Z dniem 1 stycznia 2010 r. ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (dalej: nowa uofp) wprowadziła wiele nowych regulacji, które dotyczą m.in.:
• definicji audytu wewnętrznego,
• obowiązku powołania komitetów audytu przy ministerstwach,
• zasad audytu, kontroli zarządczej oraz koordynacji kontroli zarządczej i audytu wewnętrznego,
• obowiązku zapewniania radnym danej jednostki samorządu terytorialnego m.in. dostępu do informacji o wynikach przeprowadzonych kontroli gospodarki finansowej oraz sprawozdania z wykonania planu audytu za rok poprzedni,
• terminu przygotowania sprawozdania z wykonania planu audytu za rok poprzedni do końca stycznia roku następnego,
• możliwości prowadzenia audytu wewnętrznego przez usługodawcę niezatrudnionego w jednostce, np. biegłego rewidenta, i określenia, których jednostek to dotyczy, np. jednostek samorządowych,
• listy kwalifikacji zawodowych audytora wewnętrznego prowadzącego audyt w jednostkach sektora finansów publicznych.
Audyt wewnętrzny
Audyt wewnętrzny jest działalnością niezależną i obiektywną, której celem jest wspieranie ministra kierującego działem lub kierownika jednostki w realizacji celów i zadań przez systematyczną ocenę kontroli zarządczej oraz czynności doradcze (art. 272 nowej uofp). Ocena ta dotyczy w szczególności adekwatności, skuteczności i efektywności kontroli zarządczej w dziale administracji rządowej lub jednostce.
Na stronie internetowej Ministerstwa Finansów zamieszczono dla kierowników jednostek, którzy mają obowiązek informować pisemnie Ministra Finansów o rozpoczęciu prowadzenia audytu wewnętrznego, wzór dokumentu pt. Powiadomienie o rozpoczęciu prowadzenia audytu wewnętrznego. Dotyczy to kierowników jednostek wymienionych w ramce.
Obowiązek pisemnego informowania Ministra Finansów o rozpoczęciu prowadzenia audytu wewnętrznego mają kierownicy:
1) państwowych jednostek budżetowych, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym jednostki budżetowej dochodów lub kwota wydatków przekroczyła wysokość 40 000 tys. zł,
2) uczelni publicznych, jeżeli kwota ujętych w planie rzeczowo-finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40 000 tys. zł,
3) samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, które nie zostały utworzone przez jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40 000 tys. zł,
4) agencji wykonawczych, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40 000 tys. zł,
5) państwowych funduszy celowych, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40 000 tys. zł,
6) jednostek samorządu terytorialnego, jeżeli ujęta w uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego kwota dochodów i przychodów lub kwota wydatków i rozchodów przekroczyła wysokość 40 000 tys. zł,
7) pozostałych jednostek sektora finansów publicznych, w których kierownicy podejmą decyzję o prowadzeniu audytu wewnętrznego,
8) jednostek w dziale wskazanych przez właściwego ministra kierującego działem, przy czym, wskazując jednostkę zobowiązaną minister określa termin rozpoczęcia i prowadzenia audytu wewnętrznego,
9) jednostek podległych Prezesowi Rady Ministrów lub przez niego nadzorowanych oraz jednostek obsługujących organy podległe Prezesowi Rady Ministrów lub przez niego nadzorowane.
Do dnia wydania przez Ministra Finansów nowych regulacji wykonawczych w bieżącym roku obowiązują rozporządzenia i komunikaty z 2006 i 2008 r. Najważniejsze spośród nich to obowiązujące od maja 2008 r. rozporządzenia:
• z 10 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowego sposobu i trybu przeprowadzania audytu wewnętrznego,
• z 4 kwietnia 2008 r. w sprawie trybu sporządzania oraz wzoru sprawozdania z wykonania planu audytu wewnętrznego,
a także komunikat nr 1 z 19 lutego 2009 r. w sprawie standardów audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych.
Komitety audytu
W 2010 r. we wszystkich ministerstwach zostaną powołane komitety audytu. Rozporządzenie Ministra Finansów z 29 grudnia 2009 r. w sprawie komitetu audytu wydane na podstawie art. 290 ust. 4 nowej uofp określa:
1) niezbędne kwalifikacje członków niezależnych komitetu audytu,
2) sposób ustalania wynagrodzeń członków niezależnych komitetu audytu,
3) wymogi, jakie powinien spełniać regulamin komitetu audytu.
