Uczniowi przysługuje prawo do pomocy materialnej ze środków przeznaczonych na ten cel w budżecie państwa lub budżecie właściwej jednostki samorządu terytorialnego.
Pomoc materialna przysługuje m.in.: uczniom szkół publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych dla młodzieży i dla dorosłych oraz słuchaczom publicznych kolegiów nauczycielskich, nauczycielskich kolegiów języków obcych i kolegiów pracowników służb społecznych - do czasu ukończenia kształcenia, nie dłużej jednak niż do ukończenia 24 roku życia.
Pomoc materialna ma charakter socjalny albo motywacyjny. Świadczeniami pomocy materialnej o charakterze socjalnym są: stypendium szkolne oraz zasiłek szkolny.
Świadczenia pomocy materialnej o charakterze motywacyjnym to m.in. stypendium za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe oraz stypendium prezesa Rady Ministrów. Uczniowi może być przyznana jednocześnie pomoc materialna o charakterze socjalnym i motywacyjnym.
Formy pomocy
Stypendium szkolne może otrzymać uczeń znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej, wynikającej z niskich dochodów na osobę w rodzinie, w szczególności gdy w rodzinie tej występuje: bezrobocie, niepełnosprawność, ciężka lub długotrwała choroba, wielodzietność, brak umiejętności wypełniania funkcji opiekuńczo-wychowawczych, alkoholizm lub narkomania, a także gdy rodzina jest niepełna lub wystąpiło zdarzenie losowe. Stypendium szkolne nie przysługuje uczniowi, który otrzymuje inne stypendium o charakterze socjalnym ze środków publicznych.
Stypendium szkolne może być udzielane uczniom w formie:
• całkowitego lub częściowego pokrycia kosztów udziału w zajęciach edukacyjnych, w tym wyrównawczych, wykraczających poza zajęcia realizowane w szkole w ramach planu nauczania, a także udziału w zajęciach edukacyjnych realizowanych poza szkołą;
• pomocy rzeczowej o charakterze edukacyjnym, w tym w szczególności w formie zakupu podręczników.
Stypendium szkolne, pod pewnymi warunkami (art. 90d ust. 5 ustawy o systemie oświaty), może być udzielone także w formie świadczenia pieniężnego. Stypendium szkolne może być udzielone w jednej lub kilku formach jednocześnie. Przesłanką decydującą o przyznaniu stypendium jest wysokość dochodu na członka rodziny ucznia (art. 90d ust. 7-9 ustawy o systemie oświaty).
Zasiłek szkolny może być przyznany uczniowi znajdującemu się przejściowo w trudnej sytuacji materialnej z powodu zdarzenia losowego. Zasiłek szkolny może być przyznany w formie świadczenia pieniężnego na pokrycie wydatków związanych z procesem edukacyjnym lub w formie pomocy rzeczowej o charakterze edukacyjnym, raz lub kilka razy w roku, niezależnie od otrzymywanego stypendium szkolnego.
O zasiłek szkolny można ubiegać się w terminie nie dłuższym niż dwa miesiące od wystąpienia zdarzenia uzasadniającego przyznanie tego zasiłku.
Konieczny wniosek
Świadczenia pomocy materialnej o charakterze socjalnym (tj. stypendium i zasiłek szkolny) są przyznawane przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta na:
• wniosek rodziców albo pełnoletniego ucznia, po zasięgnięciu opinii odpowiednio dyrektora szkoły, kolegium nauczycielskiego, nauczycielskiego kolegium języków obcych, kolegium pracowników służb społecznych lub ośrodka umożliwiającego dzieciom i młodzieży realizację odpowiednio obowiązku szkolnego i obowiązku nauki;
• wniosek np. dyrektora szkoły, kolegium nauczycielskiego, nauczycielskiego kolegium języków obcych, kolegium pracowników służb społecznych.
Stypendium za wyniki
Szkoła może udzielić stypendium za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe. Stypendium za wyniki w nauce może być przyznane uczniowi, który uzyskał wysoką średnią ocen w okresie (semestrze) poprzedzającym okres (semestr), w którym przyznaje się to stypendium, a stypendium za osiągnięcia sportowe może być przyznane uczniowi, który uzyskał wysokie wyniki we współzawodnictwie sportowym na szczeblu co najmniej międzyszkolnym. O przyznanie stypendium za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe uczeń może ubiegać się nie wcześniej niż po ukończeniu pierwszego okresu (semestru) nauki w danym typie szkoły.
