Podczas ostatniego kontaktu z prowadzącą sprawę pracownicą urzędu miasta padło z jej strony stwierdzenie, że postępowanie prawdopodobnie zostanie zawieszone. Czy takie postępowanie urzędników jest prawidłowe? Czy w takiej sytuacji można podjąć jakieś działania prawne?
Tryb wydawania decyzji o warunkach zabudowy regulują przepisy kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.), a szybkość postępowania jest jedną z jego podstawowych zasad. Jest ona wyrażona w art. 12 § 1 k.p.a. poprzez określenie, że organy administracji publicznej powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia.
Organ administracji ma obowiązek przestrzegania wyznaczonych przez k.p.a. w art. 35 i 36 terminów załatwiania spraw. Regulacja ta dotyczy również wydania decyzji o warunkach zabudowy. Zgodnie z powołanym art. 35 k.p.a. organ, co do zasady, powinien wydać przedmiotową decyzję bez zbędnej zwłoki, a zgodnie z art. 35 § 3 załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, natomiast sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. Początek biegu terminu rozpoczyna się od momentu wszczęcia postępowania, czyli daty złożenia wniosku o wydanie decyzji o warunkach zabudowy.
Należy zaznaczyć, iż wyznaczone w przywołanych powyżej przepisach terminy należy traktować jako terminy maksymalne dla załatwienia, trzeba także wspomnieć, iż są one terminami instrukcyjnymi – czyli takimi, które nie pozbawiają organu możliwości działania w przypadku ich przekroczenia. Jednak uchybienie terminom wyznaczonym może powodować skutki opisane w art. 37 i 38 k.p.a. w postaci możliwości złożenia zażalenia na bezczynność do organu administracji publicznej wyższego stopnia.
W przypadku gdy organ nie załatwi sprawy administracyjnej w terminie ustawowym – tak jak w tym przypadku – powinien zgodnie z art. 36 k.p.a. zawiadomić o tym strony, podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin załatwienia sprawy. Ten sam obowiązek ciąży na organie administracji publicznej również w przypadku zwłoki w załatwieniu sprawy z przyczyn od niego niezależnych.
Z opisu stanu faktycznego nie wynika, aby organ dopełnił powyższego obowiązku. Zgodnie z art. 14 § 1 k.p.a. należy zaznaczyć, iż organ powinien zawiadomić pisemnie o nowym terminie - nie można za prawidłowe powiadomienie uznać ustnej informacji uzyskanej od urzędniczki mimochodem. Zawiadomienie stron powinno mieć formę postanowienia (art. 123 § 1 k.p.a.), na które nie przysługuje zażalenie ( art. 141 § 1 k.p.a.).
W sytuacji gdy organ przekracza ustawowy termin załatwiania sprawy lub nie dotrzymuje ustalonego wcześniej przez siebie, w trybie art. 36 § 1 k.p.a. terminu i nie zachodzi żaden z przypadków zawieszenia biegu terminu, określonych w art. 35 § 5 k.p.a., organ pozostaje w zwłoce w załatwieniu sprawy. Stronie w takim przypadku przysługują środki prawne, których celem jest zobligowanie organu do podjęcia rozstrzygnięcia, czyli w opisywanym przypadku załatwienia sprawy poprzez wydanie decyzji o warunkach zabudowy, która zgodnie z ustawą z dnia z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717, z późn. zm.) wydawana jest, gdy w gminie nie ma miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, kształtującego, wraz z innymi przepisami, sposób wykonywania prawa własności nieruchomości.
Według art. 6 powołanej ustawy każdy ma prawo, w granicach określonych ustawą, do zagospodarowania terenu, do którego ma tytuł prawny, zgodnie z warunkami ustalonymi w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jeżeli nie narusza to chronionego prawem interesu publicznego oraz osób trzecich oraz do ochrony własnego interesu prawnego przy zagospodarowaniu terenów należących do innych osób lub jednostek organizacyjnych.
Opisane zachowanie organu administracji uprawnia więc do złożenia zażalenia na jego bezczynność. Zażalenie takie składa się bezpośrednio do organu wyższego stopnia, w tym przypadku będzie to samorządowe kolegium odwoławcze. Treścią żądania będzie wyznaczenie przez organ wyższego stopnia organowi prowadzącemu postępowanie dodatkowego terminu załatwienia sprawy oraz wydanie zarządzeń, o których mowa w art. 37 § 2 kodeksu postępowania administracyjnego. W uzasadnieniu celowe jest opisanie stanu faktycznego, ze szczególnym uwzględnieniem terminu złożenia podania, spełnienia wymogów formalnych podania i informacji o braku rozstrzygnięcia organu właściwego w sprawie.
