Forum Od-nowa: Jawność zarządzania i kontraktów
Istnieje potrzeba dużo szerszego włączenia mieszkańców we współdecydowanie o działaniu samorządów oraz przyznanie samorządom większych uprawnień do zarządzania, co wymaga wzmocnienia transparentności. Dotyczy to także podmiotów, przy pomocy których wykonywane są zadania publiczne.
Całość gospodarki finansowej danego samorządu – wpływ i wypływ środków finansowych – powinien znajdować swoje odzwierciedlenie w jego budżecie. Ze względu na głównie usługowy charakter działalności wspólnot trzeba zbudować od podstaw klasyfikację budżetową, dostosowaną do potrzeb tego sektora. Będzie ona narzędziem do ewidencji oraz prezentacji wydatków i dochodów przy użyciu prostych, zrozumiałych pojęć. Opisywałyby one dokładnie relacje gospodarcze samorządu z mieszkańcami i firmami (w tym kontrahentami) oraz innymi samorządami. Przykładowo, dochody z lokalnego PIT znajdowałyby się w budżecie i sprawozdaniu finansowym samorządu gminnego jako „Gminny podatek dochodowy od osób fizycznych”, nabycie przez gminę usług od własnej spółki komunalnej gminy to „Zakup usługi od własnej spółki”, a regularne pensje dla osób zatrudnionych przez samorząd nosiłyby nazwę „Wynagrodzenia, pracownicy stali”. Aby pokazać faktyczną sytuację gospodarczą samorządów, należy uwzględnić w klasyfikacji budżetowej amortyzację, tak jak ma to miejsce w spółkach handlowych. Obecna metoda kasowa zafałszowuje kondycję budżetów wspólnot.
Polecamy: Forum
Dane o funkcjonowaniu samorządów powinny być dostępne na jednym ogólnopolskim portalu. Umożliwiałby on obywatelom zapoznanie się z efektami działania własnego samorządu, porównanie go z innymi wspólnotami oraz ocenę sposobu wydawania pieniędzy publicznych. Na wzór norweskiego systemu raportowania samorządów KOSTRA, portal gwarantowałoby powiązanie danych finansowych z informacjami (przede wszystkim Głównego Urzędu Statystycznego) o zadaniach samorządowych, jak również zaangażowanych zasobach, w tym personelu. Kluczem do jawności jest zapewnienie mieszkańcom dostępu do zestandaryzowanej wiedzy, za jakie usługi płacą i co jest wspierane z ich pieniędzy. Zmiana oznacza też potrzebę weryfikacji zakresu danych sprawozdawczych pozyskiwanych przez GUS w ramach programu badań statystycznych.
Budżet zadaniowy powinien być obowiązkową metodą jawnego zarządzania zasobami samorządów. Organ stanowiący samorządu będzie zobowiązany do podjęcia uchwały, w której dla każdej ze swoich instytucji (nie miałyby już statusu jednostek organizacyjnych) zdefiniuje cele do realizacji oraz oczekiwany wynik finansowy co najmniej na najbliższy rok. Te same elementy mogłyby znaleźć się w uchwałach podejmowanych odrębnie dla każdego podmiotu, mającego wyłącznie samorządowych współwłaścicieli (związki, spółki kapitałowe). Do sprawozdania z wykonania budżetu samorządu organ wykonawczy powinien dołączać informację o realizacji celów działalności i wyniku finansowym spółek kapitałowych we władaniu samorządu.
Władze lokalne przed przekazaniem zadania do innego podmiotu lub zakupem usługi publicznej będą musiały w publicznie dostępnej umowie zagwarantować sobie możliwość badania tej działalności oraz dostępu do informacji, dzięki którym mieszkańcy będą mieli jasny obraz jej wykonywania. Przyjmujący zadanie powinien również zobowiązać się do ujawniania pokrewieństwa lub innego bliskiego związku którejkolwiek z osób piastujących funkcje w jego organach z członkami organów samorządu lub kierownikami jego jednostek organizacyjnych. Niespełnienie choćby jednego wymogu powinno skutkować karą finansową.
Zobacz również: Polityka rachunkowości w jednostkach sektora finansów publicznych