Posiadanie planu rewitalizacji to jeden z głównych warunków otrzymania wsparcia finansowego z programów unijnych. Innym jest to, by gmina posiadała plan rozwoju lokalnego, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a najlepiej lokalny plan zagospodarowania przestrzennego. Jeżeli projekt ma znaczenie tylko lokalne lub regionalne, to należy strać się o wsparcie z Regionalnego Programu Operacyjnego (RPO) lub z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW).
Przy projektach rewitalizacyjnych, które z natury mają charakter kompleksowy, ważna jest analiza dobrych praktyk w tym zakresie. Najlepiej nie popełniać tych samych błędów i korzystać z gotowych sprawdzonych rozwiązań. Promocji dobrych praktyk w dziedzinie rewitalizacji służy m.in. konkurs „Polska Pięknieje - 7 Cudów Unijnych Funduszy”. Konkurs organizuje Smartlink oraz Wydawnictwo Pascal na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Rewitalizacja jest jedną z kategorii, w której przyznawane są nagrody. Do tegorocznej edycji zgłoszonych zostało 21 projektów. Trzy najlepsze zostały nominowane do głównej nagrody. Są to: Rewitalizacja zabytkowego Starego Miasta w Zamościu, Centrum Wystawienniczo-Regionalne Dolnej Wisły w Tczewie oraz Modernizacja i rozbudowa Teatru Baj Pomorski w Toruniu.
Także na stronach internetowych: www.funduszestrukturalne.gov.pl są opisy projektów rewitalizacyjnych, które otrzymały wsparcie unijne.
Dotacje na tereny wiejskie
Projekty rewitalizacyjne w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich mogą być sfinansowane częściowo, m.in. z dotacji z PROW. Wspierane będą projekty realizowane w miejscowościach zamieszkanych przez nie więcej niż 5 tys. mieszkańców. Wysokość dofinansowania może wynieść 75 proc. kosztów kwalifikowanych. Pozostałe 25 proc. to udział własny beneficjenta.
Pomoc ma formę refundacji części kosztów. Nie jest przewidziana wypłata zaliczki na poczet poniesionych w przyszłości kosztów.
Maksymalna wysokość pomocy na realizacje projektów w jednej miejscowości wynosi 500 tys. zł w okresie do 2013 roku. Wielkość pomocy przyznanej na realizację jednego projektu nie może być niższa niż 25 tys. zł.
Projekt musi być wpisany w Plan Odnowy Miejscowości. Jest to rodzaj Lokalnego Programu Rewitalizacji.
Wsparcie będzie udzielane m.in. na: kształtowanie obszaru przestrzeni publicznej, na przebudowę, remont albo odbudowę oraz promocję obiektów historycznych, związanych z dziedzictwem kulturalnym regionu i konkretnej miejscowości. W ramach realizacji lokalnego programu rewitalizacji wsparcie można otrzymać także na budowę lub przebudowę infrastruktury turystycznej, sportowo-rekreacyjnej w otoczeniu lub przy rewitalizowanych obiektach i terenach.
Rewitalizowany obiekt musi przyczyniać się do wzrostu atrakcyjności turystycznej gminy, miejscowości i regionu. Powinien też aktywizować ludność wiejską i tworzyć nowe miejsca pracy.
Wspieranie projektów z zakresu rewitalizacji obiektów wiejskich i miejskich przewidziane jest we wszystkich z 16 RPO. Samorządy powinny starać się o dotacje z tych programów, jeżeli projekt ma znaczenie tylko regionalne albo tylko lokalne.
Pomoc może być udzielana do 75 proc. kosztów kwalifikowanych. W większości RPO obok refundacji jest przewidziana wypłata zaliczek po podpisaniu z samorządem umowy o dofinansowaniu przedsięwzięcia.
Wsparcie z regionu
Nie ma w poszczególnych programach wojewódzkich priorytetu o nazwie rewitalizacja, są działania o takiej nazwie. Samorządy gminne, powiatowe i wojewódzkie mogą otrzymać wsparcie na projekty rewitalizacyjne w ramach priorytetów promujących region oraz w ramach priorytetów na rozwój infrastruktury turystycznej i rozwój kultury.
