Odpowiedź: Samorządy terytorialne, jako pracodawcy, mogą finansować ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Społecznych przedszkola dla dzieci pracowników, natomiast nie mogą - bufetów przyzakładowych. Nie ma ograniczenia kwoty dochodów, która uniemożliwiałaby pracownikowi skorzystanie z przyzakładowego przedszkola.
Uzasadnienie: Definicję działalności socjalnej pracodawców na rzecz pracowników, jak również kategorie świadczeń socjalnych, które można finansować z funduszu socjalnego jednostki, określa ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (dalej: ustawa o ZFŚS). Co istotne - nie wszystkie wydatki ponoszone na rzecz pracowników można zaliczyć do działalności socjalnej właśnie z uwagi na ścisły jej katalog, zdefiniowany w ustawie o ZFŚS.
W stanie prawnym obowiązującym od 1 stycznia 2009 r. działalnością socjalną pracodawcy jest m.in. opieka nad dziećmi w żłobkach i przedszkolach. Pracodawcy ze środków ZFŚS w ramach tej działalności mogą więc tworzyć zakładowe żłobki i przedszkola. Natomiast wydatki na prowadzenie przyzakładowego żywienia zbiorowego w formie bufetów czy też stołówek i barów nie stanowią działalności socjalnej w rozumieniu ustawy o ZFŚS. Możliwość tworzenia zakładowych żłobków i przedszkoli wprowadziła ustawa z 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Nowe rozwiązania wprowadzono w celu zwiększenia dostępu dzieci do opieki przedszkolnej. Ma to pomóc rodzicom (zwłaszcza matkom) w szybkim powrocie do pracy po urodzeniu dziecka.
Zgodnie z nowym brzmieniem art. 1 ust. 1 ustawy o ZFŚS fundusz ten jest przeznaczony na finansowanie działalności socjalnej organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z niego, na dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych oraz na tworzenie zakładowych żłobków i przedszkoli, a przede wszystkim dofinansowywanie:
• różnych form wypoczynku,
• działalności kulturalno-oświatowej,
• działalności sportowo-rekreacyjnej,
• opieki nad dziećmi w żłobkach i przedszkolach,
• pomocy materialnej, rzeczowej lub finansowej,
• zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową.
Przepisy nie określają natomiast kwoty dochodu uprawniającej do korzystania ze świadczeń z ZFŚS. Przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu są uzależnione od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z ZFŚS (art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS). Przy czym zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z ZFŚS oraz zasady przeznaczania środków tego funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej określa pracodawca w regulaminie (art. 8 ust. 2 ustawy o ZFŚS).
Jak wynika z powołanych przepisów świadczenia socjalne z ZFŚS mają charakter uznaniowy. Ich przyznanie oraz wysokość uzależnia się od spełniania określonych przepisami kryteriów socjalnych, z których najważniejszym jest sytuacja materialna osoby uprawnionej, występującej o przyznanie takiego świadczenia.
Przepisy ustawy o ZFŚS nie określają także sposobu dokumentowania dochodów pracowników do celów socjalnych. Pracodawca, zgodnie z zasadami przyjętymi w wewnętrznym regulaminie ZFŚS, może wymagać od pracownika oświadczenia o jego sytuacji dochodowej, jak również członków jego rodziny. O sytuacji materialnej pracownika decydują bowiem nie tylko jego zarobki w jednostce, ale także sytuacja dochodowa osób, które wraz z nim prowadzą wspólne gospodarstwo domowe.
Joanna Nowicka
Podstawy prawne:
• Ustawa z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. nr 93, poz. 586)
• Ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (j.t. Dz.U. z 1996 r. nr 70, poz. 335; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. nr 86, poz. 522)
• Ustawa z 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (czeka na opublikowanie w Dzienniku Ustaw)