Umowa najmu nieruchomości lub pomieszczenia na czas dłuższy niż rok powinna być zawarta na piśmie. W razie niezachowania tej formy poczytuje się umowę za zawartą na czas nieoznaczony. Najem zawarty na czas dłuższy niż lat dziesięć poczytuje się po upływie tego terminu za zawarty na czas nieoznaczony; w przypadku przedsiębiorców w analogicznym przypadku konieczny jest upływ lat trzydziestu.
Podstawowym obowiązkiem wynajmującego jest wydanie najemcy rzeczy będącej przedmiotem najmu wraz z jej przynależnościami. Termin wydania rzeczy może określać umowa, a w braku stosownego postanowienia w tym zakresie wynajmujący powinien wydać rzecz niezwłocznie po wezwaniu go do tego przez najemcę. Wydanie rzeczy, polegające na przekazaniu najemcy faktycznego władztwa nad nią, wymaga współdziałania obu stron umowy. Wynajmujący nie może zmusić najemcy do odebrania rzeczy.
Wynajmujący powinien wydać najemcy rzecz w stanie przydatnym do umówionego użytku i utrzymywać ją w takim stanie przez czas trwania najmu. W przypadku braku w umowie stosownego postanowienia w zakresie stanu rzeczy – rzecz powinna zostać wydana w takim stanie jaki jest niezbędny do użytku zgodnego z jej właściwością i przeznaczeniem. Rzecz nie powinna też być dotknięta wadą.
Drobne nakłady połączone ze zwykłym używaniem rzeczy obciążają najemcę. Jako drobne nakłady uznawane są drobne naprawy podłóg, drzwi i okien, malowanie ścian, podłóg oraz wewnętrznej strony drzwi wejściowych, jak również drobne naprawy instalacji i urządzeń technicznych, zapewniających korzystanie ze światła, ogrzewania lokalu, dopływu i odpływu wody.
Jeżeli rzecz najęta uległa zniszczeniu z powodu okoliczności, za które wynajmujący odpowiedzialności nie ponosi, wynajmujący nie ma obowiązku przywrócenia stanu poprzedniego.
Jeżeli w czasie trwania najmu rzecz wymaga napraw, które obciążają wynajmującego, a bez których rzecz nie jest przydatna do umówionego użytku, najemca może wyznaczyć wynajmującemu odpowiedni termin do wykonania napraw. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu najemca może dokonać koniecznych napraw na koszt wynajmującego.
Obciążający najemcę obowiązek pieczy nad rzeczą obejmuje także ochronę rzeczy przed osobami trzecimi, których działania mogłyby w jakikolwiek sposób naruszyć prawa wynajmującego.
Jeżeli osoba trzecia dochodzi przeciwko najemcy roszczeń dotyczących rzeczy najętej, najemca powinien niezwłocznie zawiadomić o tym wynajmującego.
Bez zgody wynajmującego najemca nie może czynić w rzeczy najętej zmian sprzecznych z umową lub z przeznaczeniem rzeczy. Jeżeli najemca używa rzeczy w sposób sprzeczny z umową lub z przeznaczeniem rzeczy i mimo upomnienia nie przestaje jej używać w taki sposób albo gdy rzecz zaniedbuje do tego stopnia, że zostaje ona narażona na utratę lub uszkodzenie, wynajmujący może wypowiedzieć najem bez zachowania terminów wypowiedzenia.
Najemca może rzecz najętą oddać w całości lub części osobie trzeciej do bezpłatnego używania albo w podnajem, jeżeli umowa mu tego nie zabrania. Następuje to w drodze zawarcia odpłatnej umowy podnajmu albo umowy o oddanie rzeczy do bezpłatnego używania. W razie oddania rzeczy osobie trzeciej zarówno najemca, jak i osoba trzecia są odpowiedzialni względem wynajmującego za to, że rzecz najęta będzie używana zgodnie z obowiązkami wynikającymi z umowy najmu.
Jeżeli jednak najemca oddaje rzecz w podnajem albo do bezpłatnego używania wbrew postanowieniu umowy najmu, jest to równoznaczne z używaniem rzeczy w sposób sprzeczny z umową.
Stosunek wynikający z zawartej przez najemcę umowy o bezpłatne używanie lub podnajem rozwiązuje się najpóźniej z chwilą zakończenia stosunku najmu.
Podstawowym obowiązkiem najemcy jest uiszczanie czynszu w umówionym terminie.
Terminy płatności czynszu mogą być ustalone w umowie najmu. Jeżeli termin nie jest w umowie określony, czynsz powinien być płacony z góry, a mianowicie: gdy najem ma trwać nie dłużej niż miesiąc - za cały czas najmu, a gdy najem ma trwać dłużej niż miesiąc albo gdy umowa była zawarta na czas nie oznaczony - miesięcznie, do dziesiątego dnia miesiąca. Najemca dopuszcza się zwłoki z zapłatą czynszu, jeżeli nie spełnia świadczenia w terminie, a opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które najemca ponosi odpowiedzialność. Za każdy dzień opóźnienia w zapłacie czynszu w pieniądzach wynajmującemu należą się odsetki.
Dla zabezpieczenia czynszu oraz świadczeń dodatkowych, z którymi najemca zalega nie dłużej niż rok, przysługuje wynajmującemu ustawowe prawo zastawu na rzeczach ruchomych najemcy wniesionych do przedmiotu najmu, chyba że rzeczy te nie podlegają zajęciu. Świadczeniami dodatkowymi są w szczególności opłaty związane z eksploatacją lokalu.
Jeżeli najemca dopuszcza się zwłoki z zapłatą czynszu co najmniej za dwa pełne okresy płatności, wynajmujący może najem wypowiedzieć bez zachowania terminów wypowiedzenia. Może też na zasadach ogólnych dochodzić roszczenia o naprawienie szkody.
Stosunek najmu może być w każdym czasie rozwiązany na mocy porozumienia stron. Jeżeli czas trwania najmu nie jest oznaczony, zarówno wynajmujący, jak i najemca mogą wypowiedzieć najem z zachowaniem terminów umownych, a w ich braku z zachowaniem terminów ustawowych.
Ustawowe terminy wypowiedzenia najmu są następujące: gdy czynsz jest płatny w odstępach czasu dłuższych niż miesiąc, najem można wypowiedzieć najpóźniej na trzy miesiące naprzód na koniec kwartału kalendarzowego; gdy czynsz jest płatny miesięcznie - na miesiąc naprzód na koniec miesiąca kalendarzowego; gdy czynsz jest płatny w krótszych odstępach czasu - na trzy dni naprzód; gdy najem jest dzienny - na jeden dzień naprzód.
Jeżeli czas trwania najmu jest oznaczony, zarówno wynajmujący, jak i najemca mogą wypowiedzieć najem w wypadkach określonych w umowie.
Po zakończeniu najmu najemca obowiązany jest zwrócić rzecz w stanie niepogorszonym; jednakże nie ponosi odpowiedzialności za zużycie rzeczy będące następstwem prawidłowego używania. Udowodnienie okoliczności, że zużycie (pogorszenie) rzeczy jest następstwem prawidłowego jej używania, obciąża najemcę. W razie wątpliwości domniemywa się, że rzecz była wydana najemcy w stanie dobrym i przydatnym do umówionego użytku.
Roszczenia wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy, jak również roszczenia najemcy przeciwko wynajmującemu o zwrot nakładów na rzecz albo o zwrot nadpłaconego czynszu przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. Oznacza to, że początek biegu terminu przedawnienia liczymy od dnia zwrotu rzeczy. W wypadku gdy nie nastąpił zwrot rzeczy do roszczeń, o których mowa powyżej, ma zastosowanie ogólny, dziesięcioletni termin przedawnienia, rozpoczynający się od dnia wymagalności tych roszczeń.
W razie zbycia rzeczy najętej w czasie trwania najmu nabywca wstępuje w stosunek najmu na miejsce zbywcy; może jednak wypowiedzieć najem z zachowaniem ustawowych terminów wypowiedzenia.
Skutki wstąpienia nabywcy przedmiotu najmu nie obejmują roszczeń stron dotychczasowego stosunku najmu powstałych przed chwilą nabycia przedmiotu najmu, a których źródłem powstania nie jest treść stosunku najmu. Najemca, który dokonał - przed zbyciem przedmiotu najmu przez pierwszego wynajmującego - napraw obciążających wynajmującego, nie może roszczeń z tego tytułu dochodzić od nabywcy przedmiotu najmu. To samo dotyczy także roszczeń odszkodowawczych najemcy powstałych w okresie przed zbyciem przedmiotu najmu. Nie przechodzą także na nabywcę roszczenia odszkodowawcze zbywcy do najemcy.
Powyższe uprawnienie do wypowiedzenia najmu nie przysługuje nabywcy, jeżeli umowa najmu była zawarta na czas oznaczony z zachowaniem formy pisemnej i z datą pewną, a rzecz została najemcy wydana.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93)