Odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych podlegają:
l osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki sektora finansów publicznych albo jednostki niezaliczanej do sektora finansów publicznych otrzymującej środki publiczne lub zarządzającego mieniem tych jednostek;
l kierownicy jednostek sektora finansów publicznych;
l pracownicy jednostek sektora finansów publicznych, którym powierzono określone obowiązki w zakresie gospodarki finansowej lub czynności przewidziane w przepisach o zamówieniach publicznych;
l osoby gospodarujące środkami publicznymi przekazanymi jednostkom niezaliczanym do sektora finansów publicznych.
Obszerny katalog naruszeń dyscypliny finansów publicznych zawarty został w art. 5-18 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponosi osoba, której można przypisać winę w czasie popełnienia tego naruszenia, a także osoba, która wydała polecenie wykonania czynu naruszającego dyscyplinę finansów publicznych. Ukaranie osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych nie ogranicza praw Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych do dochodzenia odszkodowania za poniesioną szkodę.
Naruszenie dyscypliny finansów publicznych uważa się za popełnione w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany. Odpowiedzialność jest ponoszona zarówno za umyślne, jak i nieumyślne naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Naruszenie, o którym mowa, jest popełnione umyślnie, jeżeli sprawca miał zamiar je popełnić, to jest chciał je popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godził.
Z kolei o naruszeniu dyscypliny popełnionym nieumyślnie można mówić, jeżeli sprawca, nie mając zamiaru jego popełnienia, dopuścił się go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia naruszenia dyscypliny finansów publicznych przewidywał albo mógł przewidzieć.
Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest niezależna od odpowiedzialności z innych tytułów. W razie wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo, przestępstwo skarbowe, wykroczenie albo wykroczenie skarbowe, o czyn stanowiący równocześnie naruszenie dyscypliny finansów publicznych, postępowanie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych zawiesza się do czasu zakończenia postępowania z innego tytułu.
W razie prawomocnego skazania za np. za przestępstwo skarbowe, będące równocześnie naruszeniem dyscypliny finansów publicznych, wszczęte postępowanie o jej naruszenie podlega umorzeniu.
Nie dochodzi się odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, którego stopień szkodliwości dla finansów publicznych jest znikomy.
Pisemne zastrzeżenie
Osoba, która naruszyła dyscyplinę finansów publicznych wskutek wykonania polecenia przełożonego albo kierownika jednostki, albo dysponenta środków publicznych, organu nadzorującego lub organu założycielskiego, nie ponosi odpowiedzialności, jeżeli przed wykonaniem polecenia zgłosiła pisemnie zastrzeżenie i, mimo tego zastrzeżenia, otrzymała pisemne potwierdzenie wykonania polecenia albo polecenie nie zostało odwołane albo zmienione. W tym przypadku odpowiedzialność ponosi osoba, która podpisała się pod pisemnym poleceniem wykonania polecenia, a przy braku takiego dokumentu - osoba, która wydała polecenie.
Podobne jest w przypadku osoby, która naruszyła dyscyplinę finansów publicznych wskutek wykonania uchwały np. organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki sektora finansów publicznych. Aby nie być pociągniętym do odpowiedzialności, w takim przypadku również jest konieczne zgłoszenie pisemnego zastrzeżenia.
Kary za naruszenie dyscypliny
Karami za naruszenie dyscypliny finansów publicznych są:
l upomnienie,
l nagana,
l kara pieniężna,
l zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.
Karę pieniężną wymierza się w wysokości od jednokrotności do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych - obliczonego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego - należnego w roku, w którym doszło do tego naruszenia. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie wysokości wynagrodzenia, o którym mowa, karę pieniężną wymierza się w wysokości od jednokrotności do pięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia.
Karę zakazu pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi wymierza się na okres od roku do pięciu lat.
Ukaranie karą nagany lub karą pieniężną wywołuje skutki wynikające z ujemnej lub negatywnej oceny kwalifikacyjnej. Ukaranie karą zakazu pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi wyklucza, przez czas określony w orzeczeniu o ukaraniu, możliwość:
l pełnienia w jednostkach sektora finansów publicznych funkcji; kierownika, zastępcy kierownika lub dyrektora generalnego, członka zarządu, skarbnika, głównego księgowego lub zastępcy głównego księgowego, kierownika lub zastępcy kierownika komórki bezpośrednio odpowiedzialnej za wykonywanie budżetu lub planu finansowego,
l reprezentowania interesów majątkowych Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych,
l członkostwa w organach stanowiących, nadzorczych i wykonawczych państwowych i samorządowych osób prawnych.
Ukaranie karą zakazu pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi nie ogranicza prawa wybieralności (biernego prawa wyborczego) na wójta, burmistrza i prezydenta miasta.
KARA ZA ŁAPÓWKI
Odpowiedzialność karna grozi zarówno urzędnikom, którzy przyjmują korzyści majątkowe, jak i osobie, które je oferują. I tak m.in.:
l ten, kto w związku z pełnieniem funkcji publicznej przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od sześciu miesięcy do lat ośmiu. W wypadku mniejszej wagi sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch.
l ten, kto w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów prawa, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat dziesięciu.
l ten kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, uzależnia wykonanie czynności służbowej od otrzymania korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy lub takiej korzyści żąda, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat dziesięciu.
l ten, kto w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową znacznej wartości albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od lat dwóch do 12.
l ten, kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji, podlega karze pozbawienia wolności od sześciu miesięcy do lat ośmiu. W wypadku mniejszej wagi sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch.
l ten, kto osobie pełniącej funkcję publiczną, w związku z pełnieniem tej funkcji, udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej znacznej wartości, podlega karze pozbawienia wolności od lat dwóch do 12.
l nie podlega karze ten, kto wręczył łapówkę, jeżeli korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica zostały przyjęte przez osobę pełniącą funkcję publiczną, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nim się dowiedział.
Art. 228-229 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 ze zm.)
Komisje orzekające w sprawie dyscypliny
Organami orzekającymi w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych I instancji są komisje orzekające. Organem orzekającym w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych II instancji jest Główna Komisja Orzekająca w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych. Kadencja komisji orzekających i Głównej Komisji Orzekającej trwa cztery lata.
Z kolei organami właściwymi do prowadzenia postępowania wyjaśniającego w sprawach o naruszenie dyscypliny oraz wypełniania funkcji oskarżyciela w I instancji są rzecznicy dyscypliny finansów publicznych i ich zastępcy. Organem właściwym do wypełniania funkcji oskarżyciela w II instancji jest główny rzecznik dyscypliny finansów publicznych.
Postępowanie w sprawie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych, jest dwuinstancyjne.
Obejmuje ono postępowanie wyjaśniające prowadzone przez rzecznika dyscypliny, postępowanie przed komisją orzekającą oraz postępowanie odwoławcze przed Główną Komisją Orzekającą. Komisja orzeka na rozprawie lub posiedzeniu w składzie trzech osób. Rozstrzygnięcia składu orzekającego są podejmowane w drodze głosowania i zapadają większością głosów.
KatArzyna Wilko
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
l Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 ze zm.).
l Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz.U. z 2005 r. nr 14, poz. 114 ze zm.).