Czytaj także: Wyłączenie członka SKO po wniesieniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy >>
W razie uznania zażalenia za uzasadnione, organ wyższego stopnia wyznaczy termin do załatwienia sprawy, zarządzi wyjaśnienie przyczyn zwłoki oraz w razie potrzeby podjęcie środków zapobiegawczych naruszeń terminów załatwiania spraw w przyszłości. Zażalenie na bezczynność organu administracji powinno być rozpoznane niezwłocznie.
Przy rozstrzyganiu o zasadności zażalenia organ wyższego stopnia bierze pod uwagę stan faktyczny i prawny istniejący w momencie podejmowania rozstrzygnięcia. W odniesieniu do stanu faktycznego ma to ten skutek, że w sytuacji, gdy po wniesieniu zażalenia organ stopnia podstawowego rozstrzygnie sprawę - chcąc uniknąć zarządzeń dyscyplinujących lub ewentualnego postępowania dyscyplinarnego pracownika - wówczas organ wyższego stopnia uzna wniesione zażalenia za nieuzasadnione, bowiem w dacie podejmowania przez ten organ rozstrzygnięcia sprawa będzie już załatwiona.
W przypadku uznania przez organ wyższego stopnia zażalenia za uzasadnione, pracownik organu administracji publicznej, który z nieuzasadnionych przyczyn nie załatwił sprawy w terminie lub nie dopełnił obowiązku wynikającego z art. 36 albo nie załatwił sprawy w dodatkowym terminie ustalonym w myśl art. 37 § 2, podlega odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej albo innej odpowiedzialności przewidzianej w przepisach prawa.
Postanowienie o bezczynności organu w załatwieniu sprawy - z punktu widzenia procedury - pełni dwie funkcje. Po pierwsze rozstrzyga o bezczynności organu, a po drugie jest warunkiem formalnym złożenia skargi na bezczynność do sądu administracyjnego. Skarga na bezczynność bowiem jest kolejnym środkiem prawnym przysługującym w opisanej sytuacji w wypadku stwierdzenia bezczynności organu w wyniku wniesionego zażalenia.
W przypadku bezczynności organu administracji publicznej przysługuje skarga na bezczynność, którą wnosi się do wojewódzkiego sądu administracyjnego, na którego obszarze właściwości ma siedzibę organ administracji publicznej, którego działalność (w tym wypadku bezczynność) ma być zaskarżona.
Dopuszczalność skargi zależy od dwóch warunków. Pierwszym z nich jest ustalenie, że w sprawie, w której organ pozostaje bezczynny, istnieje obowiązek wydania decyzji lub postanowień administracyjnych - skarga na bezczynność organu przysługuje wówczas, gdy dopuszczalne jest zaskarżenie decyzji, postanowień oraz innych aktów i czynności. Drugim z warunków dopuszczalności skargi na bezczynność jest wyczerpanie środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie - pierwszym z takich środków jest właśnie zażalenie do organu administracji publicznej wyższego stopnia na niezałatwienie sprawy w terminie.
Należy zaznaczyć, że skargę składa się za pośrednictwem organu, którego bezczynność jest przedmiotem skargi. Po otrzymaniu skargi organ powinien przekazać skargę sądowi wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę w terminie trzydziestu dni od dnia jej wniesienia. Niezależnie od tego obowiązku organ może rozpatrzyć sprawę i wydać akt. Wówczas zakładany cel - zmuszenie organu do podjęcia działań w postaci wydania decyzji o warunkach zabudowy - zostanie osiągnięty.
Podjęcie działań przez organ administracji może nastąpić również po przesłaniu skargi wraz z odpowiedzią do sądu, a przed dniem rozstrzygnięcia sprawy przez sąd administracyjny. W takich wypadku okoliczność, że sprawa została załatwiona, będzie wzięta pod uwagę przy orzekaniu w sprawie przez sąd, który albo oddali skargę na bezczynność, albo też umorzy postępowanie. W przypadku uwzględnienia skargi na bezczynność sąd zobowiązuje organ do wydania w określonym terminie decyzji, postanowienia lub innego aktu, albo dokonania czynności bądź stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku, które wynikają z przepisów prawa.
Reasumując, procedura administracyjna przewiduje opisane sposoby oddziaływania prawnego na bezczynny organ administracji w celu zmuszenia go do pożądanego działania. Ich wykorzystanie może warunkować również ewentualną odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu bezczynności organu, jeżeli pomimo ich zastosowania nadal nie podejmuje on działań.
Aleksandra Ostapiuk