Z powodu jakich okoliczności może być wszczęte postępowanie dyscyplinarne w stosunku do pracowników samorządowych? Jakiego rodzaju kary mogą być wymierzone po przeprowadzeniu takiego postępowania?
Postępowanie dyscyplinarne zostaje wszczęte w sytuacji istotnego naruszenia przez pracownika samorządowego obowiązków określonych w ustawie o pracownikach samorządowych (przykładowy katalog) oraz w sytuacji niezłożenia oświadczenia o prowadzeniu działalności gospodarczej.
Celem postępowania dyscyplinarnego jest ustalenie winy pracownika i orzeczenie kary, adekwatnej do stopnia winy. Komisja dyscyplinarna nie bada, czy czyn został popełniony, bowiem fakt ten został ostatecznie ustalony na etapie postępowania wyjaśniającego prowadzonego przez rzecznika dyscyplinarnego.
Do podstawowych obowiązków urzędnika samorządowego ustawodawca zaliczył dbałość o interes państwa (zadania i środki publiczne) z uwzględnieniem interesu prywatnego obywateli. Naruszenia w tym względzie należą do istotnych, bowiem bezpośrednio uderzają w instytucję państwa. Przewinieniem o dużej szkodliwości społecznej jest nieprzestrzeganie prawa. Do równie istotnych naruszeń należy zaliczyć stronniczość urzędnika, która stanowi podstawę zastosowania nadzwyczajnych trybów weryfikacji decyzji oraz uderza w zasady demokratycznego państwa. Postępowania dyscyplinarnego wymaga także naruszenie tajemnicy państwowej lub służbowej, które chroni istotne interesy państwa i stanowi ważne zabezpieczenie jego suwerenności, a także nieudostępnianie dokumentów jawnych, co wyraźnie ogranicza przejrzystość administracji. Wspólną cechą istotnych przewinień jest wywoływanie poważnych skutków, np. odpowiedzialność cywilna organu.
Naruszenie obowiązków, takich jak sumienność, sprawność, uprzejmość, życzliwość i zachowanie godności można zaliczyć do lżejszych przewinień, niewymagających postępowania dyscyplinarnego, chyba że nadmiernie negatywna postawa pracownika oraz skutki określonego postępowania uzasadniają zastosowanie rygoru dyscyplinarnego.
Wymierzenie kary dyscyplinarnej wymaga uprzedniej, obiektywnej oceny sytuacji pod kątem stopnia winy, szkodliwości czynu, motywacji i zachowania sprawcy, bowiem dolegliwość kary musi być adekwatna do rozmiarów przewinienia.
Kary i nagany z ostrzeżeniem mają wymiar raczej symboliczny, albowiem dotykają jedynie sfery ambicjonalnej, natomiast dolegliwość kary nagany z pozbawieniem możliwości awansu przez dwa lata jest tym większa, im lepsze perspektywy rozwoju zawodowego stworzono w urzędzie. Dużą dolegliwością charakteryzuje się natomiast kara przeniesienia na niższe stanowisko, bowiem ma ona wyraźny wymiar finansowy, oraz wydalenie z pracy w urzędzie, która poza finansowymi konsekwencjami zakłóca dalszy bieg kariery zawodowej.
IZABELA DZIEWULSKA-GAJ
główny specjalista w Wydziale Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miasta Opole
PODSTAWA PRAWNA
n Art. 15, art. 18a ust. 4 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1593 ze zm.).
n Art. 34 ust. 3 pkt 1, 2, 3, 4 oraz 5 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz.U. z 2001 r. nr 86, poz. 953 ze zm.).
n Par. 41, pkt 4, par. 19 pkt 1, 2, par. 30 i 31 rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1990 r. w sprawie powoływania komisji dyscyplinarnych orzekających za naruszenie obowiązków przez mianowanych pracowników samorządowych i postępowania przed tymi komisjami (Dz.U. nr 57, poz. 336).