Należy pamiętać, że pacjentem jest każdy z nas, w momencie, kiedy korzysta ze świadczeń zdrowotnych lub zwraca się o ich udzielenie, niezależnie od tego czy jest chory czy zdrowy. W gronie osób, które są zobowiązane są do poszanowania praw pacjenta znajdują się: osoby wykonujące zawód medyczny, tj. lekarze, pielęgniarki, położne, diagności, fizjoterapeuci, ratownicy medyczni i inni profesjonaliści opieki zdrowotnej oraz każda osoba uczestniczącą w udzielaniu świadczeń zdrowotnych; podmioty udzielające świadczeń opieki zdrowotnej oraz współuczestniczące w ich udzieleniu, tj. zakłady opieki zdrowotnej (szpitale, przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie, zakłady opiekuńczo-lecznicze, zakłady pielęgnacyjno-opiekuńcze), praktyki lekarskie, pielęgniarskie i położnicze, jednostki badawczo-rozwojowe; inne podmioty opieki zdrowotnej, tj. NFZ, administracja publiczna właściwa w zakresie ochrony zdrowia, samorządy zawodowe, producenci leków i urządzeń medycznych oraz apteki.
Zobacz: Elektroniczna rewolucja służby zdrowia
A oto prawa, jakie przysługują Tobie, jako pacjentowi:
I. Prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
Mowa tutaj o równym dostępie do świadczeń opieki zdrowotnej w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, niezależnie od swojej sytuacji materialnej.
Jakie świadczenia nam przysługują?
Przede wszystkim świadczenia zdrowotne, czyli profilaktyka, ratownictwo, poprawa stanu zdrowia i inne działania medyczne; świadczenia zdrowotne rzeczowe, czyli powiązane z procesem leczenia, tj. leki i wyroby medyczne, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze; oraz świadczenia towarzyszące, czyli zakwaterowanie i wyżywanie w zakładzie opieki zdrowotnej, transport sanitarny.
Kto z nas ma prawo do świadczeń opieki zdrowotnej? Przede wszystkim osoby ubezpieczone, osoby nieubezpieczone, które spełniają kryteria dochodowe do otrzymania świadczeń z pomocy społecznej, osoby które nie ukończyły 18 roku życia, kobiety w okresie ciąży, porodu i połogu.
Należy pamiętać, że skierowanie daje nam możliwość dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Skierowanie nie jest wymagane w stanach nagłego zagrożenia zdrowia lub życia oraz w przypadku badań dawców narządów.
Ponadto skierowanie nie jest wymagane w przypadku ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych: ginekologa i położnika; dentysty; dermatologa; wenerologa; onkologa; okulisty; psychiatry; dla osób chorych na gruźlicę; dla osób zakażonych wirusem HIV; dla inwalidów wojennych i osób represjonowanych oraz kombatantów; dla cywilnych niewidomych ofiar działań wojennych; dla osób uzależnionych od alkoholu, środków odurzających i substancji psychotropowych - w zakresie lecznictwa odwykowego; dla uprawnionego żołnierza lub pracownika, w zakresie leczenia urazów lub chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa.
Zobacz: Prawa pacjenta
Lista oczekujących oparta jest na poszanowaniu zasady sprawiedliwego, równego i przejrzystego dostępu, zgodnego z kryteriami medycznymi. Pacjent musi zostać pisemnie poinformowany o terminie planowanego przyjęcia do szpitala, w tym o terminie planowanego zabiegu operacyjnego i o terminie udzielenia ambulatoryjnie specjalistycznego świadczenia oraz ma prawo wiedzieć, dlaczego wybrano ten właśnie termin. W nagłych przypadkach pomoc medyczna musi być udzielona z pominięciem listy oczekujących.
Recepta ważna jest przez 30 dni od daty wystawienia. Od tej zasady istnieją wyjątki: recepty na antybiotyki oraz recepty wystawione w ramach pomocy doraźnej – ważne są do 7 dni; recepty na leki lub wyroby medyczne sprowadzane z zagranicy dla użytkowników indywidualnych - 120 dni od daty wystawienia; recepty na preparaty immunologiczne, przygotowane dla indywidualnego pacjenta – ważne do 90 dni od daty wystawienia.
II. Prawo do świadczeń zdrowotnych
Świadczenia zdrowotne to działania służące w szczególności zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia. Świadczenia zdrowotne to działania podejmowane względem pacjenta przez osoby wykonujące zawód medyczny. Świadczenia muszą być udzielane z należytą starannością. Pacjent ma prawo oczekiwać, że metody podejmowane w procesie udzielania świadczenia zdrowotnego będą – w zależności od potrzeb – najbardziej aktualne i sprawdzone.
