Decyzja administracyjna powinna zawierać m.in. pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie. Zdarza się, że pouczenia te są nieprawidłowe. W art. 112 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.) określono zasadę, zgodnie z którą błędne pouczenie w decyzji co do przysługujących praw nie może zaszkodzić stronie, która do tego pouczenia się zastosowała. W doktrynie wskazuje się, że w prawie administracyjnym nie jest możliwe przyjmowanie fikcji powszechnej znajomości prawa i nie można, np. względem adresatów rozstrzygnięć administracyjnych, kierować wymogu znajomości prawa jako obowiązku. Pouczenia należą do jednych z najbardziej istotnych informacji z punktu widzenia strony. Strona nieprawidłowo poinformowana o swoich prawach może nie ponieść negatywnych konsekwencji, sprowadzających się do braku rzeczywistej możliwości ponownego rozpatrzenia jej sprawy.
Zobacz również: Biegły w postępowaniu administracyjnym
Wyróżnić można trzy podstawowe rodzaje wad pouczenia przez organ. Są to:
1) brak pouczenia (np. niepodanie w decyzji żadnej informacji o możliwości wniesienia odwołania),
2) niepełne pouczenie (pouczenie jest poprawne od strony formalnoprawnej, ale niepełne, albo w jakimś stopniu nadmiernie lakoniczne),
3) niezgodność pouczenia z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, czyli np. wskazanie dłuższego niż w rzeczywistości terminu na wniesienie odwołania.
Na przykład, gdy pouczenie zawiera wskazanie dłuższego niż w rzeczywistości terminu na odwołanie, wniesienie odwołania zgodnie z nim (przy przekroczeniu ustawowych terminów) powinno zostać uznane za skuteczne. Potwierdza to wyrok NSA z 15 marca 2013 r. (sygn. akt I OSK 1330/12), w którym wskazano, że sytuacja, gdy strona zwolniona jest od obowiązku złożenia wniosku o przywrócenie terminu, zachodzi jedynie wówczas, gdy błędne pouczenie polegało na wskazaniu stronie innego (dłuższego) terminu niż ustawa wyznacza dla danego środka zaskarżenia. Tylko w takim przypadku wniesienie środka prawnego po terminie należy uznać za skuteczne z mocy art. 112 k.p.a., bez konieczności przywracania terminu.
Błędna informacja organu administracji publicznej nie może jednak dawać stronie żadnych specjalnych uprawnień, naruszających ustalone prawem zasady postępowania. Mylne informacje organu co do przysługujących stronie środków prawnych nie wpływają na bieg terminu do wniesienia takich środków i tym samym nie oznaczają, że termin do złożenia stosownych środków zaskarżenia nie rozpoczyna w ogóle biegu (wyrok NSA z 27 lutego 2013 r., sygn. akt I OSK 1304/12).
Warunkiem zastosowania art. 112 k.p.a. jest istnienie w porządku prawnym możliwości zaskarżenia danego rozstrzygnięcia. Okoliczność błędnego poinformowania (lub braku poinformowania) przez organ o wskazanych zagadnieniach może również stanowić przesłankę do wznowienia postępowania.
Orzecznictwo wypowiada się też na temat tego, jak powinien zachować się organ po błędnym poinformowaniu strony. Otóż sam organ, który błędnie pouczy stronę o przysługujących jej środkach zaskarżenia, nie może z urzędu dokonywać sprostowania wydanego aktu. Pozostaje mu jedynie pisemne poinformowanie strony o prawidłowym toku zaskarżenia (postanowienie WSA w Opolu z 8 marca 2010 r., sygn. akt I SA/Op 42/10).
MACIEJ J. NOWAK
Autor jest radcą prawnym, ekspertem w zakresie prawa administracyjnego
Podstawa prawna
● art. 112 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz.U. z 2013 r. poz. 267; ost. zm. Dz.U. z 2014 r. poz. 183)
Polecamy serwis: Prawo administracyjne