Zgodnie z ustawą z dnia 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach utrzymanie czystości i porządku należy do obowiązkowych zadań własnych gminy. Przepisy ustawy o samorządzie terytorialnym nakładają na gminę bezwzględny obowiązek realizacji zadań własnych dotyczących dbałości o ulice, mosty lub place. Warto podkreślić, że gmina nie może uchylić się od wykonania zadania własnego.
Działania gminy i właścicieli nieruchomości
Gmina jest zobowiązana zapobiegać zanieczyszczaniu nie tylko ulic, ale i również placów oraz terenów otwartych poprzez zbieranie i pozbywanie się błota, śniegu, lodu oraz innych zanieczyszczeń uprzątniętych z chodników przez właścicieli nieruchomości. Jeżeli więc poszkodowany upadkiem doznał szkody na skutek zaniedbań właściciela nieruchomości lub gminy, to może pozwać solidarnie wskazanych sprawców o odszkodowanie (np. kwota wydana na leczenie i rehabilitację) i o zadośćuczynienie za krzywdę (kwota za tzw. straty moralne: ból, cierpienie, unieruchomienie w domu). Niepodjęcie działań porządkowych przez właścicieli nieruchomości, jak również przez samą gminę stanowi czyn niedozwolony w rozumieniu prawa cywilnego.
Większe opady śniegu – większe wymogi stawiane gminom
Istnienie zagrożenia upadkiem w sytuacji dużych opadów śnieżnych, a następnie znacznych roztopów wiąże się z obowiązkiem gminy w postaci dołożenia należytej staranności w wyeliminowaniu sytuacji niebezpiecznych poprzez usunięcie śniegu bądź posypanie piaskiem oblodzonego traktu komunikacyjnego. Gmina nie może tłumaczyć się, że np. w chwili upadku poszkodowanego akurat spadł śnieg, a gminne służby nie zdążyły go usunąć.
Nie znajduje uzasadnienia również i to, że skończyły się pieniądze gminy na odśnieżanie. Jak już wskazano na wstępie, odśnieżanie należy do zadań własnych gminy, które gmina winna wypełnić.
Sankcja dla prywatnego właściciela
Jeżeli służby gminne nie mogły zebrać i pozbyć się błota, śniegu, lodu lub innych zanieczyszczeń z tego względu, że prywatny właściciel nie uprzątnął ich z chodnika położonego wzdłuż jego nieruchomości, to poszkodowany może domagać się naprawienia szkody tylko od opieszałego właściciela. Niestety, z punktu widzenia poszkodowanego lepiej jest dochodzić zapłaty od gminy, która jest po pierwsze wypłacalna, a po drugie ubezpieczona od odpowiedzialności za szkody spowodowane brakiem czystości i porządku na terenie gminy. Niezależnie od roszczeń cywilnych każdy prywatny właściciel nieruchomości, który ma obowiązek utrzymania czystości i porządku w obrębie swej nieruchomości, a nie wykonuje tych obowiązków, winien liczyć się z grzywną do 1.500 złotych za wykroczenie.
Przedawnienie
Roszczenia majątkowe poszkodowanego upadkiem, skierowane przeciwko gminie lub przeciwko prywatnemu właścicielowi przedawniają się z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Termin przedawnienia zacznie więc biec dopiero wtedy, gdy poszkodowany ustali, na czyjej nieruchomości (gminnej czy prywatnej) doszło do upadku wskutek zaniedbań w odśnieżaniu.
Warto podkreślić, że w razie wyrządzenia szkody na osobie (a taką jest uszczerbek na zdrowiu – np. złamanie nogi, zwichnięcie nadgarstka), przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem wskazanych trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Warto więc po wyleczeniu doznanego uszczerbku ustalić, kto dopuścił się zaniechania w zakresie odśnieżania lub posypania oblodzonych powierzchni piaskiem lub solą, tak aby w ciągu trzech lat móc skutecznie wystąpić do sądu z pozwem o naprawienie szkody i zadośćuczynienie.
W procesie przed sądem należy udowodnić fakt nieodśnieżenia, np. dowodem z zeznań naocznych świadków upadku lub fotografią zrobioną telefonem komórkowym.