W kontekście rządowych działań, które mają na celu walkę ze smogiem, najczęściej mówi się o programie Czyste Powietrze. Jest on skierowany bezpośrednio do właścicieli lub współwłaścicieli domów jednorodzinnych. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że obecnie funkcjonuje jeszcze jeden ciekawy program, którego celem jest poprawa jakości powietrza. Mowa o inicjatywie Stop Smog. Niedawno pojawiły się negatywne opinie dotyczące tempa realizacji wspomnianego programu. Trudno się temu dziwić, bo pod koniec minionego roku okazało się, że przez niecałe dwa lata wydano około 50 mln zł z dostępnej puli 1,2 mld zł. Warto jednak wspomnieć, że rząd niedawno wprowadził istotne zmiany w zasadach inicjatywy Stop Smog. Eksperci portalu RynekPierwotny.pl postanowili wyjaśnić, na czym polegają te modyfikacje. Przy okazji można również przybliżyć samą ideę programu Stop Smog i jego ogólne zasady.
Stop Smog Czyste Powietrze
Już na wstępie należy wyjaśnić, jaka jest główna różnica pomiędzy programami Stop Smog oraz Czyste Powietrze. Mianowicie, ta pierwsza inicjatywa wiąże się ze znacznie większym zaangażowaniem samorządów. Program Stop Smog może być realizowany przez gminy, powiaty, związki międzygminne lub związek metropolitalny w województwie śląskim. Najbardziej popularne jest to pierwsze rozwiązanie. Ostatecznym beneficjentem opisywanego programu są osoby ubogie, które z różnych względów nie mogą skorzystać z pomocy dostępnej w ramach „Czystego Powietrza”. Przykładem jest złożoność procedur wnioskowania o bezpośrednie wsparcie, która może stanowić problem np. dla starszych osób.
Program Stop Smog zgodnie ze swoimi założeniami finansuje likwidację uciążliwych ekologicznie źródeł ciepła, ich wymianę na nowoczesne rozwiązania oraz termomodernizację budynku jednorodzinnego. Z punktu widzenia ubogiego właściciela domu atutem jest to, że bezzwrotna dotacja pokrywa nawet 100% kosztów inwestycji. Samorząd wnioskujący o przyznanie środków na realizację opisywanego programu, musi natomiast przygotować min. 30% potrzebnych pieniędzy w ramach wkładu własnego. Budżet państwa finansuje z kolei do 70% kosztów modernizacji budynków. Gminy mogą dodatkowo wnioskować o wsparcie termomodernizacji domów jednorodzinnych wchodzących w skład ich zasobu mieszkaniowego i zawierających lokale komunalne lub socjalne.
Stop Smog zmiany 2021
W kontekście zmian związanych z programem Stop Smog warto nadmienić, że począwszy od 1 stycznia 2021 r. jego realizacją zajmuje się Ministerstwo Klimatu i Środowiska razem z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wcześniej kompetencje w tym zakresie posiadało Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii. To oczywiście nie jedyna ważna zmiana. Wraz z dniem 1 stycznia 2021 r. weszła w życie ustawa z dnia 28 października 2020 r. o zmianie ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2020 poz. 2127). Ten akt prawny wprowadza między innymi następujące zmiany do programu Stop Smog:
- rozszerzenie katalogu kosztów kwalifikowanych, na które przysługuje dotacja
- wprowadzenie możliwości weryfikowania przez samorządy osób, które skorzystają z programu
- zmniejszenie (do 1% domów lub 20 domów) minimalnej liczby remontowanych budynków jednorodzinnych, która umożliwia gminie wejście do programu
- zredukowanie wymaganego przez program zmniejszenia zapotrzebowania na ciepło grzewcze (z 50% do 30%)
- wydłużenie okresu realizacji porozumienia między samorządem oraz NFOŚiGW (zmiana z 3 lat do 4 lat)
- zwolnienie gmin z obowiązku sporządzania programów niskoemisyjnych
- umożliwienie związkom międzygminnym oraz powiatom występowania w roli koordynatora działań realizowanych na terenie kilku gmin
- skrócenie z 10 lat do 5 lat okresu, w którym gmina musi utrzymywać efekty przedsięwzięcia, a właściciel zmodernizowanego domu nie może go sprzedać bez sankcji związanej ze zwrotem wsparcia
Generalnie rzecz biorąc, powyższe zmiany powinny przyczynić się do szybszej realizacji programu Stop Smog. Samorządy obecnie czekają na szczegóły związane z wnioskowaniem o wsparcie, które przedstawi Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Autor: Andrzej Prajsnar, ekspert portalu RynekPierwotny.pl