Najwyższa Izba Kontroli w niedawno ogłoszonym raporcie negatywnie oceniła realizację rządowego programu usuwania azbestu. Mimo że program zakłada całkowite usuniecie azbestu z kraju do 2032 roku, zdaniem NIK zaangażowanie administracji samorządowej, szczególnie gmin, w ten program jest na niepokojąco niskim poziomie.
Program został przyjęty do realizacji 14 maja 2002 r. jako jedna z form wypełnienia postanowień o współpracy z Unią Europejską. Szacuje się, że w kraju jest jeszcze 15,5 mln ton wyrobów zawierających azbest. W raporcie NIK zarzuciła samorządom m.in., że nie ustaliły one rzeczywistej ilości, stanu technicznego i rozmieszczenia terytorialnego wyrobów zawierających azbest. Uznała także współpracę administracji samorządowej i rządowej za niewystarczającą. Z kontroli NIK wynika, że tylko jedna gmina posiada pełne dane dotyczące ilości i rozmieszczenia wyrobów zawierających azbest.
Na realizację programu w latach 2003-2032 przyznano tylko 1,35 mln zł. Z tego już w końcu 2005 roku wydano 1,087 mln zł, tj. 81 proc. przyznanych przez Ministerstwo Gospodarki środków na cały program.
Jakie są obowiązki gmin
Tymczasem, jak twierdzi departament instrumentów wsparcia Ministerstwa Gospodarki, samorządy są zobowiązane do kontroli przestrzegania przepisów o ochronie środowiska, zaś zgodnie z przepisami prawa to właściciele są zobowiązani do inwentaryzacji i oceny stanu technicznego wyrobów zawierających azbest oraz do przekazania tych informacji do właściwych władz. Przeprowadzona inwentaryzacja jest pomocna przy określaniu ilości wyrobów zawierających azbest na danym terenie. Pomaga także przy określeniu poziomu ewentualnego narażenia ludzi na kontakt z pyłem azbestowym i kolejności usuwania wyrobów azbestowych.
Środki finansowe
Jednostki samorządu terytorialnego na program usuwania azbestu mogą pozyskać pieniądze z NFOŚiGW, a przy mniejszych przedsięwzięciach z funduszy wojewódzkich. Pomoc można otrzymać w ramach linii kredytowych oferowanych przez Bank Ochrony Środowiska w ramach współpracy z NFOŚiGW.
Jednostki samorządowe mogą liczyć na pożyczki oprocentowane w wysokości od 0,3 do 0,7 redyskonta weksli NBP, tzn. że pożyczkobiorca płaci obecnie odsetki w granicach od 1,425 proc. do 3,325 proc. w skali roku. Najbardziej preferencyjne oprocentowanie otrzymają samorządy najbiedniejsze, w których dochód budżetowy na mieszkańca nie przekracza 1660 zł. Pożyczka jest udzielona do 80 proc. kosztów przedsięwzięcia. Nie może być niższa niż kwota 2 mln zł. Jest udzielana na dziesięć lat. Następnie zaciągnięty dług po jego spłacie w połowie może być umorzony od 10 do 30 proc. jego wartości.
Na podobnych zasadach udzielane są pożyczki z wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej.
Firma usuwająca azbest
Wykonawca prac związanych z usuwaniem azbestu musi być wyłoniony w drodze przetargu i zgodnie z przepisami ustawy Prawo zamówień publicznych.
Już przy konstrukcji zamówienia należy zwrócić uwagę na specjalny charakter firmy pracującej przy tego rodzaju pracach. Nie może to być każda firma z branży budowlanej lub remontowej. Musi to być specjalista, wyposażony w odpowiedni sprzęt.
Należy więc zwrócić uwagę, czy przedsiębiorstwo dokonujące usuwania materiałów zawierających azbest w budynku posiada odpowiednie kwalifikacje oraz koncesje do wykonywania prac z azbestem. Wykonawca musi posiadać odpowiedni sprzęt i zaplecze techniczne.
Jakie procedury
Firma specjalizująca się w usuwaniu produktów zawierających azbest powinna posiadać dokumenty przeprowadzania remontu lub modernizacji obiektu zgodnie ze zgłoszeniem do starostwa powiatowego. Wykonawca o tych czynnościach powiadamia powiatowy urząd nadzoru budowlanego i okręgowego inspektora pracy.
Należy zwrócić uwagę i dopilnować, by wykonawca po zakończeniu prac dostarczył oświadczenie o przeprowadzeniu prac zgodnie z przepisami technicznymi i sanitarnymi. Firma powinna dostarczyć potwierdzenie o przyjęciu odpadów azbestowych przez specjalistyczne wysypisko.
5 ETAPÓW PRAC PROWADZĄCYCH DO USUNIĘCIA AZBESTU
1 Zezwolenia i decyzje
Wykonawca prac polegających na zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest obowiązany jest do uzyskania odpowiednio zezwolenia, pozwolenia, decyzji zatwierdzenia programu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi albo złożenia informacji o sposobie gospodarowania odpadami niebezpiecznymi.
2 Przeszkolenie pracowników
Firma usuwająca azbest musi przeszkolić zatrudnianych pracowników, osoby kierujące lub nadzorujące prace polegające na zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu tych wyrobów oraz przestrzegania procedur dotyczących bezpiecznego postępowania.
3 Plan prac
Podmiot wykonujący prace polegające na usuwaniu azbestu powinien opracować przed rozpoczęciem prac szczegółowego planu prac usuwania wyrobów zawierających azbest, obejmującego m.in. identyfikację azbestu w przewidzianych do usunięcia materiałach, na podstawie udokumentowanej informacji od właściciela lub zarządcy obiektu albo też na podstawie badań przeprowadzonych przez akredytowane laboratorium.
4 Odpowiednie wyposażenie
Firma usuwająca azbest powinna posiadać niezbędne wyposażenie techniczne i socjalne zapewniające prowadzenie określonych planem prac oraz zabezpieczeń pracowników i środowiska przed narażeniem na działanie azbestu.
5 Zgłoszenie do nadzoru budowalnego
Wykonawca prac przed przystąpieniem do prac polegających na zabezpieczeniu lub usunięciu wyrobów zawierających azbest z obiektu, urządzenia budowlanego lub instalacji przemysłowej, a także z terenu prac, obowiązany jest do zgłoszenia tego faktu właściwemu organowi nadzoru budowlanego oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.
ANDRZEJ OKRASIŃSKI
andrzej.okrasinski@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
l Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2006 r. nr 129, poz. 902 ze zm.).
l Rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz.U. nr 71, poz. 649).
l Ustawa z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U. nr 19, poz. 177 ze zm.).