Przepisy nowej ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie stosuje się do bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub do szkody w środowisku:
1) spowodowanych przez – określoną w ustawie – działalność podmiotu korzystającego ze środowiska stwarzającą ryzyko szkody w środowisku albo
2) spowodowanych przez inną działalność podmiotu korzystającego ze środowiska, jeżeli zagrożenie szkodą lub szkoda dotyczy gatunków chronionych lub chronionych siedlisk przyrodniczych oraz wystąpiły z winy podmiotu korzystającego ze środowiska.
Przepisy ustawy stosuje się także do bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub do szkody w środowisku wywołanych emisją rozproszoną, pochodzącą z wielu źródeł, gdy jest możliwe ustalenie związku przyczynowego między bezpośrednim zagrożeniem szkodą lub szkodą w środowisku a działalnością podmiotu korzystającego ze środowiska.
Do „działalności stwarzającej ryzyko szkody w środowisku”, w myśl ustawy, zalicza się:
– działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, wymagającą uzyskania zezwolenia (zgodnie z ustawą z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach),
– eksploatację instalacji wymagającą uzyskania: pozwolenia zintegrowanego albo pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza (zgodnie z ustawą z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska),
– działalność dotycząca odzysku, unieszkodliwiania, zbierania lub transportu odpadów (z zakresu ustawy z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach),
– międzynarodowy obrót odpadami,
– wymagające uzyskania pozwolenia wodnoprawnego: wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pobór oraz odprowadzanie wód powierzchniowych lub podziemnych, a także retencjonowanie śródlądowych wód powierzchniowych (zgodnie z ustawą z 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne),
– zamknięte użycie GMO oraz zamierzone uwolnienie GMO do środowiska, w tym wprowadzanie produktów GMO do obrotu (zgodnie z ustawą z 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych),
– produkcję, wykorzystanie, przechowywanie, przetwarzanie, składowanie, uwalnianie do środowiska oraz transport: substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (w rozumieniu ustawy z 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych), środków ochrony roślin (w rozumieniu ustawy z 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin) lub produktów biobójczych (w rozumieniu ustawy z 3 września 2002 r. o produktach biobójczych),
– transport towarów lub materiałów niebezpiecznych (w rozumieniu ustawy z 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych, ustawy z 31 marca 2004 r. o przewozie koleją towarów niebezpiecznych, ustawy z 9 listopada 2000 r. o bezpieczeństwie morskim lub ustawy z 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej).
Przepisów ustawy nie stosuje się jednak m.in., jeżeli od emisji lub zdarzenia, które spowodowały bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkodę w środowisku, upłynęło więcej niż 30 lat albo jeżeli bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkoda w środowisku zostały spowodowane przez katastrofę naturalną.
W razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku, podmiot korzystający ze środowiska powinien niezwłocznie podjąć działania zapobiegawcze. Natomiast w przypadku wystąpienia szkody w środowisku podmiot korzystający ze środowiska ma obowiązek: podjęcia działań w celu ograniczenia szkody w środowisku, zapobieżenia kolejnym szkodom i negatywnym skutkom dla zdrowia ludzi lub dalszemu osłabieniu funkcji elementów przyrodniczych (w tym natychmiastowego skontrolowania, powstrzymania, usunięcia lub ograniczenia w inny sposób zanieczyszczeń lub innych szkodliwych czynników) oraz podjęcia działań naprawczych.
Jeżeli bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku nie zostało zażegnane, mimo przeprowadzenia działań zapobiegawczych, lub wystąpiła szkoda w środowisku, podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany niezwłocznie zgłosić ten fakt organowi ochrony środowiska i Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska. Organem ochrony środowiska właściwym w sprawach odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę tych szkód jest wojewoda (w przypadku bezpośredniego zagrożenia szkodą lub szkody w środowisku spowodowanej przez organizmy genetycznie zmodyfikowane – minister właściwy do spraw środowiska).
Podmiot korzystający ze środowiska uzgadnia warunki przeprowadzenia działań naprawczych z organem ochrony środowiska (uzgodnienie warunków przeprowadzenia działań naprawczych następuje w drodze decyzji). Jeżeli podmiot korzystający ze środowiska nie podejmie działań zapobiegawczych i naprawczych, organ ochrony środowiska, w drodze decyzji, nakłada na niego obowiązek przeprowadzenia takich działań.
Podmiot korzystający ze środowiska, obowiązany do przeprowadzenia działań zapobiegawczych lub naprawczych, informuje organ ochrony środowiska o ich zakończeniu.
Koszty przeprowadzenia działań zapobiegawczych lub naprawczych ponosi podmiot korzystający ze środowiska. Podmiot korzystający ze środowiska nie ponosi kosztów przeprowadzenia takich działań tylko w przypadku, gdy wykaże, że bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkoda w środowisku:
– zostały spowodowane przez inny wskazany podmiot oraz wystąpiły mimo zastosowania przez podmiot korzystający ze środowiska właściwych środków bezpieczeństwa lub
– powstały na skutek podporządkowania się nakazowi wydanemu przez organ administracji publicznej, chyba że nakaz ten wynikał z emisji lub zdarzenia spowodowanego własną działalnością podmiotu korzystającego ze środowiska (wyłączenia te obejmują tylko kwestię odzyskania poniesionych kosztów, obowiązek podjęcia działań zapobiegawczych lub naprawczych pozostaje nienaruszony).
Organ ochrony środowiska jest obowiązany przyjąć od każdego zgłoszenie o wystąpieniu bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku. Po uzyskaniu informacji o wystąpieniu bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku, które zostały spowodowane przez podmiot korzystający ze środowiska działający na terytorium innego niż Polska państwa członkowskiego UE, organ ochrony środowiska może, za pośrednictwem ministra właściwego do spraw środowiska, wystąpić do tego państwa z wnioskiem o podjęcie działań zapobiegawczych lub naprawczych albo zwrot poniesionych kosztów przeprowadzonych działań zapobiegawczych lub naprawczych.
Do bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub do szkody w środowisku, które zaistniały przed 30 kwietnia 2007 r. lub wynikały z działalności, która została zakończona przed tą datą, stosuje się przepisy dotychczasowe (do szkód w środowisku dotyczących powierzchni ziemi wyrządzonych przed 30 kwietnia 2007 r. stosuje się przepisy ustawy – Prawo ochrony środowiska, w brzmieniu dotychczasowym, z tym że organem właściwym jest wojewoda).
Alina Mielcarek
prawo.autorzy@infor.pl
Akt prawny:
- ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U. Nr 75, poz. 493)