrzebowanie na energię cieplną, energię elektryczną do klimatyzacji, oświetlenia,
• na stronie czwartej zamieszczane będą wskazówki o możliwości zmniejszenia zużycia energii poprzez procesy modernizacyjne.
2. Wzór świadectwa energetycznego lokalu mieszkalnego:
• strona pierwsza prezentuje dane o lokalu i jego klasie energetycznej,
• strona druga zawierać będzie opis charakterystyki techniczno-użytkowej oraz energetycznej.
3. Załącznik opisujący zasady wyznaczania klasy energetycznej budynku, lokalu mieszkalnego lub części budynku będącej samodzielną całością techniczno-użytkową, uwzględniające wartość wskaźnika zintegrowanej oceny energetycznej.
4. Załącznik określający sposób obliczania i oceny charakterystyki energetycznej budynku wyłącznie mieszkalnego lub samodzielnej części budynku wyłącznie mieszkalnej, a także lokalu mieszkalnego, niewyposażonych w instalacje chłodzenia.
5. Załącznik określający metodologię wyliczania charakterystyki energetycznej dla pozostałych typów budynków.
Prace nad treścią rozporządzenia i jego załączników jeszcze trwają. Muszą zostać zakończone przed 1 stycznia 2009 r.
Ile będzie kosztował certyfikat
Cennik usług na razie nie jest znany. Prawdopodobne koszty uzyskania certyfikatu energetycznego będą następujące:
• 500 zł do 1 tys. zł za typowe domy jednorodzinne oraz mieszkania,
• 1 tys. do 2 tys. zł za typowe budynki,
• 2 tys. do 3 tys. zł za skomplikowane lub duże budynki,
• powyżej 3 tys. zł za bardzo duże, nietypowe budynki niemieszkalne.
Takie sugestie pojawiły się podczas odbywającego się 17 czerwca br. w Warszawie Forum „Termomodernizacja 2008 - Nareszcie Dyrektywa”, zorganizowanego przez Zrzeszenie Audytorów Energetycznych.
Obawy samorządów
Nowe przepisy Prawa budowlanego jeszcze nie obowiązują, ale już mnożą się dość odległe od siebie ich interpretacje. Spora część ekspertów skłania się ku opinii, że brak certyfikatu zablokuje sprzedaż budynku lub najem mieszkania. Inni eksperci wskazują, że nie ma ustawowego przepisu zakazującego transakcji w takim przypadku.
- Podzielam niepewność i obawy samorządów, które są właścicielami cennych budynków, a w budżetach brakuje im środków na zapewnienie wszystkim obiektom świadectw charakterystyki energetycznej - mówi Sławomir Wiertel, zajmujący się audytami w Urzędzie Miasta we Włocławku. Nowe przepisy zobowiązują do wygospodarowania ogromnych, a niezaplanowanych w budżetach środków. Każda operacja sprzedaży będzie się wiązała z poniesieniem dodatkowych kosztów.
Nadchodzą kolejne zmiany
Ministerstwo Infrastruktury pracuje już nad kolejną nowelizacją Prawa budowlanego, która ma wyeliminować wątpliwości dotyczące uzyskiwania certyfikatów. Zgodnie z Dyrektywą UE świadectwa powinny posiadać nie tylko sprzedawane lub wynajmowane budynki, ale także lokale ze wspólną instalacją grzewczą, tzn. mieszkania w blokach.
Zmiana Prawa budowlanego ma uściślić, że wszystkie budynki, nawet wielorodzinne, które są sprzedawane lub wynajmowane, będą musiały posiadać certyfikat energetyczny.
Nowelizacja uniemożliwić ma też sprzedaż lub wynajęcie mieszkania bez świadectwa charakterystyki energetycznej. Według zapowiedzi resortu infrastruktury projekt ma trafić do parlamentu na jesieni br., tak aby nowe przepisy obowiązywały od początku 2009 r.
