Prawo zamówień publicznych co do zasady zakazuje dokonywania zmian postanowień umowy w stosunku do treści oferty, na podstawie której dokonano wyboru wykonawcy. Jednak zgodnie z art. 144 prawa zamówień publicznych wprowadzanie zmian do umowy jest dopuszczalne, gdy konieczność ich wprowadzenia wynika z okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy lub gdy zmiany te są korzystne dla zamawiającego. Wspomniany w przepisie brak możliwości przewidzenia danych okoliczności powinien mieć charakter obiektywny. Według Urzędu Zamówień Publicznych za takie okoliczności uważać można zjawiska gospodarcze zewnętrzne w stosunku do stron umowy i w pełni od nich niezależne, jak istotny wzrost cen materiałów czy ograniczenie dostępności surowców. Za okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy, uznać należy również zmiany stanu prawnego, które wpływają na pozycję strony, jednak tylko takie zmiany, o których strony nie mogły wiedzieć w chwili zawierania umowy. Dla przykładu można podać, że obniżenie ceny nie zawsze jest dla zamawiającego korzystne. Jeżeli bowiem zredukowanie wysokości wynagrodzenia związane będzie z modyfikacją innych istotnych elementów zamówienia, to jednoznaczna ocena charakteru zmian może okazać się kłopotliwa. Trzeba przy tym pamiętać, że zmiana dokonana przez strony w sposób sprzeczny z art. 144 prawa zamówień publicznych będzie z mocy prawa nieważna. W takim przypadku strony pozostaną więc związane pierwotną treścią umowy, przy czym zamawiający narażony jest wówczas na karę pieniężną za naruszenie przepisów ustawy (art. 200 ust. 1 pkt 4 prawa zamówień publicznych).
Ograniczenia co do dokonywania zmian umowy, wyrażone w prawie zamówień publicznych, wiążą wykonawcę oraz zamawiającego, natomiast nie są wiążące dla sądu. Wobec braku porozumienia stron, czyli braku zgodnego oświadczenia woli wykonawcy i zamawiającego co do zmiany treści umowy, zastosowanie znaleźć może art. 3571 k.c. Przepis ten normuje zakres ingerencji sądu w stosunek prawny w ramach tzw. klauzuli rebus sic stantibus. Zgodnie z tą regulacją, jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy.
JAROSŁAW CHAŁAS
radca prawny i partner zarządzający w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy