Kryterium jakości dla zamówień publicznych, których przedmiotem są usługi
Kwestię kryteriów oceny ofert reguluje art. 91 ust. 2 pzp, zgodnie z którym do kryteriów tych zalicza się tylko i wyłącznie cena bądź też cena wraz z innymi kryteriami odnoszącymi się do przedmiotu zamówienia. Wśród innych kryteriów ustawa wymienia przykładowo jakość, funkcjonalność, parametry techniczne, zastosowanie najlepszych dostępnych technologii w zakresie oddziaływania na środowisko, koszty eksploatacji, serwis oraz termin wykonania zamówienia.
Z kolei art. 91 ust. 3 pzp stanowi, że kryteria oceny ofert nie mogą dotyczyć właściwości wykonawcy, a w szczególności jego wiarygodności ekonomicznej, technicznej lub finansowej.
W odniesieniu do zamówień publicznych, których przedmiotem są dostawy, zastosowanie kryterium jakości do oceny ofert nie budzi wątpliwości. Nic nie stoi na przeszkodzie ku temu, by zamawiający żądał od wykonawcy przykładowo certyfikatu jakości dla danych produktów. Jak natomiast – w świetle art. 91 ust. 3 pzp – stosować kryterium jakości w stosunku do usług? Skoro kryteria oceny ofert nie mogą dotyczyć właściwości wykonawcy, to jak prawidłowo ocenić jakość świadczonych przez niego usług?
W wyroku z dnia 20 czerwca 2013 r., sygn. akt KIO 1314/14, Krajowa Izba Odwoławcza stwierdziła jednoznacznie, że „z treści przepisu art. 91 pzp wynika, iż kryteria oceny ofert mogą dotyczyć wyłącznie przedmiotu zamówienia. Chociaż lista kryteriów nie jest listą wyczerpującą i zamawiający może określić własny zestaw kryteriów, to kryteria nie mogą być dowolne i uznaniowe ani dawać zamawiającemu nieograniczonej swobody arbitralnego wyboru oferty. Kryteria muszą być sformułowane obiektywnie, odnosić się wyłącznie do przedmiotu zamówienia i należy je stosować jednakowo wobec wszystkich oferentów.”
Jakość jest pojęciem trudnym do określenia, w zasadzie niemierzalnym. Na ten temat wypowiedziała się Krajowa Izba Odwoławcza w wyroku z dnia 6 stycznia 2010 r., sygn. akt KIO/UZP 1804/09 podnosząc, iż "(...) z natury swojej kryterium jakościowe, w tym przypadku dotyczące jakości realizowanej usługi, zawiera w sobie pewną dozę subiektywizmu. Normy ISO definiują jakość jako ogół cech i właściwości wyrobu lub usługi decydujących o zdolności wyrobu do zaspokojenia stwierdzonych lub przewidywanych potrzeb.” Zastosowanie tego kryterium wymaga w związku z tym szczegółowego opisu sposobu jego oceny, aby zminimalizować ryzyko dowolności oceny oferty.
Zobacz również: Umowa o podwykonawstwo - definicja
Możliwość zastosowania pozacenowych kryteriów oceny ofert zależy przede wszystkim od rodzaju usługi będącej przedmiotem zamówienia. Przykładowo, w sytuacji gdy mamy do czynienia z dużą rozpiętością przedmiotu zamówienia nic nie stoi na przeszkodzie ku temu, by zamawiający zastosował niektóre z kryteriów, o których mowa w art. 91 ust. 2 pzp – takich jak jakość – w sytuacji, gdy przedmiotem zamówienia jest jakiś „produkt”, przez który rozumieć należy rzecz lub też zdarzenie. Mając sprecyzowane wymagania co do „produktu” wytwarzanego w ramach usługi można opisać kryteria na tyle precyzyjnie, by wykonawcy byli w stanie zaoferować wymagany produkt. Jeżeli natomiast usługa ma na celu wykonanie rzeczy bardziej złożonych, zastosowanie może mieć kryterium parametrów technicznych. Termin realizacji zamówienia również może być dodatkowym kryterium oceny ofert.
Należy przy tym pamiętać, iż prawidłowe zastosowanie innych kryteriów niż cena musi zapewnić równe traktowanie wykonawców poprzez możliwość obiektywnej oceny. Ocena wykonawców nie może zależeć od subiektywnej oceny członków komisji przetargowej. Jedynie kryteria obiektywne, czyli takie, dla których wynik punktowy będzie zawsze taki sam, niezależnie od tego, kto będzie dokonywał oceny, gwarantują równe traktowanie wykonawców oraz zapewniają zgodność postępowania zamawiającego z art. 7 ust. 1 pzp.
