Marta Pawłowska: Już w najbliższą niedzielę (21 października) wybory samorządowe 2018 r. Ten rok przyniósł zmiany w Kodeksie wyborczym. Co się zmieniło dla wyborców, a co dla samorządów?
Łukasz Zalewski: Tych zmian jest wiele. Wyborcy zobaczą przede wszystkim „płachtę” zamiast „książeczki” z listami kandydatów. Znacznie zmniejszyła się też liczba kandydatów z poszczególnych komitetów wyborczych. Dla samorządów wyzwaniem było ułożenie relacji z urzędnikami wyborczymi, którzy co do zasady nie mogą mieszkać, ani pracować na terenie gminy, w której pełnią funkcje urzędników wyborczych.
Należy mieć również w pamięci wydłużenie kadencji władz samorządowych - od nadchodzących wyborów 5 lat oraz zakaz sprawowania funkcji wójta / burmistrza / prezydenta miasta przez więcej niż 2 kadencje.
Czy zmieniły się zasady głosowania? Jeśli tak, proszę powiedzieć jak głosować w tych wyborach samorządowych, aby nasz głos był ważny.
Nie uległy zmianie tzw. przymiotniki wyborcze. Jeśli wcześniej dane wybory były tajne, bezpośrednie czy proporcjonalne to takimi dalej zostały. Pojawiła się za to definicja tego czym jest krzyżyk, który należy postawić na karcie do głosowania. Od tych wyborów znak „x” to co najmniej dwie linie, które przecinają się w obrębie kratki.
Czy osoby niepełnosprawne nie będą miały problemów z głosowaniem w tych wyborach samorządowych? Czy coś się zmieniło w tym zakresie?
Wyborca niepełnosprawny o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności może głosować przez pełnomocnika albo korespondencyjnie. Miejsca głosowania są też przystosowywane dla osób niepełnosprawnych. Można tworzyć – a dzieje się to najczęściej na wniosek samorządowców - specjalne obwody głosowania w domach pomocy społecznej czy szpitalach.
Czy nie uważa Pan, że w dobie tak rozwiniętego Internetu głosowanie właśnie za jego pośrednictwem (np. przez ePUAP) powinno być normą?
Dostęp do możliwości głosowania za pomocą platformy ePUAP jest istotnie kuszący w dobie digitalizacji i szybkiego dostępu, lecz w obecnym kształcie w mojej ocenie nie zapewniałby tajności oddanego głosu tj. łatwo byłoby połączyć oddany głos z osobą, która go oddała.
Poza tym krajem, w którym praktycznie wszystko można załatwić przez Internet jest Estonia. Nie można zapominać, że jest to też miejsce wojny cybernetycznej, w której ćwiczą się wojska NATO. Z jednej strony więc niedopuszczenie do głosowania przez Internet wiąże się z – być może nieuzasadnioną - obawą przed ingerencją w wynik wyborów, z drugiej Ministerstwo Cyfryzacji przez rok nie może uruchomić formularza dopisywania się do rejestru wyborców za pomocą ePUAP. Jeżeli więc nie działa tak podstawowa usługa publiczna, trudno wymagać w tym momencie wyborów za pośrednictwem Internegu.
Czy wyborcy mogą jeszcze wnioskować o dopisanie ich do rejestru wyborców w wybranym obwodzie głosowania na obszarze gminy właściwej ze względu na miejsce ich stałego zamieszkania?
W teorii wyborcy aż do ostatniej minuty pracy urzędu ostatniego dnia roboczego przed dniem wyborów mogą składać wnioski o dopisanie do rejestru wyborców. Należy jednak pamiętać, iż organ administracyjny ma do 3 dni na wydanie decyzji o dopisaniu do rejestru wyborców i tylko połączenie dobrej woli urzędnika, możliwości czasowych oraz przedstawienia przez wyborcę niebudzących wątpliwości dokumentów potwierdzających zamieszkanie na danym terenie takich jak (łącznie) umowa najmu, oświadczenie właściciela mieszkania i rachunki adresowane na dany adres, względnie wyciąg z ksiąg wieczystych na okoliczność własności nieruchomości, może przekonać urzędników do szybszego wydania decyzji.
Kampania wyborcza kończy się w dniu 19 października 2018 r. o godz. 24:00. Co grozi za naruszenie ciszy wyborczej?
Naruszenie ciszy wyborczej ma dwojaki charakter. Jeśli dotyczy wyłącznie prowadzenia agitacji wyborczej w jej trakcie, stanowi wykroczenie karane grzywną od 20 zł do 5.000 zł. Jeśli natomiast w trakcie trwania ciszy wyborczej podawane są wyniki przedwyborczych badań opinii publicznej dotyczących przewidywanych zachowań wyborczych lub przewidywanych wyników wyborów, jak również wyniki sondaży wyborczych przeprowadzanych w dniu głosowania, taki czyn stanowi już przestępstwo za które grozi grzywna od 500.000 zł do 1.000.000 zł.
Państwowa Komisja Wyborcza stoi na stanowisku, że wiążąca ocena, czy w konkretnym przypadku doszło do naruszenia ciszy wyborczej nie będzie należała do PKW, lecz do organów ścigania i sądów.
W dniu 25 maja 2018 r. zaczęliśmy stosować bezpośrednio na terytorium RP przepisy ogólnego rozporządzenia danych osobowych (RODO). Czy RODO zmienia coś w wyborach samorządowych 2018 r.?
Żadna widoczna dla wyborców zmiana nie zachodzi. Komisje wyborcze jak wynika z wyjaśnień Państwowej Komisji Wyborczej są uprawnione do przetwarzania danych osobowych. RODO nie zakazuje stosowania przeźroczystych urn wyborczych. Istotną zmianą jest to, że stosowanie kamer w lokalach wyborczych może być sprzeczne z RODO i uwagi na obowiązywanie przepisów RODO Państwowa Komisja Wyborcza zarządziła wyłączenie na czas głosowania monitoringu w budynkach, w których będą mieściły się obwodowe komisje wyborcze. PKW planuje również używanie przez komisje specjalnych szablonów, które będą wykorzystane przy sprawdzaniu swoich danych przez wyborcę. Wycięty otwór w zaślepce pozwoli zobaczyć jedynie swoje dane, a zasłoni innych wyborców. W lokalach wyborczych nadal będą wywieszone pełne listy komitetów wyborczych wraz z personaliami kandydatów.
Dziękuję za rozmowę Marta Pawłowska