Zgodnie z art. 305[1] kodeksu cywilnego nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Jednocześnie w art. 305[2] § 2 kc jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu. W art. 305[4] kc wskazuje się zaś, że do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych.
Ustalenie wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu jest operacją skomplikowaną, która w większości przypadków (zwłaszcza sporu co do wysokości tego wynagrodzenia) wymaga dopuszczenia operatu szacunkowego sporządzonego przez uprawnionego rzeczoznawcę majątkowego.
Pragnąc przybliżyć powyższe zagadnienie należy wskazać, że na wartość służebności przesyłu składa się: zmniejszenie wartości nieruchomości, równoznaczne ze szkodą trwałą oraz wynagrodzenie za dalsze korzystanie z nieruchomości w pasie ograniczonego sposobu korzystania (tzw. strefie ochronnej urządzenia infrastruktury technicznej). Wyliczenie powyższego wynagrodzenia następuje w oparciu o ustawę z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 września 2004r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego, a także – pomocniczo – Powszechne Krajowe , a w szczególności tymczasowa nota interpretacyjna nr V.8 „Zasady określania wartości szkód spowodowanych budową infrastruktury technicznej podziemnej i nadziemnej oraz tymczasowa nota IV.4 „Wycena ograniczonych praw rzeczowych”.
Zobacz: Dobra i zła wiara przy czynności zasiedzenia
Przekładając to na język bardziej zrozumiały można przyjąć, że na wartość służebności przesyłu składa się zmniejszenie wartości nieruchomości oraz skapitalizowany, roczny czynsz najmu (dzierżawy), ustalony od zmniejszonej wartości nieruchomości – bowiem należy pamiętać, że ustalona służebność przesyłu jest tytułem prawnym dla przedsiębiorstwa przesyłowego do dalszego, nieograniczonego w czasie korzystania z nieruchomości. W przypadku lokalizacji urządzeń na nieruchomości przeznaczonej pod zainwestowanie (czyli działki przeznaczone pod zabudowę) wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu będzie uwzględniało zmniejszenie wartości całej nieruchomości lub jej części.
W przypadku urządzeń przesyłowych (słupy, linie energetyczne, transformatory, rury gazowe itp.) korzystanie z gruntu odnosi się nie tylko do gruntu zajętego pod same urządzenia, lecz w pasie gruntu , który jest strefą ochronną urządzenia w którym istnieje ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości.
Zgodnie z normami PN-EN 50341-1 z 2005r. oraz PN-EN 50423-1 z 2007r. dla terenów zabudowy pas eksploatacyjny wynosi 3 m od linii 15 kv.
Co do zasady wynagrodzenie z tytułu ustanowienia służebności przesyłu określone jest jako świadczenie jednorazowe. Żaden przepis nie wyklucza jednak ustanowienia świadczenia okresowego w formie opłat rocznych. W tym zakresie można bowiem odwołać się do bogatego orzecznictwa Sądu Najwyższego jak i poglądów doktryny prawniczej dotyczących służebności gruntowych.
Sposobów na określenie wartości służebności przesyłu jest kilka. Najczęściej stosowaną metodą jest podejście porównawcze lub dochodowe na podstawie danych rynkowych. Wówczas wartość służebności wylicza się ze wzoru:
W(sp) = W(1) – W(2)
gdzie:
W(sp) – wartość prawa służebności gruntowej
W(1) – wartość rynkowa nieruchomości bez ustanowionej służebności
W(2) – wartość rynkowa nieruchomości z ustanowioną służebnością
Tymczasowe noty interpretacyjne dopuszczają również wyliczenie wysokości wynagrodzenia sposobem parametryczym. W tym wypadku należy posłużyć się wzorem:
W(sp) = W(1) x P x K
gdzie:
W(s) – wartość prawa służebności gruntowej
P – powierzchnia pasa ograniczonego użytkowania
W(1) – wartość rynkowa 1m2 gruntu przed obciążeniem służebnością
K – współczynnik, określany przez wyceniającego, uwzględniający inne elementy wpływające na wartość szacowanego prawa.
Powyższe wzory jedynie przybliżają złożoność sposoby wyliczenia wartości wynagrodzenia i nie mogą być wprost, bez ustalenia wielu innych danych (jak np. relacji stawki czynszu najmu do wartości rynkowej gruntu, wielkości stopu kapitalizacji, określenia rodzaju nieruchomości, jej cech) stosowane.