Radni wszystkich szczebli nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego jednostki, w której uzyskali mandat, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w jej prowadzeniu. Prowadzenie działalności gospodarczej zakazane jest: wójtom (burmistrzom, prezydentom miast), zastępcom wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), skarbnikom gmin, sekretarzom gmin, kierownikom jednostek organizacyjnych gminy, osobom zarządzającym i członkom organów zarządzających gminnymi osobami prawnymi oraz innymi osobami wydającymi decyzje administracyjne w imieniu wójta (burmistrza, prezydenta miasta), a także członkom zarządów powiatów, skarbnikom powiatów, sekretarzom powiatów, kierownikom jednostek organizacyjnych powiatu, osobom zarządzającym i członkom organów zarządzających powiatowymi osobami prawnymi oraz innym osobom wydającym decyzje administracyjne w imieniu starosty, jak również członkom zarządów województw, skarbnikom województw, kierownikom wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, osobom zarządzającym i członkom organów zarządzających wojewódzkimi osobami prawnymi oraz innym osobom wydającym decyzje administracyjne w imieniu marszałka województwa.
Jeżeli chodzi o pracowników samorządowych to są oni obowiązani złożyć oświadczenie o prowadzeniu działalności gospodarczej. W przypadku jej prowadzenia pracownik samorządowy musi określić jej charakter, jak również składać odrębne oświadczenia w przypadku zmiany charakteru prowadzonej działalności gospodarczej. Oświadczenie o prowadzeniu działalności gospodarczej pracownik musi złożyć pracodawcy samorządowemu w terminie 30 dni od dnia zatrudnienia, podjęcia działalności gospodarczej lub zmiany jej charakteru. Niezłożenie oświadczenia o prowadzeniu działalności gospodarczej w terminie powoduje odpowiedzialność dyscyplinarną. Podanie natomiast nieprawdy lub zatajenie prawdy w oświadczeniu o prowadzeniu działalności gospodarczej powoduje odpowiedzialność karną.
Definicje działalności
Działalność gospodarcza to zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Taką działalność prowadzi we własnym imieniu przedsiębiorca, którym jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, posiadająca zdolność prawną. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nią działalności gospodarczej. Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 15 lutego 2005 r.(sygn. akt OSK 1149/04) zamiarem ustawodawcy konstruującego przepis antykorupcyjny było objęcie zakresem podmiotowym wprowadzonego zakazu wszelkich form działalności gospodarczej radnych, prowadzonej na własny rachunek. Również pojęcie samego zarządzania działalnością gospodarczą należy rozumieć szeroko jako każdą formę administrowania, organizowania czy kierowania działalnością gospodarczą. W pojęciu tym mieszczą się również czynności wynikające z członkostwa w zarządzie spółki prawa handlowego.
Mienie komunalne
W przypadku gmin mieniem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków oraz mienie innych gminnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw. W przypadku powiatów i województw mienie to własność i inne prawa majątkowe nabyte przez powiat (województwo) lub inne powiatowe (wojewódzkie) osoby prawne. Radny nie może więc posługiwać się mieniem samorządowym dla celów prowadzonej działalności gospodarczej. Bez znaczenia jest tytuł prawny, fakt odpłatnego bądź nieodpłatnego korzystania. Nie ma również znaczenia fakt udostępnienia mienia samorządowego przez osobę trzecią bądź samą jednostkę.
Spółki nie dla radnych
Radni, wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) nie mogą być również członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych ani pełnomocnikami spółek handlowych z udziałem gminnych (powiatowych, wojewódzkich) osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby. Wybór lub powołanie radnego na jedno z wymienionych stanowisk jest z mocy prawa nieważne. Radny gminy musi zrzec się stanowiska lub funkcji we władzach spółek handlowych z udziałem gminy w ciągu trzech miesięcy od dnia złożenia ślubowania. Jeżeli tego nie zrobi, po upływie trzymiesięcznego terminu utraci je z mocy prawa.
Wygaśnięcie mandatu
Organem właściwym do podjęcia uchwały w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia mandatu radnego jest w pierwszej kolejności organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, czyli rada lub sejmik. Ma na to miesiąc. W sytuacji niepodjęcia uchwały stwierdzającej wygaśnięcie mandatu radnego do głosu dochodzi wojewoda. Wzywa radę do podjęcia odpowiedniej uchwały, wyznaczając w tym celu trzydziestodniowy termin. Po bezskutecznym jego upływie wojewoda, po powiadomieniu ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wydaje zarządzenie zastępcze stwierdzające wygaśnięcie mandatu radnego. Z chwilą upływu terminu do jego zaskarżenia bądź odrzucenia skargi przez sąd radny traci mandat.
Złamanie przepisów przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta powoduje wygaśnięcie ich mandatów. W przypadku naruszenia zakazów wymienionych w ustawie o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne oraz przez pozostałe osoby w niej wymienione właściwy organ odwołuje taką osobę albo rozwiązuje z nią umowę o pracę, najpóźniej po upływie miesiąca od dnia, w którym uzyskał informację o przyczynie odwołania albo rozwiązania umowy o pracę. Odwołanie i rozwiązanie umowy o pracę w omawianym trybie jest równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 par. 1 pkt 1 kodeksu pracy.
CZEGO NIE WOLNO RADNYM
Radny oraz osoby wymienione w ustawie o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne nie mogą:
• być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółek prawa handlowego;
• być zatrudnione lub wykonywać innych zajęć w spółkach prawa handlowego, które mogłyby wywołać podejrzenie o ich stronniczość lub interesowność;
• być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółdzielni, z wyjątkiem rad nadzorczych spółdzielni mieszkaniowych;
• być członkami zarządów fundacji prowadzących działalność gospodarczą;
• posiadać w spółkach prawa handlowego więcej niż 10 proc. akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10 proc. kapitału zakładowego - w każdej z tych spółek;
• prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności; nie dotyczy to działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, w formie i zakresie gospodarstwa rodzinnego.
Łukasz Sobiech
lukasz.sobiech@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.).
• Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1592 ze zm.).
• Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1590 ze zm.).
• Ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. nr 173, poz. 1807 ze zm.).
• Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz.U. z 2006 r. nr 216, poz. 1584 ze zm.).