O ile Regulamin Trybunału umożliwia wniesienie skargi osobiście przez skarżącego, to w postępowaniu po zawiadomieniu państwa, wobec którego skarga jest skierowana, o wniesieniu skargi Reguła 36 wprowadza zasadę przymusu adwokackiego, czyli konieczność reprezentowania strony przez adwokata. Musi być to osoba uprawniona do wykonywania zawodu i zamieszkała na terytorium państwa będącego stroną Konwencji. Tylko w wyjątkowych wypadkach inna osoba, niespełniająca powyższych kryteriów, może być dopuszczona do udziału w postępowaniu przed Trybunałem w charakterze przedstawiciela skarżącego.
Kiedy bezpłatna pomoc
Niektórzy mogą uzyskać prawo do bezpłatnej pomocy. Jeżeli przewodniczący Izby będzie przekonany, że skarżący nie posiada wystarczających środków na pokrycie całości lub części kosztów reprezentacji, a udział adwokata w sprawie jest w jego przekonaniu niezbędny dla właściwego przebiegu sprawy, wtedy może - na wniosek skarżącego lub z urzędu - przyznać bezpłatną pomoc prawną. Obejmie ona wówczas pokrycie honorariów wypłacanych adwokatom lub osobom wyznaczonym przez przewodniczącego Izby na przedstawicieli stron, niebędących adwokatami, wydatków na podróż, utrzymanie oraz innych niezbędnych wydatków poniesionych przez skarżącego lub wyznaczonego przedstawiciela.
W jednej ze swoich decyzji Trybunał uznał, że w postępowaniu przed Trybunałem prawo reprezentowania skarżącego mają osoby, którym uprawnienie to przysługuje na podstawie prawa krajowego (Nielsen v. Dania, 28 listopada 1988, A. 144).
Generalną zasadą jest, że skarga jest rozpatrywana przez Izbę Trybunału złożoną z siedmiu sędziów. Niemniej jednak, zgodnie z art. 30 Konwencji, izby mogą zrzec się właściwości na rzecz Wielkiej Izby (siedemnastu sędziów). Jest to możliwe, jeżeli w rozpatrywanej sprawie pojawi się poważne zagadnienie prawne dotyczące interpretacji Konwencji lub jeśli istnieje ryzyko wydania orzeczenia, które byłoby sprzeczne z dotychczasowym orzecznictwem Trybunału - chyba że jedna ze stron sprzeciwi się temu w terminie jednego miesiąca od dnia, w którym została zawiadomiona o zamiarze przekazania sprawy do Wielkiej Izby (Reguła 72).
PRAWOMOCNY WYROK
Wyrok Izby jest ostateczny i prawomocny:
l z upływem 3-miesięcznego okresu przewidzianego na wniesienie wniosku o rozpatrzenie skargi przez skład Wielkiej Izby lub wcześniej,
l gdy strony oświadczą, że nie będą wnioskować o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby albo
l jeśli zespół weryfikacyjny Wielkiej Izby odrzuci wniosek o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Postępowanie przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka
Po wyroku
Po wysłuchaniu stron i zbadaniu sprawy skład sędziowski wydaje wyrok. Jeśli Trybunał orzekł, że zostało naruszone prawo skarżącego, to zasądza wypłatę odszkodowania na rzecz skarżącego i wzywa państwo skarżone do wypłaty odszkodowania i zaprzestania naruszania prawa. Co do zasady wyroki są ostateczne i nie przysługuje od nich żaden środek zaskarżenia.
W wyjątkowych w wypadkach, gdy sprawa ujawnia poważne zagadnienie dotyczące interpretacji lub stosowania Konwencji i jej protokołów lub poważną kwestię o znaczeniu ogólnym, artykuł 43 Konwencji i Reguła 73 Regulaminu przewiduje możliwość wzruszenia wyroku Izby poprzez złożenie wniosku o przekazanie sprawy ponownie do rozstrzygnięcia w składzie Wielkiej Izby. Wniosek powinien być złożony w ciągu trzech miesięcy od dnia wydania wyroku przez skład orzekający siedmioosobowej Izby i jest rozpatrywany przez zespół pięciu sędziów złożony z prezesa Trybunału, przewodniczących izb z wyjątkiem przewodniczącego Izby, która wydała orzeczenie w sprawie, i innego sędziego wyznaczonego na zasadzie rotacji, spośród sędziów, którzy nie są członkami tej Izby.
Wszystkie wyroki zapadające przed Trybunałem, podobnie jak decyzje dotyczące kwestii dopuszczalności skargi, podlegają uzasadnieniu z urzędu, a wyroki ostateczne podlegają opublikowaniu.
Wszystkie wyroki Trybunału są wiążące dla państw stron Konwencji (art. 46 ust. 1 Konwencji). Ostateczny wyrok Trybunału przekazuje się Komitetowi Ministrów Rady Europy, złożonemu z ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich, który czuwa nad wykonaniem orzeczenia. Komitet ten sprawdza, czy państwo, co do którego Trybunał stwierdził w wyroku, że naruszyło Konwencję, podjęło odpowiednie środki zaradcze w celu spełnienia indywidualnych bądź ogólnych zobowiązań wynikających z Konwencji.
Reguła 80 Regulaminu wprowadza możliwość wznowienia postępowania w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem. W wypadku ujawnienia faktu, który ze swej istoty mógłby mieć decydujący wpływ, a który w chwili ogłaszania wyroku nie był znany Trybunałowi i nie mógł być znany stronie, strona ta może w okresie sześciu miesięcy od powzięcia przez nią wiadomości o tym fakcie wystąpić do Trybunału z wnioskiem o rewizję tego wyroku.
W terminie roku od ogłoszenia wyroku stronie przysługuje uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem o interpretację wyroku. Wniosek składa się w Kancelarii i wskazuje w nim dokładnie punkty sentencji wyroku, które wymagają interpretacji.