Dziś każdy, kto zamierza realizować roboty budowlane lub zalesienia przy zabytku nieruchomym, musi liczyć się z ryzykiem pokrycia kosztów dodatkowych badań archeologicznych. Decyzję o zakresie wykopalisk podejmuje wojewódzki konserwator zabytków. Jeśli inwestor ma pecha, bo na jego posesji znajdują się zabytki archeologiczne, konserwator zaleca wykonanie wykopalisk. Niestety, ich koszt musi pokryć inwestor. Senatorowie chcą to zmienić. Przyjęty przez nich projekt nowelizacji o zmianie ustawy o ochronie zabytków (Dz.U. z 2003 r. nr 162, poz. 1568 ze zm.) przewiduje dofinansowane takich wykopalisk z budżetu państwa.
Dotacje z budżetu
Inicjatywa ustawodawcza Senatu stanowi wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który uznał, że całkowite przerzucenie ciężaru finansowania wykopalisk na właścicieli zabytków jest niekonstytucyjne (wyrok z 4 września 2007 r., sygn. akt K 20/07). Senacki projekt przewiduje więc, że przedsiębiorcy, samorządy oraz osoby fizyczne, które planują inwestycje przy zabytku, będą mogli liczyć na dofinansowanie wykopalisk przez ministra kultury.
Pomoc będzie szczególnie przydatna dla firm, które realizują roboty w centrach dużych miast. Dotychczas, gdy inwestor budował hotel w centrum np. Krakowa, badania archeologiczne pochłaniały ogromne koszty.
Kosztowne wykopaliska
Za namową resortu kultury senatorowie wprowadzili jednak także pewne ograniczenia. Inwestor będzie mógł liczyć na dotacje tylko wtedy, gdy koszt planowanych badań archeologicznych przekroczy 2 proc. kosztów całej inwestycji, np. budowy osiedla domków. Jeśli koszt wykopalisk będzie niższy, budżet państwa nie dopłaci do badań. Ponadto wysokość dotacji będzie stanowiła różnice pomiędzy całością kosztów planowanych wykopalisk archeologicznych a dwoma procentami, które musi pokryć inwestor.
- Dzisiaj dobrym miernikiem kosztów wykopalisk są badania finansowane przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad. Wynika z nich, że koszty badań archeologicznych od lat kształtują się na poziomie ok. 1 proc. inwestycji - wskazuje Alina Jaszewska, wiceprezes Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich.
Właściciel zabytku będzie musiał także zwrócić dotację wraz z odsetkami, w przypadku gdy koszty wykopalisk nie będą wyższe niż 2 proc. kosztów poniesionych na inwestycje.
EWA GRĄCZEWSKA-IVANOVA
ewa.graczewska-ivanova@infor.pl