Na stronie internetowej Ministerstwa Infrastruktury www.mi.gov.pl w zakładce „świadectwa energetyczne” wkrótce ma zostać uruchomiona baza, z której będzie można pobierać dane klimatyczne potrzebne do wyliczenia zapotrzebowania na energię.
Ministerstwo przygotowuje też bezpłatne oprogramowanie, ułatwiające sporządzanie charakterystyki energetycznej. Najpóźniej na początku 2009 r. zarządcy i właściciele budynków oraz pracownicy administracji samorządowej otrzymają również broszury informacyjne opisujące proces oceny energetycznej budynków.
WYJĄTKI - BUDOWLE, KTÓRE NIE BĘDĄ POTRZEBOWAŁY CERTYFIKATÓW ENERGETYCZNYCH:
1) zabytkowe podlegające ochronie,
2) używane jako miejsca kultu religijnego,
3) przeznaczone do użytkowania w czasie nie dłuższym niż 2 lata,
4) niemieszkalne służące rolnictwu,
5) przemysłowe i gospodarcze o zapotrzebowaniu na energię nie większym niż 50 kWh/m2/rok,
6) mieszkalne przeznaczone do użytkowania nie dłużej niż 4 miesiące w roku,
7) wolno stojące o powierzchni użytkowej poniżej 50 m2.
DO OBLICZANIA CHARAKTERYSTYKI ENERGETYCZNEJ BUDYNKU WYKORZYSTUJE SIĘ DANE O ZUŻYWANEJ ENERGII NA:
- ogrzewanie pomieszczeń, ogrzewanie wody użytkowej, klimatyzację, wentylację i oświetlenie. Przy szacowaniu efektywności energetycznej należy wziąć pod uwagę techniczną stronę budynku, zastosowany rodzaj izolacji i instalacji, wpływ nieruchomości i konstrukcji sąsiednich, ewentualne urządzenia do własnej produkcji energii oraz inne czynniki, od których zależy zużycie energii (art. 2 pkt 2 Dyrektywy).
REJESTR AUDYTORÓW
Samorządy, chcące zdobyć certyfikat energetyczny dla swoich nieruchomości, mogą skorzystać z internetowej bazy danych. Rejestr uprawnionych audytorów znajduje się na stronie www.epbd.pl.
CERTYFIKAT W WIDOCZNYM MIEJSCU W BUDYNKU
W przypadku opracowania świadectwa charakterystyki energetycznej budynku o powierzchni użytkowej przekraczającej 1000 m2, który jest zajmowany przez organy administracji publicznej lub w którym świadczone są usługi znacznej liczbie osób, jak: dworce, lotniska, muzea, hale wystawiennicze, świadectwo charakterystyki energetycznej powinno być umieszczone w widocznym miejscu w budynku (art. 63 ust. 2 Prawa budowlanego).
CO PRZYNIESIE OCENA ENERGETYCZNA?
Z dotychczasowej praktyki w innych krajach wynika, iż obowiązek uzyskania certyfikatu energetycznego zachęca właścicieli i inwestorów do nadawania obiektom cech energooszczędności:
• władze samorządowe zyskują narzędzie do stymulowania niskiego zużycia energii używanej do ogrzewania budynków,
• kupujący nowe domy i mieszkania otrzymują informację o przewidywanych kosztach ogrzewania i o jakości technicznej obiektu,
• przedsiębiorcy budowlani są zmuszeni do stawiania na jakość gwarantującą uzyskanie wyższej ceny sprzedaży domów i mieszkań.
Piotr Schick
Podstawy prawne:
• Ustawa z 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (j.t. Dz.U. z 2006 r. nr 156, poz. 1118; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. nr 191, poz. 1373)
• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 21 stycznia 2008 r. w sprawie przeprowadzania szkolenia oraz egzaminu dla osób ubiegających się o uprawnienie do sporządzania świadectwa charakterystyki energetycznej budynku, lokalu mieszkalnego oraz części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową (Dz.U. nr 17, poz. 104)
• Dyrektywa 2002/91/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (Dz.Urz. L 1 z 4 stycznia 2004 r., str. 65-71; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 12, t. 2, str. 168).