Na podstawie nowelizacji przepisów ustawy z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych w 2006 r. ogłoszono szereg nowych rozporządzeń i komunikatów regulujących funkcjonowanie audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych.
Są to przede wszystkim:
- rozporządzenie z 24 czerwca 2006 r. w sprawie szczegółowego sposobu i trybu przeprowadzania audytu wewnętrznego,
- rozporządzenie z 24 czerwca 2006 r. w sprawie trybu sporządzania oraz wzoru sprawozdania z wykonania planu audytu wewnętrznego,
- rozporządzenie z 24 czerwca 2006 r. w sprawie kwot, których przekroczenie powoduje obowiązek prowadzenia audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych,
- komunikat nr 11 Ministra Finansów z dnia 26 czerwca 2006 r. w sprawie standardów audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych; dalej: komunikat nr 11,
- komunikat nr 13 Ministra Finansów z 30 czerwca 2006 r. w sprawie standardów kontroli finansowej w jednostkach sektora finansów publicznych; dalej: komunikat nr 13,
- komunikat nr 16 Ministra Finansów z 18 lipca 2006 r. w sprawie ogłoszenia „Kodeksu etyki audytora wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych” i „Karty audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych”; dalej: komunikat nr 16.
Zmiany dotyczące audytu w ustawie o finansach publicznych
W rozdziale 5 pod tytułem „Audyt wewnętrzny oraz koordynacja kontroli finansowej i audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych” ustawy o finansach publicznych zawarto nową definicję audytu wewnętrznego. Artykuł 49 ust. 1 ustawy o finansach publicznych wymienia, w jakich jednostkach audyt wewnętrzny musi być prowadzony. Kolejna zmiana, na którą należy zwrócić uwagę, to wymóg, zgodnie z którym audytorzy wewnętrzni zatrudnieni w jednostkach sektora finansów publicznych z wyłączeniem audytorów zatrudnionych w jednostkach samorządu terytorialnego dotychczas mieli obowiązek przesyłania do Głównego Inspektora Audytu Wewnętrznego (GIAW) rocznych planów audytu i sprawozdań z ich wykonania. Obecnie na podstawie art. 53 ust. 5 pkt a sprawozdanie z wykonania planu audytu za 2007 r. powinno zostać przedstawione kierownikowi jednostki i Ministrowi Finansów.
W ustawie o finansach publicznych w art. 58 zmieniono podstawowy zapis wymagań kwalifikacyjnych na audytora wewnętrznego. W jednostkach sektora finansów publicznych audytorem wewnętrznym może być osoba, która posiada następujące kwalifikacje zawodowe do przeprowadzenia audytu wewnętrznego:
- certyfikaty: Certified Internal Auditor (CIA), Certfied Government Auting Professional (CGAP), Certified Information Systems Auditor (CISA), Association of Chartered Certified Accountants (ACCA), Certified Fraud Examiner (CFE), Certification in Control SelfAssessment (CCSA), Certified Financial Services Auditor (CFSA) lubChartered Financial Analyst (CFA), lub
- ukończyła aplikację kontrolerską i złożyła egzamin kontrolerski z wynikiem pozytywnym przed komisją egzaminacyjną powołaną przez Prezesa NIK, lub
- złożyła z wynikiem pozytywnym egzamin kwalifikacyjny na stanowisko inspektora kontroli skarbowej, lub
- posiada uprawnienia biegłego rewidenta.
Znowelizowana ustawa o finansach publicznych reguluje ponadto następujące zagadnienia:
- stanowisko i podporządkowanie organizacyjne audytora wewnętrznego,
- sporządzenie rocznego planu audytu,
- uprawnienia do prowadzenia audytu,
- zawiadomienie o przedmiocie i czasie trwania audytu,
- przeznaczenie sprawozdania z przeprowadzenia audytu,
- delegacje dla Ministra Finansów do wydania rozporządzeń w sprawie szczegółowego sposobu i trybu przeprowadzania audytu wewnętrznego,
- uprawnienia do bycia audytorem,
- organy właściwe do koordynacji kontroli finansowej i audytu wewnętrznego,
- zakres koordynacji kontroli finansowej i audytu wewnętrznego.
Przepisy regulujące obowiązek prowadzenia audytu wewnętrznego
W rozporządzeniu w sprawie kwot, których przekroczenie powoduje obowiązek prowadzenia audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów, Minister Finansów ustalił wyższą kwotę przychodów i wydatków środków publicznych dokonywanych w ciągu roku kalendarzowego, których przekroczenie powoduje obowiązek prowadzenia audytu wewnętrznego. Kwota ta wynosi 40 mln zł.
Przepisy regulujące sposób i tryb przeprowadzania audytu wewnętrznego
Zmienił się również zakres regulacji rozporządzenia w sprawie szczegółowego sposobu i trybu przeprowadzania audytu wewnętrznego. Rozporządzenie to określa:
a) przepisy ogólne (§ 1-4),
b) sposób dokumentowania wyników audytu wewnętrznego (§ 5-8),
c) szczegółowe warunki planowania audytu wewnętrznego oraz wzór planu audytu wewnętrznego (§ 9-13),
d) niezależne badanie systemów zarządzania i kontroli w jednostce, tym sprawozdawczość (§ 14-25),
e) czynności doradcze (§ 26-29).
Na podstawie art. 57 znowelizowanej ustawy o finansach publicznych w nowym rozporządzeniu określono szczegółowe warunki planowania audytu wewnętrznego oraz nowy wzór planu audytu, który zawiera załącznik do tego rozporządzenia.
W komunikacie nr 16 zaleca się opracowanie, na podstawie wyników analizy ryzyka, długoterminowego planu audytu wewnętrznego obejmującego wszystkie obszary działania jednostki. Plan długoterminowy powinien być sporządzony na trzy lata lub dłuższy okres. Powinien określać funkcje i obszary pracy komórki audytu wewnętrznego w perspektywie średnio- i długookresowej. Powinien zawierać określenie obiektów i celów audytu, zasobów niezbędnych do realizacji zaplanowanych celów, wstępnego harmonogramu poszczególnych audytów.
Wytyczne do sporządzenia Karty audytu wewnętrznego
W 2006 r. opublikowano także nowy wzór Karty audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych. Komunikat nr 16 określa ogólne reguły funkcjonowania audytu wewnętrznego i wyznacza:
- ogólne zasady i cele audytu wewnętrznego,
- prawa i obowiązki audytora wewnętrznego,
- niezależność audytora wewnętrznego,
- zakres audytu wewnętrznego,
- procedury sporządzania i przekazywania sprawozdania z przeprowadzenia audytu wewnętrznego,
- sposoby zarządzania komórką audytu wewnętrznego,
- relacje z Najwyższą Izbą Kontroli (NIK) i innymi instytucjami kontrolnymi.
Wzór sprawozdania z wykonania planu audytu wewnętrznego
Audytor wewnętrzny w jednostce sektora finansów publicznych ma obowiązek sporządzać dwa rodzaje sprawozdań z audytu:
1) sprawozdanie z zadania audytowego,
2) sprawozdanie z wykonania planu audytu wewnętrznego za dany rok.
Rozporządzenie w sprawie trybu sporządzania oraz wzoru sprawozdania z wykonania planu audytu wewnętrznego szczegółowo reguluje tryb sporządzania oraz określa wzór sprawozdania z wykonania planu audytu wewnętrznego. Zgodnie z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia, jeżeli audytor wewnętrzny zatrudniony w jednostce nadzorującej lub nadrzędnej prowadzi audyt wewnętrzny również w jednostkach nadzorowanych lub podległych, sporządza jedno sprawozdanie z wykonania planu audytu wewnętrznego za dany rok. Kopie sprawozdania audytor wewnętrzny przekazuje kierownikom wszystkich jednostek, o których mowa w ust. 1. W przypadku komórki audytu wieloosobowej, sprawozdanie podpisuje kierownik komórki audytu. Nowy wzór sprawozdania stanowi załącznik do wymienionego wyżej rozporządzenia.
Wprowadzenie do praktyki jsfp międzynarodowych standardów audytu wewnętrznego
Na podstawie art. 63 ust. 2 ustawy o finansach publicznych w komunikacie nr 11 w sprawie standardów audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych określono Międzynarodowe Standardy Profesjonalnej Praktyki Audytu Wewnętrznego opracowane przez The Institiute of Internal Auditors (IIA), jako standardy audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych.
