10 grudnia 2013 r. o godz. 9.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący finansowania niepublicznych szkół wyższych (dotacje).
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 94 ust. 5 w związku z art. 95 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym w zakresie, w jakim uzależniają prawo niepublicznych szkół wyższych do dotacji ze środków publicznych od warunków ustalonych w rozporządzeniu, są niezgodne z art. 70 ust. 3 zdanie trzecie konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.
Zaskarżone przepisy nakazują uregulowanie w rozporządzeniu warunków uzyskania dotacji przez szkoły niepubliczne, podczas gdy materia ta na mocy art. 70 ust. 3 zdanie trzecie konstytucji wymaga wydania ustawy. Równocześnie w prawie o szkolnictwie wyższym brak jest jakichkolwiek konkretnych kryteriów przyznawania środków publicznych - są w niej jedynie zasady ogólne, które mogą być realizowane w różny sposób.
Niekonstytucyjność zaskarżonych przepisów ma charakter oczywisty i rażący. Nakazują one ministrowi zastosowanie nieprawidłowej formy regulacji (rozporządzenia zamiast ustawy), a dodatkowo pozostawiają mu praktycznie całkowitą swobodę decydowania o treści aktu wykonawczego (który staje się tym samym samoistnym źródłem prawa). Minister (lub podległe mu instytucje) jest także odpowiedzialny za rozpoznawanie wniosków o dotacje - skupia więc kompetencje prawotwórcze i wykonawcze. W rezultacie gwarancyjna funkcja art. 70 ust. 3 zdanie trzecie konstytucji przestaje mieć jakiekolwiek znaczenie, a przepis ten staje się jedynie pozornym źródłem praw uczelni niepublicznych, ich pracowników i studentów.
Art. 70 ust. 3 konstytucji nie jest źródłem prawa podmiotowego szkół niepublicznych do uzyskania środków publicznych na ich działalność w konkretnej wysokości. Przy ustalaniu skali udziału władz publicznych w finansowaniu szkół niepublicznych ustawodawca niewątpliwie powinien jednak brać pod uwagę potrzebę zapewnienia powszechności dostępu do edukacji (por. art. 70 ust. 4 konstytucji) oraz zasadę równości (art. 32 konstytucji), które mogą być ograniczane jedynie w zgodzie z przesłankami wskazanymi w art. 31 ust. 3 konstytucji (w tym m.in. ze względu na konieczność zapewnienia równowagi budżetowej).
Konstytucja już od 1997 r. wyraźnie przewiduje obowiązek określenia w ustawie zasad dofinansowywania szkół niepublicznych ze środków budżetowych, istnieje więc pilna konieczność podjęcia działań legislacyjnych w tym zakresie. Uczelnie niepubliczne po ponad ośmiu latach oczekiwania na realizację art. 94 ust. 5 prawa o szkolnictwie wyższym powinny wreszcie otrzymać ustawowe gwarancje zasad ubiegania się o środki z budżetu państwa - nawet jeżeli ze względu na obecną sytuację budżetową to źródło finansowania będzie bardzo ograniczone. Jeżeli zaś ustawodawca uznaje, że dotacje wymienione w tym przepisie nie powinny być dostępne dla szkół niepublicznych np. ze względu na ich dublowanie z innymi sposobami finansowania, to powinien wyraźnie sprawę tę przesądzić w ustawie.
Rozprawie przewodniczył sędzia TK Andrzej Wróbel, sprawozdawcą był sędzia TK Wojciech Hermeliński.
Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.
Źródło: Trybunał Konstytucyjny
Polecamy serwis: Finanse