Wprzypadku nielojalnych zachowań kontrahenta polegających na niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu zobowiązania, wierzyciel ma ułatwioną drogę do dochodzenia zapłaty z tego powodu, jeżeli w umowie zawarto zapis przewidujący kary. Znajomość przepisów regulujących karę umowną ułatwia jednostkom samorządu terytorialnego (JST) korzystanie z tej instytucji.
Kara jako „odszkodowanie umowne”
W praktyce najczęściej występują kary umowne zastrzeżone na wypadek nieterminowego wykonania świadczenia głównego, nieusunięcia wad w wyznaczonym terminie czy nienależytego wykonania przedmiotu umowy. W umowie można zastrzec, że naprawienie szkody z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy – art. 483 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (dalej: k.c.). Jednak dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się ze zobowiązania przez zapłatę kary umownej.
W orzecznictwie określa się karę umowną jako „odszkodowanie umowne”. Od typowego odszkodowania kara umowna różni się tym, że jest należna bez względu na wysokość rzeczywiście poniesionej szkody. Sens kary umownej przejawia się w zabezpieczeniu przed skutkami niewykonania lub nienależytego wykonania kontraktu. Strony już w umowie ustalają, jaka będzie wysokość „umownego odszkodowania”. Jeżeli okaże się, że strona umowy nie wykona lub nienależycie wykona swoje zobowiązanie, druga strona może dochodzić kwoty zastrzeżonej jako kara umowna. Wierzyciel nie musi wówczas badać, jakiej wysokości szkodę poniósł.
Biorąc pod uwagę, że ustalanie wysokości rzeczywiście poniesionej szkody jest czasami bardzo czasochłonne i kosztowne, skorzystanie z instytucji kary umownej może pomóc zaoszczędzić czas i środki niezbędne dla ustalenia wysokości rzeczywiście poniesionej szkody. Wierzyciel może dochodzić zapłaty kary umownej zastrzeżonej w umowie, nawet gdy przewyższa ona wysokość rzeczywiście poniesionej szkody.
Więcej w Gazecie Samorządu i Administracji - Zamów prenumeratę >>