Pacjent ma prawo do natychmiastowego otrzymania świadczeń zdrowotnych w stanach nagłych bez skierowania.
W razie wątpliwości diagnostycznych lub terapeutycznych pacjent ma prawo zwrócić się do lekarza, aby ten zasięgnął opinii właściwego lekarza specjalisty lub zorganizował konsylium lekarskie. Jeżeli lekarz nie przychyli się do tej prośby, fakt odmowy i jej przyczyny powinny zostać odnotowane w dokumentacji medycznej.
III. Prawo do informacji
Prawo do informacji jest prawem pacjenta, a nie rodziny. To pacjent decyduje, komu (rodzinie, przyjaciołom, znajomym, mediom) i jakie informacje o jego zdrowiu mogą być przekazywane. Może również nie upoważnić nikogo. W przypadku utraty przez pacjenta świadomości obowiązują wcześniejsze ustalenia poczynione z pacjentem. Pacjent, który nie ukończył 16 lat ma prawo do informacji w zakresie i formie potrzebnej do prawidłowego udzielenia świadczenia zdrowotnego.
Jakie to są informacje?
Pacjent ma prawo do wszelkich informacji o swoim stanie zdrowia, wynikach przeprowadzonych badań, rozpoznaniu (diagnozie) i rokowaniu na przyszłość. Pacjent ma prawo do dokładnego wyjaśnienia proponowanego sposobu diagnozowania i leczenia łącznie z określeniem stopnia ryzyka z tym związanego. Pacjent ma prawo do wyczerpujących informacji o przewidywanych następstwach dla jego zdrowia i życia, w przypadku podjęcia albo niepodjęcia określonych czynności medycznych. Pacjent ma prawo do informacji o efektach leczenia lub ich braku. Pacjent ma prawo do informacji o jego pielęgnacji i zabiegach pielęgniarskich. Pacjent w aptece, ma prawo do informacji o leku zastępczym, który jest tańszym odpowiednikiem leku znajdującego się na recepcie oraz do informacji o sposobie jego stosowania, przechowywania oraz ewentualnych interakcjach z innymi medykamentami.
Jesteś pacjentem? Masz prawo pytać tak długo, aż informacja zostanie Tobie przekazana w sposób całkowicie zrozumiały. Masz prawo uzyskać ta informację w języku dla Ciebie zrozumiałym. Jeżeli nie chcesz być informowany o swojej sytuacji zdrowotnej, możesz zrezygnować z tego uprawnienia.
IV. Prawo do poufności
W kręgu informacji poufny znalazły się te o stanie zdrowia pacjenta, diagnozach, rokowaniu, o przeprowadzonych czynnościach diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych. Taki obowiązek trwa również po śmierci pacjenta.
Takie informacje mogą zostać ujawnione tylko i wyłącznie, gdy pacjent lub osoba sprawująca nad nim opiekę prawną wyraźnie się na to zgodzi. Pacjent możesz wskazać osobę, której informacje objęte tajemnicą będą przekazywane.
V. Prawo do wyrażenia zgody
Pacjent ma prawo do wyrażania zgody na udzielenie określonego świadczenia zdrowotnego. Zgoda musi być świadoma, czyli poprzedzona przekazaniem pacjentowi wyczerpujących informacji. Pacjent może zawsze odmówić danego świadczenia lub zażądać zaprzestania jego udzielania.
Za pacjenta, który nie może samodzielnie wyrazić zgody, decyzje podejmuje sąd opiekuńczy. Lekarz może podjąć niezbędne czynności bez zgody sądu opiekuńczego, ale tylko w sytuacji, gdy są one natychmiast potrzebne dla ratowania życia i zdrowia pacjenta.
VI. Prawo dostępu do dokumentacji medycznej
Prawo wglądu w dokumentację medyczną pacjenta ma on sam, przedstawiciel ustawowy oraz osoba upoważniona przez pacjenta. Po śmierci pacjenta, prawo wglądu ma osoba upoważniona przez pacjenta za życia.
Pacjent ma prawo do bezpłatnego wglądu w dokumentację medyczną na miejscu oraz ma prawo do otrzymania wyciągów, odpisów lub kopii. Za sporządzenie wyciągów, odpisów lub kopii pacjent może ponieść opłatę.
Należy pamiętać, że dokumentację medyczną przechowuje się przez 20 lat. W przypadku zgonu pacjenta na skutek uszkodzenia ciała lub zatrucia, dokumentacja przechowywana jest przez 30 lat. Zdjęcia rentgenowskie gromadzone poza dokumentacją medyczną, przechowywane są przez10 lat. A skierowania na badania lub zlecenia lekarza, przechowywane są prze 5 lat.