Kto może być członkiem niezależnym komitetu audytu
Członkiem niezależnym komitetu audytu może być osoba, która posiada wykształcenie wyższe magisterskie lub równorzędne oraz co najmniej pięcioletnie doświadczenie zawodowe, w tym co najmniej dwuletnie w sprawowaniu funkcji kierowniczych. Powinna legitymować się również odpowiednimi kwalifikacjami, tj. posiadać wiedzę lub udokumentowane doświadczenie w zakresie:
• audytu wewnętrznego, lub
• kontroli zarządczej, lub
• zarządzania ryzykiem, lub
• prowadzenia gospodarki finansowej jednostek sektora finansów publicznych, lub
• celów, zadań i specyfiki działu administracji rządowej, dla których powołuje się komitet audytu.
Regulamin komitetu audytu uchwalony większością głosów powinien określać w szczególności:
• szczegółowy zakres zadań komitetu audytu,
• zasady dostępu członków komitetu audytu do dokumentów, informacji i innych materiałów związanych z funkcjonowaniem jednostek w dziale lub działach, dla których został powołany komitet audytu, przy zachowaniu przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej,
• sposób i tryb współpracy członków komitetu audytu z kierownikami oraz pracownikami jednostek w dziale lub działach, dla których został powołany komitet audytu,
• organizację i tryb pracy komitetu audytu, w tym: tryb i częstotliwość zwoływania posiedzeń, tryb prowadzenia posiedzeń, podejmowanie uchwał, sposób dokumentowania posiedzeń oraz wykonywanych zadań, zasady udziału w posiedzeniach osób trzecich,
• tryb postępowania w sprawach o wyrażenie zgody na rozwiązanie stosunku pracy albo zmianę warunków pracy i płacy kierownika komórki audytu wewnętrznego,
• zasady współpracy pomiędzy komitetem audytu a kierownikami komórek audytu wewnętrznego.
Zadania nowo powoływanych komitetów audytu
Do zadań należy w szczególności:
• sygnalizowanie istotnych ryzyk,
• sygnalizowanie istotnych słabości kontroli zarządczej oraz proponowanie jej usprawnień,
• wyznaczanie priorytetów do rocznych i strategicznych planów audytu wewnętrznego,
• przegląd istotnych wyników audytu wewnętrznego oraz monitorowanie ich wdrożenia,
• przegląd sprawozdań z wykonania planu audytu wewnętrznego oraz z oceny kontroli zarządczej,
• monitorowanie efektywności pracy audytu wewnętrznego, w tym przeglądanie wyników wewnętrznych i zewnętrznych ocen pracy audytu wewnętrznego,
• wyrażenie zgody na rozwiązanie stosunku pracy oraz zmian warunków płacy i pracy kierowników komórek audytu wewnętrznego
– art. 289 nowej uofp.
Kontrola zarządcza i standardy kontroli zarządczej
Kontrola zarządcza w jednostkach sektora finansów publicznych stanowi ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy. Cele kontroli zostały wymienione w nr. 4/2010 w artykule „Nowy system kontroli – kontrola zarządcza”.
Minister Finansów na podstawie art. 69 ust. 3 nowej uofp ogłosił w grudniu 2009 r. standardy kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych. Treść tych standardów zawiera załącznik do komunikatu nr 23 Ministra Finansów z 16 grudnia 2009 r. w sprawie standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych. Standardy określają podstawowe wymagania odnoszące się do kontroli zarządczej w sektorze finansów publicznych. Celem ich jest promowanie wdrażania w tym sektorze spójnego i jednolitego modelu kontroli zarządczej, który jest zgodny z międzynarodowymi standardami w tym zakresie.
Osoby odpowiedzialne za funkcjonowanie kontroli zarządczej w jednostkach sektora finansów publicznych powinny wykorzystać te standardy do tworzenia, oceny i doskonalenia systemów kontroli zarządczej. Przy czym, przy wdrażaniu wytyczonego w standardach modelu kontroli zarządczej należy uwzględnić specyficzne zadania jednostki oraz warunki, w których jednostka działa.
Elżbieta Izabela Szczepankiewicz
Podstawy prawne:
• Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz. 1240)
• Rozporządzenie Ministra Finansów z 10 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowego sposobu i trybu przeprowadzania audytu wewnętrznego (Dz.U. Nr 66, poz. 406)
• Rozporządzenie Ministra Finansów z 4 kwietnia 2008 r. w sprawie trybu sporządzania oraz wzoru sprawozdania z wykonania planu audytu wewnętrznego (Dz.U. Nr 61, poz. 378)
• Rozporządzenie Ministra Finansów z 29 grudnia 2009 r. w sprawie komitetu audytu (Dz.U. Nr 226, poz. 1826)
• Komunikat nr 23 Ministra Finansów z 16 grudnia 2009 r. w sprawie standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych (Dz.Urz. Nr 15, poz. 84)
• Komunikat nr 1 Ministra Finansów z 19 lutego 2009 r. w sprawie standardów audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych (Dz.Urz. Nr 2, poz. 12)