Na przykład w małopolskim RPO jest to priorytet o nazwie Turystyka i przemysł kulturowy, a w kujawsko-pomorskim tzw. VII oś priorytetowa, w tym Działanie 7.1 - Rewitalizacja zdegradowanych dzielnic miast.
Autorzy projektów rewitalizacyjnych muszą podkreślić, że głównym celem konkretnego projektu jest zachowanie walorów historycznych, urbanistycznych i architektonicznych rewitalizowanego obiektu lub zespołów budowlanych albo poszczególnych ulic. Rewitalizowane mogą być nie tylko części miast. W projekcie należy podkreślić unikalność i koloryt lokalnego budynku, zespołu budynków albo ulic. Opisać trzeba efekty, jakie będą osiągnięte po zrealizowaniu projektu, jak np. wzrost atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej miasteczka, wzrost szans rozwojowych, stworzenie nowych miejsc pracy.
Procesom rewitalizacji mogą być poddane tylko obszary zdegradowane, które utraciły swoje pierwotne znaczenie w wyniku działania przemysłu, zmian ekonomiczno-społecznych, braku funduszy na remonty i modernizacje.
Wsparcie z centrali
Jeżeli projekt rewitalizacyjny ma znaczenie co najmniej ponadregionalne i jego koszty kwalifikowane wynoszą co najmniej kilka mln euro, to można starać się o wsparcie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. O pomoc można aplikować w ramach priorytetu XI - Kultura i dziedzictwo kulturowe. Wsparcie w tym przypadku jest udzielane do wysokości 85 proc. kosztów kwalifikowanych.
Celem tego priorytetu jest przede wszystkim wspieranie projektów z zakresu ochrony i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym oraz poprawa stanu infrastruktury kultury i zwiększenie dostępu do kultury. Tak więc wspierane będą przede wszystkim projekty, w ramach których będą odbudowywane i remontowane bądź modernizowane zespoły zabytkowe albo całe ulice miast i miejsc historycznych.
JAK POWINIEN WYGLADAĆ LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI
Część I. Charakterystyka obecnej sytuacji przestrzennej, gospodarczej i społecznej
1. Zagospodarowanie przestrzenne. Rys historyczny, zasoby przyrody, własność nieruchomości, infrastruktura techniczna, identyfikacja problemów.
2. Charakterystyka gospodarcza. Liczba i struktura podmiotów gospodarczych, zatrudnienie, pracodawcy.
3. Sfera społeczna. Struktura społeczna miejscowości, grupy społeczne wymagające wsparcia w ramach rewitalizacji, organizacje pozarządowe.
4. Analiza SWOT.
Część II. Powiązania programu ze strategicznymi dokumentami regionu.
1. Strategia rozwoju województwa.
2. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy albo lokalny plan zagospodarowania przestrzennego.
3. Inne plany i strategie rozwoju gminy i regionu.
Część III. Założenia programu rewitalizacji
1. Okresy programowania.
2. Zasięg terytorialny rewitalizowanego obszaru.
3. Podział na projekty i zadania inwestycyjne.
4. Harmonogram realizacji.
5. Oczekiwane wskaźniki osiągnięć po zrealizowaniu programu.
Część IV. Planowane działania przestrzenne na rewitalizowanym terenie.
1. Działania przestrzenne.
2. Działania gospodarcze.
3. Działania społeczne.
Część V. Plan finansowy realizacji projektu rewitalizacji.
Część VI. System wdrażania.
Część VII. Sposoby monitorowania, oceny i komunikacja.
1. System monitorowania programu rewitalizacji.
2. System aktualizacji i oceny.
3. Współpraca pomiędzy sektorami publicznym, prywatnym.
4. Public Relations programu rewitalizacji.
Andrzej Okrasiński
andrzej.okrasinski@infor.pl