To tylko początek, bo korzyści wynikających z działania związków i porozumień międzygminnych jest dużo więcej.
Na wstępie należy rozróżnić pojęcia związków międzygminnych od porozumień międzygminnych. Związki międzygminne posiadają osobowość prawną i są korporacjami prawa publicznego tworzonymi przez samorządy gminne zgodnie z ustawą z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym.
Powstają zgodnie z procedurą w drodze porozumienia zatwierdzonego uchwałą rad gmin wchodzących w skład związku. Ich ogólnym celem jest wspólne wykonywanie zadań publicznych, cele szczegółowe są opisane w statucie związku. Statut powinien też zawierać szczegółowe informacje dotyczące jego członków, takie jak:
- nazwa i siedziba związku,
- liczba uczestników i czas trwania związku,
- zadania związku,
- organy związku, jego struktura, zakres i tryb działania,
- opis i zasady korzystania z obiektów i urządzeń związku,
- zasady udziału w kosztach wspólnej działalności, zyskach i pokrywania strat związku,
- zasady likwidacji związku,
- inne zasady określające współdziałanie.
Każda ze stron posiada swoje prawa i obowiązki ściśle związane z wykonywaniem zadań założonych przy tworzeniu związku. Wykonując powierzone zadania związek działa na własną odpowiedzialność.
Czytaj także: Międzygminne porozumienia - konieczna staranność >>
Ustawa o samorządzie aktualnie nie nakłada obowiązku tworzenia związków międzygminnych, aczkolwiek gminy mają obowiązek poinformować wojewodę o zamiarze utworzenia związku. Członkostwo w związku jest dobrowolne, ale należy podkreślić, iż zasady przyjmowania i występowania jego uczestników powinny być opisane w statucie.
Związek międzygminny może zawierać porozumienie z administracją rządową celem czasowego lub stałego przekazania mu niektórych zadań gminy. Uczestnicy przekazując na „barki” związku zadania własne gminy mogą ją znacznie odciążyć - pod warunkiem, że nie będą to zadania wymagające osobnego upoważnienia ustawowego. Podobnie rada gminy może przekazać związkowi kompetencje do wydawania wiążących decyzji, tak jak ma to miejsce z przekazaniem kompetencji jednostkom pomocniczym w gminie.
Organem kontrolnym w związku jest zgromadzenie związku. W jego skład wchodzą wójtowie poszczególnych gmin, (czyli osoby pełniące funkcje organów wykonawczych) oraz jeden z radnych lub zastępca wójta pełniący funkcję reprezentacyjną. Ilość reprezentantów danej gminy jest określona w statucie.
Organem wykonawczym związku jest zarząd, powoływany przez zgromadzenie związku z grona swoich członków. Ustawa dopuszcza powołanie do zarządu maksymalnie 1/3 osób spoza członków zgromadzenia związku.
Organ decyzyjny podejmuje postanowienia większością głosów statutowej liczby członków. Każdemu w zgromadzeniu przysługuje głos sprzeciwu w opracowywanej przez związek uchwale. Gdy taki głos się pojawi, zgromadzenie ma obowiązek rozpoznać sprawę jeszcze raz. Ewentualne głosy sprzeciwu należy wnieść w ciągu siedmiu dni.
Utworzenie porozumienia międzygminnego - w odróżnieniu od związków międzygminnych - nie oznacza powstania odrębnej osoby prawnej. Zgodnie z zapisem ustawy porozumienie międzygminne pozwala na powierzenie jednej gminie określonych zadań publicznych drugiej gminy. Wykonując powierzone zadania publiczne objęte porozumieniem gmina przejmuje prawa i obowiązki jednostki samorządu terytorialnego, z którą to porozumienie nawiązała. Gmina, która uzyskała takie wsparcie, ma obowiązek wniesienia przynajmniej częściowego udziału poniesionych kosztów związanych z realizacją owych zadań.
Czytaj także: Prawidłowe uchwały Rady Gminy >>
Związki i porozumienia międzygminne są nieskomplikowaną formą współpracy jednostek samorządów terytorialnych, pozwalającą tworzyć więzi partnerstwa o klarownych zasadach. Jasno zdefiniowany system odpowiedzialności, finansowania i podziału obowiązków pozwala na skuteczniejszą realizację zadań powierzonych ich członkom. W czasie gdy kolejne nowelizacje ustaw sprawiają, że coraz więcej nas dzieli niż łączy, każda forma współpracy i partnerskich relacji jest mile widziana.
Jakub Koguciuk