Forum: Błąd w sztuce lekarskiej
VII. Prawo do poszanowania intymności i godności
Pamiętajmy o tym, że personel medyczny ma postępować tak by zachować naszą intymność i godność. W trakcie udzielania danego świadczenia, mogą być obecne tylko i wyłącznie osoby, które są niezbędne. Należy pamiętać, że fakt bycia osobą wykonującą zawód medyczny nie upoważnia do obecności w trakcie udzielania świadczenia lub wchodzenia do pomieszczenia, w którym jest udzielane świadczenie. Jeżeli chodzi o obecność studentów i innego personelu medycznego podczas wykonywania świadczenia, mamy prawo do odmowy obecności tych osób, jeżeli czujemy brak intymności i stres podczas wykonywania świadczenia.
Pacjent ma prawo oczekiwać, aby świadczenie zdrowotne było wykonywane w osobnym pomieszczeniu lub w miejscu osłoniętym, w którym nie można pacjenta z zewnątrz ani oglądać, ani podsłuchać. Pacjent unieruchomiony w łóżku lub obłożnie chory przebywający w wieloosobowej sali ma prawo oczekiwać, żeby badania lub zabiegi zostały przeprowadzone z poszanowaniem intymności i godności, przy wykorzystaniu odpowiednich parawanów lub innych osłon.
VIII. Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego
Podczas naszego pobytu w szpitalu lub innym zakładzie opieki zdrowotnej, mamy prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z osobami bliskimi. Realizacja tych praw nie może obciążać zakładu opieki zdrowotnej. Owe prawa mogą zostać ograniczone w przypadku zagrożenia epidemicznego lub ze względu na warunki przebywania innych osób.
IX. Prawo do opieki duszpasterskiej
Pacjent ma prawo do opieki duszpasterskiej zgodnie z wyznawaną przez siebie religią. Zakazana jest jakakolwiek dyskryminacja ze względu na rodzaj wyznawanej religii lub światopoglądu. W sytuacji pogorszenia stanu zdrowia lub zagrożenia życia, pacjent ma prawo do kontaktu z duchownym. Pacjent powinien otrzymać informację o możliwości i sposobie kontaktu z kapelanem zakładu opieki zdrowotnej.
Zobacz: Świadczenie rehabilitacyjne po zasiłku chorobowym
X. Prawo do umierania w godności i spokoju
Masz prawo do prawdy o kończącym się życiu. Umierający pacjent ma prawo do profesjonalnej opieki pielęgnacyjnej, wsparcia psychologicznego, opieki duszpasterskiej, dodatkowej opieki osób bliskich oraz do utrzymywania kontaktu z osobami z zewnątrz aż do chwili swojej śmierci.
Mamy prawo do łagodzenia bólu. Łagodzenie wszelkich cierpień jest podstawowym warunkiem poszanowania godności osoby ludzkiej. W razie naruszenia owego prawa, członek rodziny, osoba najbliższa, opiekun prawny ma prawo do wystąpienia do sądu cywilnego z żądaniem zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
Pacjent ma prawo do opieki duszpasterskiej zgodnie z wyznawaną przez siebie religią. Zakazana jest jakakolwiek dyskryminacja ze względu na rodzaj wyznawanej religii lub światopoglądu. W sytuacji pogorszenia stanu zdrowia lub zagrożenia życia, pacjent ma prawo do kontaktu z duchownym. Pacjent powinien otrzymać informację o możliwości i sposobie kontaktu z kapelanem zakładu opieki zdrowotnej.
Osoba, która nie chce być dawcą organów lub tkanek po swojej śmierci, musi za życia wyrazić sprzeciw w formie wpisu w centralnym rejestrze zgłoszonych sprzeciwów; poprzez oświadczenie pisemne zaopatrzone we własnoręczny podpis; poprzez oświadczenie ustne złożone w obecności, co najmniej dwóch świadków pisemnie przez nich potwierdzone.
XI. Prawo pacjenta do dochodzenia swoich praw
Jeżeli Twoje prawa zostały naruszone możesz zgłosić się do następujących instytucji w celu dochodzenia swoich praw do: kierownika zakładu opieki zdrowotnej; w przypadku samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej do rady społecznej; w przypadku publicznych zakładów opieki zdrowotnej do organu, który zakład prowadzi; do Rzecznika Praw Pacjenta,; do okręgowej izby lekarskiej, pielęgniarek i położnych, rady aptekarskiej; do sądu powszechnego; a w przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa zawiadomić organy ścigania.
Zobacz: Jak grupa poszkodowanych może złożyć pozew?
Po wyczerpaniu postępowania przed polskimi organami wymiaru sprawiedliwości można wnieść skargę do Komitetu Praw Człowieka działającego w ramach ONZ lub Europejskiego Trybunału Praw Człowieka Rady Europy.
Opracowano na podstawie: www.prawapacjenta.eu