Stypendiów za wyniki w nauce nie udziela się uczniom klas I-III szkoły podstawowej oraz uczniom klasy IV szkoły podstawowej do ukończenia pierwszego okresu nauki. Stypendiów za osiągnięcia sportowe nie udziela się uczniom klas I-III szkoły podstawowej.
Dyrektor szkoły powołuje w szkole komisję stypendialną. Wniosek o przyznanie stypendium za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe wychowawca klasy składa do komisji stypendialnej, która przekazuje wniosek wraz ze swoją opinią dyrektorowi szkoły. Stypendium za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe jest wypłacane raz w okresie (semestrze).
REGULAMIN POMOCY
Rada gminy uchwala regulamin udzielania pomocy materialnej o charakterze socjalnym dla uczniów zamieszkałych na terenie gminy, kierując się celami pomocy materialnej o charakterze socjalnym, w którym określa w szczególności:
• sposób ustalania wysokości stypendium szkolnego w zależności od sytuacji materialnej uczniów i ich rodzin oraz od tego, czy w rodzinie tej występuje: bezrobocie, niepełnosprawność, ciężka lub długotrwała choroba, wielodzietność, brak umiejętności wypełniania funkcji opiekuńczo-wychowawczych, alkoholizm lub narkomania, a także gdy rodzina jest niepełna lub wystąpiło zdarzenie losowe,
• formy, w jakich udziela się stypendium szkolnego w zależności od potrzeb uczniów zamieszkałych na terenie gminy,
• tryb i sposób udzielania stypendium szkolnego,
• tryb i sposób udzielania zasiłku szkolnego w zależności od zdarzenia losowego.
PRZYKŁAD
STYPENDIUM I POTWIERDZENIE WYDATKÓW
Na podstawie decyzji Rafałowi M. przyznano stypendium szkolne w formie pomocy rzeczowej o charakterze edukacyjnym, poprzez refundację poniesionych kosztów, w wysokości 244 zł. W uzasadnieniu decyzji wskazano m.in., że refundacja poniesionych kosztów nastąpi po przedstawieniu w określonym terminie faktur, rachunków lub biletów potwierdzających dokonane zakupy.
Stypendium zostało jednak cofnięte na podstawie decyzji wydanej z upoważnienia wójta. Podstawą wydania tej decyzji były postanowienia art. 162 par. 2 i 3 k.p.a.
Uzasadnieniem tej decyzji było to, że w odpowiednim terminie nie zostały przedstawione faktury i rachunki potwierdzające dokonanie określonych zakupów. Sprawa trafiła do samorządowego kolegium odwoławczego. Kolegium stwierdziło, że sformułowanie zawarte w decyzji uzależniające refundację kosztów od przedstawienia w odpowiednim terminie faktur, rachunków lub biletów potwierdzających dokonane zakupy nie jest zleceniem w rozumieniu art. 162 par. 2 k.p.a. Rozróżnienie zlecenia w decyzji i warunku w decyzji nie jest łatwe. Ujmując rzecz najprościej, różnica wiąże się ze skutkiem dla wejścia w życie decyzji. Otóż warunek wyprzedza realizację uprawnień i/lub obowiązków wynikających z decyzji (wejście w życie decyzji), natomiast zlecenie obciąża adresata decyzji po przystąpieniu do jej wykonania. Zdaniem kolegium klauzula dotycząca refundacji niewątpliwie warunkuje wejście w życie tej decyzji o przyznaniu stypendium szkolnego i nie jest ona zleceniem.
Wniosek: Skoro klauzula zawarta w decyzji przyznającej stypendium szkolne w formie pomocy rzeczowej o charakterze edukacyjnym, dotycząca refundacji poniesionych kosztów, warunkuje wejście w życie tej decyzji (realizację uprawnienia w postaci stypendium szkolnego), to oczywiście nie jest ona zleceniem, o którym mowa w art. 162 par. 2 k.p.a., lecz warunkiem (art. 162 par. 1 pkt 2 k.p.a.) - na podstawie decyzji z 8 maja 2007 r. Samorządowego Kolegium Odwoławczego we Wrocławiu SKO 4701/9/07
Katarzyna Wilko
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.).