Już 21 listopada 2010 r. odbędą się wybory samorządowe, w których wybierać będziemy wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, oraz członków rad gmin, rad powiatów i sejmików wojewódzkich. Ale czy każdy będzie mógł zagłosować w wyborach samorządowych? Co w sytuacji gdy mieszkasz w innej miejscowości niż miejscowość, w której jesteś zameldowany na pobyt stały? Co jeśli akurat w tym dniu zaplanowałeś spędzenie czasu poza miejscem swojego zamieszkania lub zameldowania?
Oddanie głosu w wyborach samorządowych poza miejscem zameldowania na pobyt stały jest bardziej skomplikowane niż w wyborach prezydenckich. Przede wszystkim osoba udająca się w dniu tych wyborów do innej miejscowości, niż miejscowość jej stałego miejsca zamieszkania lub zameldowania na pobyt stały, nie będzie mogła zagłosować. Przepisy prawa nie przewidują bowiem możliwości uzyskania zaświadczenia o prawie do głosowania poza miejscem stałego zamieszkania, w dowolnie wybranym przez siebie lokalu wyborczym (tak jak ma to miejsce w wyborach Prezydenta RP). Inna jest również procedura dopisywania do tzw. spisów wyborców.
Czynne prawo wyborcze
Zgodnie z ustawą z dnia 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r., Nr 176, poz. 1190, zwana dalej „Ustawą”) prawo do wybierania radnych ma polski obywatel, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat oraz stale zamieszkuje na obszarze działania tej rady (gminy, powiatów, województwa). Osoba ta nie może jednak głosować jeżeli prawomocnym orzeczeniem sądowym została ubezwłasnowolniona lub pozbawiona praw publicznych albo pozbawiona została praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu. Te same kryteria obowiązują wyborców w wyborach wójta (burmistrza, prezydenta miasta).
Obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem Polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat oraz stale zamieszkuje na obszarze działania danej rady i nie został pozbawiony prawa wybierania w państwie członkowskim Unii Europejskiej, którego jest obywatelem, może głosować wyłącznie w wyborach do rady gminy oraz w wyborach wójta (burmistrza, prezydenta miasta).
Zgodnie z powyższym, warunkiem mającym wpływ na to gdzie możemy zagłosować, jest miejsce stałego zamieszkania, które może być inne niż miejsca zameldowania na pobyt stały. Miejscem stałego zamieszkania jest bowiem miejscowość, w której osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu, ale niekoniecznie jest tam zameldowana.
Gdzie zatem głosujemy, czy w miejscu gdzie jesteśmy zameldowani na pobyt stały, czy w miejscu gdzie na stałe zamieszkujemy? Aby odpowiedzieć na to pytanie wskazać należy, iż osoby, które mogą oddać swój głos w wyborach samorządowych wpisywane są do spisu wyborców właściwego dla wyboru danej rady i mogą być wpisane tylko do jednego spisu wyborców.
Czytaj także: Pełnomocnictwo do głosowania w wyborach samorządowych>>
Spis i rejestr wyborców
Do spisu wyborców wpisuje się z urzędu osoby, które są wpisane w stałym rejestrze wyborców prowadzonym przez gminę. Z kolei rejestr taki obejmuje obywateli polskich zameldowanych na pobyt stały na obszarze gminy, osoby które faktycznie zamieszkują stale na obszarze gminy i na swój wniosek zostały do rejestru wpisane, a także osoby nigdzie nie zamieszkujące, ale przebywające na obszarze gminy wpisane do rejestru również na swój wniosek.
Do stałego rejestru wyborców prowadzonego przez gminy wpisani są ponadto obywatele Unii Europejskiej, którzy zamieszkują na stałe na obszarze gminy, a wniosek o wpisanie do rejestru wyborców złożyli przed zarządzeniem wyborów.
W związku z powyższym w wyborach samorządowych swój głos można oddać w miejscowości, w której jest się wpisanym w rejestrze wyborców. Jeżeli osoba chce oddać swój głos w wyborach samorządowych w miejscowości, w której zamieszkuje na stałe, a nie jest w niej zameldowana na pobyt stały, musi uzyskać wcześniej wpis do rejestru wyborców. Nie ma możliwości uzyskania zaświadczenia pozwalającego głosować w dowolnym miejscu, jak ma to miejsce w przypadku wyborów prezydenckich.
Wniosek o wpis do rejestru wyborców składa się do właściwego ze względu na miejsce stałego zamieszkania urzędu gminy. We wniosku należy podać nazwisko i imiona, imię ojca, datę urodzenia, numer ewidencyjny PESEL i adres zamieszkania wyborcy oraz wskazać adres ostatniego zameldowania na pobyt stały poza obszarem gminy.
Decyzję o wpisaniu albo odmowie wpisania do rejestru wyborców wydaje wójt (burmistrz, prezydent miasta), w terminie 3 dni od daty wniesienia wniosku i niezwłocznie doręcza ją wnioskodawcy. Jeżeli decyzja jest odmowna wnioskodawca w terminie 3 dni od daty jej otrzymania może wnieś za pośrednictwem wójta (burmistrza, prezydenta miasta) skargę do właściwego miejscowo sądu rejonowego. Skargę wraz z aktami przekazuje się niezwłocznie do sądu, a ten rozpoznaje skargę w terminie 3 dni od jej doręczenia. Od postanowienia sądu o nieuznaniu skargi nie przysługuje już żaden środek zaskarżenia. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) może jednak sam uznać skargę za uzasadnioną i zmienić swoją decyzję.
Czytaj także: W 301 miejscowościach po jednym kandydacie na wójta i burmistrza>>
Jeżeli zatem ktoś chce złożyć wniosek o wpisanie go do rejestru wyborców powinien uczynić to niezwłocznie, bowiem w przypadku odmowy wpisu może zabraknąć czasu na skuteczne odwołanie się od decyzji. Zakładając, iż wniosek nasz jest zasadny i zostanie rozpoznany pozytywnie należałoby złożyć go najpóźniej we wtorek 16 listopada 2010 r. Wójt ma czas na jego rozpoznanie (3 dni), dopisanie wyborcy do rejestru wyborców i wpisanie do spisu wyborców, który to spis wyborców na dzień przed wyborami przekazuje się przewodniczącym obwodowych komisji wyborczych.
Należy przy tym wskazać, że obywatele Unii Europejskiej nie będący obywatelami polskimi, którzy nie są jeszcze wpisani do rejestru wyborców, nie mają już możliwości wpisania się do tego rejestru i uczestniczenia w wyborach samorządowych w dniu 21 listopada 2010 r. Mogą oni zostać bowiem wpisani do rejestru wyborców jeżeli złożą stosowny wniosek nie później niż 30 dni po zarządzeniu wyborów.
Podsumowując, zasadą jest, że wyborca może zagłosować w miejscu swojego zameldowania, chyba że został wpisany do rejestru wyborców w innej gminie. Jeżeli natomiast dany wyborca chce głosować w wyborach samorządowych w miejscu swojego stałego zamieszkania, a nie jest jeszcze tam wpisany do rejestru wyborców, powinien niezwłocznie złożyć we właściwej gminie wniosek o wpisanie go do rejestru wyborców.
Patrycja Dzięgielewska
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna