Jednostka samorządu terytorialnego może zaciągnąć zadłużenie zewnętrzne tylko w sytuacji, gdy posiada dobrą kondycję finansową. W tym celu musi złożyć pismo w sprawie wydania opinii przez Regionalną Izbę Obrachunkową o możliwości spłaty zaciąganego kredytu albo pożyczki. Wcześniej jednak powinna być podjęta uchwała rady gminy w sprawie zaciągnięcia zadłużenia zewnętrznego. Po zgodzie RIO jednostka samorządu terytorialnego może ogłosić przetarg na kredyt.
Istnieje możliwość połączenia kredytu z innym sposobem finansowania potrzeb samorządowych, np. z leasingiem, emisją obligacji komunalnych lub pożyczki z funduszu pożyczkowego.
- Należy podkreślić, że sposób szacowania wartości zamówienia w zakresie zaciągnięcia kredytu określa przepis art. 34, ust. 4 prawa zamówień publicznych. Zgodnie z nim, jeżeli zamawiający obejmuje usługi bankowe lub inne usługi finansowe, to wartością zamówienia są opłaty, prowizje, odsetki i inne podobne świadczenia. Tak wynika m.in. z oficjalnego stanowiska Urzędu Zamówień Publicznych.
Obowiązkowy przetarg
Obowiązek zastosowania przez jednostkę samorządu terytorialnego prawa zamówień publicznych wiąże się z koniecznością udzielenia zamówienia w jednym z trybów przewidzianych w ustawie.
Zamknięty katalog trybów, w których może być udzielone zamówienie publiczne, został określony w art. 10 ustawy Prawo zamówień publicznych. Stosownie do treści tego art. podstawowymi trybami udzielania zamówień publicznych także w zakresie finansowania inwestycji kredytem bankowym jest przetarg nieograniczony lub ograniczony.
Przy rozważaniu spełnienia warunków zastosowania trybu zamówienia z wolnej ręki należy wziąć pod uwagę wytyczne przyjęte 17 listopada 2006 r. przez Komitet Europejski Rady Ministrów. Opracowanie te zostało stworzone przez Urząd Zamówień Publicznych na podstawie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i sądów polskich. „Wytyczne dotyczące interpretacji przesłanek pozwalających na przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, m.in. w trybie zamówienia z wolnej ręki, są dostępne na stronach internetowych UZP: www.uzp.gov.pl.
Kredyt bankowy jak dotychczas jest najbardziej dostępnym źródłem pozyskiwania kapitału na sfinansowanie potrzeb samorządu terytorialnego.
Co można sfinansować
Za pośrednictwem kredytu lub pożyczki bankowej można nabyć prawie wszystko. Bank może zaproponować w drodze przetargu sfinansowanie budowy, remontu lub modernizacji sieci wodociągowo-kanalizacyjnej, budynku szkoły, ośrodka zdrowia albo stacji uzdatniania wody. Bank może też sfinansować zakup środka transportu publicznego lub tylko na potrzeby urzędu gminy. Gmina może też za pośrednictwem kredytu sfinansować komputeryzację urzędu.
Oferta bankowa jest skierowana również do samorządów, które realizują albo będą realizować inwestycje w ramach unijnych programów pomocowych.
Bank w drodze oferty przetargowej z reguły finansuje w 100 proc. nabycie środka trwałego. Okres kredytowania jest różny. Im większa suma kredytu, tym dłuższy okres kredytowania. Przy kredycie inwestycyjnym, którym finansowana jest np. budowa budynku gminnego, okres kredytowania z reguły jest dłuższy niż czas kadencji rady gminy.
Uwaga na koszty
Finansowanie wszelkiego rodzaju nabycia nieruchomości, środka trwałego w drodze kredytu bankowego to rozłożenie kosztów w czasie. Natomiast sfinansowanie takiego nabycia za pieniądze z kasy gminnej może być zbyt dużym jednorazowym obciążeniem.
Mimo to przy wyborze oferty bankowej należy patrzeć i skrupulatnie wyliczać koszty finansowania kredytowego. Na te koszty składają się przede wszystkim:
• prowizje, w tym możliwe opłaty przygotowawcze za stworzenie specjalnej oferty,
• prowizje administracyjne i inne opłaty,
• oprocentowanie w skali roku.
Należy odrzucić ofertę banku, który żąda zabezpieczenia kredytu w postaci zabezpieczenia majątkowego. Taka forma zabezpieczenia podraża kredyt. Obecnie jest tendencja, że banki nie żądają od gmin żadnych zabezpieczeń lub wyjątkowo tylko weksel in blanco. Bankowi zabezpieczeniem powinno wystarczyć sama umowa wraz z prawnymi klauzulami. Samorząd w opinii banków jest najbardziej wiarygodnym kredytobiorcą.
Oprocentowanie jest najważniejszym i największym kosztem obok spłaty samego pożyczonego kapitału. Odsetki obciążają budżet przez cały okres spłaty zadłużenia. Z tego też powodu należy przyjąć ofertę, w której będzie najmniejsze oprocentowanie w skali roku.
Ale to nie wszystko. Na tego typu koszty odsetkowe wpływ ma również okres spłaty. Im dłużej spłacamy, tym suma całkowita odsetek jest większa i więcej traci budżet gminy i więcej zarabia bank. Ale i w tym jest plus. Jednorazowo, co miesiąc raty odsetkowe są mniejsze w przypadku dłuższego okresu kredytowania niż w przypadku krótkiego okresu spłaty kredytu. Tak więc wybór należy do gminy. Trzeba to dobrze skalkulować.
Zanim jednak dojdzie do rozstrzygnięcia przetargu, zadaniem banku bądź innej instytucji finansowej jest stworzenie oferty kredytowej. Oferta powinna odpowiadać parametrom zawartym w specyfikacji istotnych warunków zamówienia (s.i.w.z.). Ofertę bank powinien złożyć w wyznaczonym przez zamawiającego terminie określonym w (s.i.w.z.).
4 KROKI ZACIĄGANIA KREDYTU PRZEZ GMINĘ
1 Cele i zadania. Należy jasno określić, co ma być sfinansowane przy wykorzystaniu kredytu, jakie mają to być cele i zadania inwestycyjne.
2 Uchwała. Rada gminy, powiatu musi podjąć uchwałę zezwalającą i zobowiązującą organ wykonawczy do zaciągnięcia zobowiązania.
3 Przetarg.
Należy skonstruować s.i.w.z. i ogłosić przetarg.
4 Wybór i umowa.
Po ustaleniu, która z ofert przedstawionych przez banki jest najkorzystniejsza i odpowiada najbardziej parametrom określonym przez gminę, następują ostateczne negocjacje i zawarcie z bankiem umowy.
DOKUMENTY DLA RIO
Do każdej uchwały w sprawie zaciągnięcia kredytu albo pożyczki Regionalna Izba Obrachunkowa żąda od gminy albo powiatu następującej dokumentacji:
• wyciąg z protokołu dotyczący wyników głosowania nad uchwałą rady gminy w sprawie zaciągnięcia długu,
• prognozę spłaty zadłużenia zawierającego m.in.:
• plan dochodów i wydatków w okresie spłaty kredytu,
• aktualny stan zobowiązania,
• dotychczas wykonane przychody i rozchody danego roku,
• informacje o wcześniej zaciągniętych i jeszcze niespłaconych kredytach i pożyczkach,
• informacje o udzielonych poręczeniach,
• plan spłaty wszystkich zaciągniętych kredytów i pożyczek, w tym przypadku chodzi raczej o dane ogólne
Andrzej Okrasiński
andrzej.okrasinski@infor.pl
Podstawa prawna
• Ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o zmianie ustawy Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 82, poz. 560).
• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 72, poz. 665 ze zm.).
• Ustawa z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 249, poz. 2104 z późn. zm.).