Przykładowe zastosowanie kryterium jakości do oceny ofert zawiera opracowanie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego pt. Kryteria wyboru oferty najkorzystniejszej ekonomicznie – rekomendacje dla beneficjentów realizujących projekty indywidualne”, Warszawa 20 lipca 2010r. (http://www.pois.gov.pl/AnalizyRaportyPodsumowania/Documents/20100720_Kryteria_wyboru_ofert_pozacenowe.pdf). Opracowanie to zawiera propozycje kryteriów oceny ofert wraz z opisem, które mogą być źródłem inspiracji dla zamawiających. Zamawiający winni dobierać kryteria oceny ofert (w tym podkryteria) stosownie do właściwości przedmiotu zamówienia oraz własnych indywidualnych preferencji, pamiętając jednak, że cena jest kryterium obligatoryjnym. Należy również przestrzegać zasady, aby dobrane kryteria (i podkryteria) odnosiły się do przedmiotu zamówienia (były związane z przedmiotem zamówienia i uzasadnione jego specyfiką) oraz służyły wyborowi oferty najkorzystniejszej ekonomicznie.
Dla kryterium jakości twórcy opracowania przewidzieli następujący opis:
Jakość:
- dostępność kluczowego personelu (24 h na dobę, 365 dni w roku, czas reakcji itp.)
- obsługa klienta (komunikacja z zamawiającym, helpdesk)
- organizacja zespołu (czytelność podziału ról i zakresu odpowiedzialności członków zespołu, przypływ informacji pomiędzy członkami zespołu, koordynacja realizacji zamówienia przez kierownika)
- zastępowalność kluczowego personelu (choroba, urlop itp.)
- organizacja kontroli jakości (plan zapewnienia i kontroli jakości, zasada czterech oczu)
- planowane zaangażowanie sił i środków (w tym ludzkich, finansowych) zamawiającego
- zastosowana metodyka prowadzenia projektu (realizacji zamówienia).
W zależności od przedmiotu zamówienia powyższy opis kryterium jakości może znaleźć analogiczne zastosowanie jako inspiracja dla zamawiającego.
Nie wszystkie zamówienia, których przedmiotem jest wykonanie usług, mogą być oceniane przy zastosowaniu innych niż cena kryteriów oceny. Zgodnie z zakazem stosowania kryteriów podmiotowych wynikającym z art. 91 ust. 3 niedopuszczalne jest bowiem stosowanie np. kryterium doświadczenia. Podobnie nie wolno opisywać kryteriów oceny ofert w sposób nieostry, niejednoznaczny czyli uniemożliwiający ich obiektywną ocenę, powodujący uznaniowość i dowolność oceny. Dlatego też określenie jako kryterium "jakości firmy", gdzie oceniane będą osiągnięcia w zakresie działalności prowadzonej przez wykonawcę, traktować należy jako wadliwe (chyba że dotyczy usług o charakterze nie priorytetowym, o których mowa w art. 5 pzp). Kryterium jakości powinno zatem dotyczyć oferowanych usług, robót, czy produktów.
Kryterium jakości dotyczyć będzie spełniania oferowanych przez wykonawcę, określonych przez zamawiającego wymagań, na ustalonym przez niego poziomie lub w większym stopniu niż określony przez zamawiającego poziom (tak: publikacja Urzędu Zamówień Publicznych: "Kryteria oceny ofert w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego - przykłady i zastosowania").
Przykładem usługi, do której można zastosować pozacenowe kryteria oceny ofert jest usługa „wytworzenia” konkretnej dokumentacji. Analizując zapis art. 91 ust. 2 pzp, w przypadku postępowań, których przedmiotem jest taka usługa zamawiający może posługiwać się którymkolwiek z kryteriów oceny ofert wskazanych w ww. przepisie, np. kryterium jakości czy też terminu. Przy założeniu, iż wymagana jest podstawowa minimalna jakość lub też termin wykonania zamówienia, premiowane przyznaniem dodatkowych punktów będą oferty proponujące wyższą jakość lub też te, w których przewidziany jest krótszy termin realizacji zamówienia. Zamawiający ustalając kryteria oceny ofert powinien rozważyć co jest dla niego najistotniejsze przy realizacji zamówienia i w ten sposób określić kryteria oceny ofert, dbając przy tym o to, by przypisać im odpowiednią wagę.
Podsumowując, w odniesieniu do zamówień, których przedmiotem są usługi, stosować można takie pozacenowe kryteria oceny ofert jak np. termin wykonania zamówienia, czas gwarancji/rękojmi, aspekty środowiskowe oraz – pod pewnymi warunkami – kryterium jakości, przy czym chodzi tu o jakość swoistego „produktu” wytworzonego w ramach usługi. Jednocześnie należy pamiętać o tym, że w przypadku usług zabrania się stosowania kryteriów odnoszących się do właściwości wykonawcy (tzw. kryteriów podmiotowych), takich jak wiedza i doświadczenie wykonawcy. Choć to te czynniki zwykle decydują o jakości wykonywanych usług dyrektywy unijne (oraz polskie pzp) zabraniają obecnie stosowania tych kryteriów dla oceny ofert, rezerwując wymogi podmiotowe wyłącznie dla warunków udziału w postępowaniu, z wyjątkiem usług o charakterze niepriorytetowym.
Polecamy serwis: Zamówienia publiczne
Zamów Sprawozdawczość w zakresie operacji finansowych - najnowsze zmiany
Książka zawiera:
• wskazówki sporządzania sprawozdań
• praktyczne przykłady
• ujednolicona wersja rozporządzenia Ministra Finansów z 4 marca 2010 r.
http://sklep.infor.pl/sprawozdawczosc-w-zakresie-operacji-finansowych.html