W 2009 r. udało się wydać ponad 20 mld zł na projekty współfinansowane ze środków Unii Europejskiej. W 2010 r. rząd chce podwoić wydatki unijne. Rada Ministrów zdecydowała o tym na posiedzeniu 12 stycznia 2010 r., przyjmując „Plan wydatkowania środków w 2010 r. w programach współfinansowanych z funduszy europejskich w ramach Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007–2013” (dalej: plan).
Rząd chce, by w 2010 r. wydano na projekty współfinansowane z UE ponad 40 mld zł, z czego ok. 27 mld zł powinno być zrefundowane przez Komisję Europejską jeszcze w tym roku. Według planu środki unijne w 2010 r. mają być wydane m.in. z regionalnych programów operacyjnych (dalej: RPO) – ok. 10 mld zł oraz Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (dalej: POIiŚ) – ok. 7,8 mld zł. Rząd chce także, by zdecydowanie przyspieszono m.in. wydatki na infrastrukturę (w tym kolejową) oraz z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.
Nowy system płatności
Przeszkodą w realizacji rządowych planów mogą być opóźnienia związane z wdrażaniem nowego systemu płatności unijnych. Od 1 stycznia 2010 r. wszystkie środki unijne wypłaca beneficjentom Bank Gospodarstwa Krajowego (dalej: BGK). Wcześniej robiły to instytucje realizujące dany program unijny.
W założeniu nowa procedura wypłaty środków unijnych będzie krótsza od poprzedniej. Ma to zagwarantować zasada, że wniosek o refundację każdego poniesionego wydatku kwalifikowanego powinien być złożony do instytucji realizującej program unijny w ciągu 3 miesięcy. Instytucja ta powinna niezwłocznie wystawić, na podstawie wniosku, zlecenia płatności do BGK, a bank w ciągu kilkunastu dni wypłacić pomoc beneficjentowi. Oficjalne uruchomienie nowego systemu płatności unijnych odbyło się 4 stycznia 2010 r.
Jednak zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, Janusza Kochanowskiego system nie zadziała, brakuje bowiem rozporządzeń do ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, która reguluje nowe zasady wypłaty środków unijnych. Dlatego Rzecznik skierował pismo w tej sprawie do Ministra Finansów, Jacka Rostowskiego. Według Janusza Kochanowskiego brak rozporządzeń może doprowadzić do paraliżu systemu wypłaty środków unijnych, a tym samym zagrozić finansom beneficjentów funduszy unijnych.
Jednak zdaniem przedstawicieli MF ważne dla płatności unijnych akty wykonawcze już obowiązują. Chodzi o rozporządzenia:
1) Ministra Finansów z 17 grudnia 2009 r. w sprawie płatności w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich oraz przekazywania informacji dotyczących tych płatności,
2) Ministra Rozwoju Regionalnego z 18 grudnia 2009 r. w sprawie warunków i trybu udzielania i rozliczania zaliczek oraz zakresu i terminów składania wniosków o płatność w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich.
Wdrażany jest także system elektronicznej obsługi płatności unijnych w BGK, a procedura podpisywania umów z poszczególnymi instytucjami odpowiedzialnymi za realizację programów unijnych miała się zakończyć 31 stycznia 2010 r.
Sukces RPO
Do tej pory, w skali całej puli środków z RPO na lata 2007–2013, regiony wydały tylko 16 z 67 mld euro. To niewiele ponad 25% dostępnej pomocy. Ubiegłoroczny plan został jednak wykonany, bowiem regiony wykonały go w 98%. Wystąpiły co prawda spore różnice między województwami, które najszybciej i najwolniej wydawały pomoc z UE, ale też należy pamiętać, że plany dla poszczególnych regionów były bardzo zróżnicowane.
W 2009 r. regiony wykonały plan w:
1) dolnośląskie – 115% (plan ponad 480 mln zł),
2) kujawsko-pomorskie – 127% (plan ponad 329 mln zł),
3) lubelskie – 132% (plan ponad 111 mln zł),
4) lubuskie – 116% (plan ponad 314 mln zł),
5) łódzkie – 78% (plan ponad 652 mln zł),
6) małopolskie – 85% (plan ponad 605 mln zł),
7) mazowieckie – 180% (plan ponad 104 mln zł),
8) opolskie – 184% (plan prawie 175 mln zł),
9) podkarpackie – 62% (plan ponad 406 mln zł),
10) podlaskie – 103% (plan ponad 326 mln zł),
11) pomorskie – 216% (plan ponad 197 mln zł),
12) śląskie – 131% (plan prawie 300 mln zł),
13) świętokrzyskie – 70% (plan prawie 445 mln zł),
14) warmińsko-mazurskie – 85% (plan ponad 304 mln zł),
15) wielkopolskie – 83% (plan prawie 1 mld 214 mln zł),
16) zachodniopomorskie – 76% (plan ponad 645 mln zł).
Regiony opracowały już plany i harmonogramy ogłaszania konkursów na 2010 r. Są one dostępne na stronach poszczególnych urzędów marszałkowskich oraz RPO.
Wioletta Kępka
Podstawy prawne:
• Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 157, poz. 1240)
• Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z 18 grudnia 2009 r. w sprawie warunków i trybu udzielania i rozliczania zaliczek oraz zakresu i terminów składania wniosków o płatność w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich (Dz.U. nr 223, poz. 1786)
• Rozporządzenie Ministra Finansów z 17 grudnia 2009 r. w sprawie płatności w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich oraz przekazywania informacji dotyczących tych płatności (Dz.U. nr 220, poz. 1726)