Należy zwrócić uwagę także na ciągły wzrost roli systemów informatycznych w codziennym funkcjonowaniu jednostek sektora finansów publicznych. Ten obszar działania jednostek coraz częściej wskazywany jest przez audytorów wewnętrznych, jako obszar dużego ryzyka w jednostkach sektora finansów publicznych. W 2006 r. Minister Finansów oraz Departament Koordynacji Kontroli Finansowej i Audytu Wewnętrznego wskazali, iż przy realizowaniu zadań audytowych w zakresie audytu informatycznego przez audytorów wewnętrznych bardzo przydatna jest znajomość dokumentów Stowarzyszenia do spraw Audytu i Kontroli Systemów Informatycznych (ISACA):
- SISA (Standards for Information Systems Auditing) - standardy i wytyczne audytowania systemów informatycznych,
- SISCP (Standards for Information Systems Control Professionals) - standardy dla sprawujących kontrole nad systemami informatycznymi,
- COBIT - Wytyczne zarządzania.
Kodeks etyki audytora wewnętrznego w jednostce sektora finansów publicznych
Kodeks etyki audytora wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych ogłoszono w komunikacie nr 16 Ministra Finansów z 18 lipca 2006 r.
Minister Finansów zaleca przyjmowanie w wewnętrznych przepisach jednostek sektora finansów publicznych niniejszego Kodeksu lub zobowiązanie audytorów wewnętrznych przez kierowników jednostek sektora finansów publicznych, w inny przyjęty w danej jednostce sposób, do przestrzegania Kodeksu.
Należy zauważyć, że obecnie obowiązujący Kodeks etyki w jednostkach sektora finansów publicznych, stanowiąc uzupełnienie międzynarodowych standardów audytu wewnętrznego obowiązujących od 1 lipca 2006 r. w jednostkach sektora finansów publicznych, nie jest stricte Kodeksem etyki opublikowanym przez IIA. Przy opracowywaniu obecnie obowiązującej wersji Kodeksu etyki wykorzystano:
- Kodeks etyki służby cywilnej,
- wzór Kodeksu etycznego wewnętrznego rewidenta księgowego opracowany przez Dyrekcję Generalną ds. Budżetu D. 6 Komisji Europejskiej,
- Kodeks etyki Instytutu Audytorów Wewnętrznych (The Institute of Internal Auditors).
W myśl obowiązujących regulacji prawnych, Kodeks etyki razem ze Standardami audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych i Kartą audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych stanowi wytyczne postępowania dla audytorów wewnętrznych w tych jednostkach.
Szczegółowy opis zasad organizacji i funkcjonowania audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych po zmianie przepisów i wprowadzeniu nowych standardów wraz z interpretacją standardów i opisem wypełniania nowych wzorów planów i sprawozdań oraz innych dokumentów z audytu zawiera Poradnik Rachunkowości Budżetowej nr 8 - Audyt wewnętrzny w jednostkach sektora finansów publicznych.
ELŻBIETA IZABELA SZCZEPANKIEWICZ
Podstawy prawne
- Ustawa z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2005 r. Nr 249, poz. 2104; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 115, poz. 791)
- Rozporządzenie z 24 czerwca 2006 r. w sprawie szczegółowego sposobu i trybu przeprowadzania audytu wewnętrznego (Dz.U. z 2006 r., Nr 112, poz. 765)
- Rozporządzenie z 24 czerwca 2006 r. w sprawie trybu sporządzania oraz wzoru sprawozdania z wykonania planu audytu wewnętrznego (Dz.U. z 2006 r. Nr 112, poz. 764; sprost. Dz.U. z 2006 r. Nr 198, poz. 1462)
- Rozporządzenie z 24 czerwca 2006 r. w sprawie kwot, których przekroczenie powoduje obowiązek prowadzenia audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych (Dz.U. z 2006 r. Nr 112, poz. 763)
- Komunikat nr 11 Ministra Finansów z 26 czerwca 2006 r. w sprawie Standardów audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych (Dz.Urz. MF z 2006 r. Nr 7, poz. 56)
- Komunikat nr 13 Ministra Finansów z 30 czerwca 2006 r. w sprawie standardów kontroli finansowej w jednostkach sektora finansów publicznych (Dz.Urz. MF z 2006 r. Nr 7, poz. 58)
- Komunikat nr 16 Ministra Finansów z 18 lipca 2006 r. w sprawie ogłoszenia „Kodeksu etyki audytora wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych” i „Karty audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych” (Dz.Urz. MF z 2006 r. Nr 9, poz. 70)
- Ustawa z 8 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2006 r. Nr 249, poz. 1832)