Kwestia dokonania protokolarnego odbioru robót została uregulowana w art. 654 k.c., zgodnie z którym jeżeli w umowie strony nie ustaliły inaczej, inwestor ma obowiązek na żądanie wykonawcy przyjąć wykonane roboty częściowo, w miarę ich ukończenia, za zapłatą odpowiedniej części wynagrodzenia.
Strony w umowie mogą ustalić odmienne zasady, jednakże przepis powyższy nie ma zastosowania do tzw. robót zanikających. Roboty, które ulegają zakryciu mają być odbierane przez inwestora na bieżąco, nawet jeśli umowa stanowi inaczej.
Bardzo ważne w tym względzie jest precyzyjne sformułowanie postanowień w umowie. Umowa powinna zawierać przede wszystkim wskazanie osób upoważnionych ze strony inwestora, wykonawcy (oraz podwykonawcy) do podpisania protokołu oraz wskazanie w jakim terminie od zawiadomienia (dokonanego na piśmie) inwestor jest zobowiązany przystąpić do odbioru częściowego (np. w ciągu 7 dni). Warto także zastrzec w umowie prawo inwestora do odmowy dokonania odbioru w przypadku stwierdzenia wad i usterek, których nie sposób usunąć w krótkim czasie lub w przypadku braku możliwości prawidłowego korzystania z wybudowanego obiektu.
Polecamy: e-Zamówienia publiczne. Przewodnik po elektronicznych zamówieniach publicznych
Jeżeli prace częściowo wykonane nadal są pod kontrolą wykonawcy, pozostaje on odpowiedzialnym za całość prac i powierzony mu teren budowy. Dotyczy to np. fundamentów, na których ma powstać budynek. W takim wypadku dokonany odbiór robót fundamentowych będzie tzw. odbiorem wstępnym.
Wykonany w całości obiekt (lub prace) podlegają odbiorowi tzw. końcowemu. Data dokonania odbioru końcowego rozpoczyna bieg rękojmi i gwarancji całego obiektu (wraz z wszystkimi urządzeniami znajdującymi się wewnątrz). W trakcie dokonywania odbioru strony powinny dokonać prób i testów wszystkich zamontowanych maszyn i urządzeń a ich wyniki wpisać do protokołu. Wraz z przekazaniem obiektu wykonawca powinien przedłożyć inwestorowi pełną dokumentację obiektu obejmującą w szczególności zezwolenia na użytkowanie, certyfikaty, zaświadczania, wymagane prawem zezwolenia itp. oraz przeszkolić pracowników inwestora w zakresie obsługi urządzeń znajdujących się na obiekcie. W protokole należy wskazać jakie konkretnie dokumenty zostały przekazane inwestorowi oraz wskazać iż wykonawca dokonał przeszkolenia w niezbędnym zakresie. Wykonawca powinien również uporządkować teren budowy.
Protokół odbioru robót powinien być stwierdzony pismem. W treści należy zawrzeć listę wad i usterek odbieranego obiektu oraz czas, jaki inwestor wyznacza wykonawcy na ich usunięcie. Jeżeli wady są tego rodzaju, że nie mogą zostać usunięte w krótkim czasie inwestor ma prawo żądać wyznaczenia przez wykonawcę innego terminu odbioru robót.
Wraz z upływem okresu rękojmi lub gwarancji następuje tzw. ostateczny odbiór obiektu (robót). Strony w protokole powinny wskazać ostatnie ujawnione wady lub usterki, jakie w ramach rękojmi lub gwarancji powinien usunąć wykonawca. Po ich usunięciu w interesie wykonawcy leży otrzymanie od inwestora poświadczenia, że obiekt został odebrany bez wad i usterek. Wraz z dokonaniem odbioru ostatecznego powinno nastąpić końcowe rozliczenie między stronami.
Odmowa dokonania odbioru robót przez inwestora nie może być elementem szantażu z jego strony w stosunku do wykonawcy (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7.04.1998r., II CKN 673/97). Jeżeli inwestor, z przyczyn leżących po jego stronie, odmawia odbioru robót, pozostaje on w zwłoce. Takie zachowanie inwestora nie ma jednak wpływu na uprawnienie wykonawcy do dochodzenia należnego wynagrodzenia. Roszczenie wykonawcy staje się wymagalne z chwilą, w której po spełnieniu przez wykonawcę jego obowiązków, odbiór powinien był nastąpić (tak Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 17.02.2000r., I ACa 1027/99).
Autor: Anna Kaleta