Uprawnienia pracowników samorządowych do trzynastej pensji reguluje ustawa z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (dalej: ustawa o trzynastkach).
Dodatkowe wynagrodzenie roczne należy wypłacić nie później niż w ciągu pierwszych 3 miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który ono przysługuje. Od tej zasady jest wyjątek – pracownikowi, z którym rozwiązano stosunek pracy w związku z likwidacją pracodawcy, trzynastka powinna być wypłacona w dniu rozwiązania stosunku pracy.
Redakcja poleca: Ściąga Kadrowego - Dodatkowe wynagrodzenie roczne dla pracowników jednostek sfery budżetowej (PDF)
Staż to z reguły podstawa
Pracownik samorządowy nabywa prawo do trzynastej pensji w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Pracownikowi, który nie przepracował u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego, przysługuje trzynastka w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, pod warunkiem że okres ten wynosi co najmniej 6 miesięcy (art. 2 ust. 1 i 2 ustawy o trzynastkach).
Są jednak sytuacje, gdy dodatkowe wynagrodzenie roczne przysługuje bez przepracowania 6 miesięcy u danego pracodawcy. Zostały one wymienione w art. 2 ust. 3 ustawy o trzynastkach. W przypadku pracowników samorządowych ma to miejsce przede wszystkim w przypadku:
● rozwiązania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub szkoleniową albo świadczenie rehabilitacyjne, przeniesieniem służbowym, powołaniem, wyborem, likwidacją pracodawcy, zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy, likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją,
● podjęcia zatrudnienia w wyniku przeniesienia służbowego, na podstawie powołania lub wyboru, w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy albo ze zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących tego pracodawcy, w związku z likwidacją jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacją, po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej albo po odbyciu służby zastępczej,
● korzystania z urlopu wychowawczego,
● powołania do czynnej służby wojskowej lub skierowania do odbycia służby zastępczej,
● wygaśnięcia stosunku pracy w związku ze śmiercią zatrudnionego.
Prawo do trzynastej pensji pracownik traci, niezależnie od stażu u danego pracodawcy, w przypadku:
● nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy trwającej dłużej niż dwa dni,
● stawienia się do pracy lub przebywania w pracy w stanie nietrzeźwości,
● wymierzenia mu kary dyscyplinarnej wydalenia z pracy,
● rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Wysokość trzynastki
Trzynasta pensja powinna wynosić 8,5% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który świadczenie to przysługuje.
W wynagrodzeniu będącym podstawą do trzynastki należy uwzględniać wynagrodzenia i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy dla osoby, która podjęła pracę w wyniku przywrócenia do pracy. Oznacza to, że przy ustalaniu wysokości trzynastki dla pracowników samorządowych nie należy uwzględniać:
● jednorazowych lub nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie,
● wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju,
● nagród jubileuszowych,
● ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy,
● dodatkowego wynagrodzenia radcy prawnego z tytułu zastępstwa sądowego,
● wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
● wynagrodzenia za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy (z wyjątkiem spowodowanej urlopem wypoczynkowym),
● kwoty wyrównania do wynagrodzenia za pracę do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę,
● nagród z zakładowego funduszu nagród,
● dodatkowego wynagrodzenia rocznego,
● odpraw emerytalnych lub rentowych albo innych odpraw pieniężnych,
● wynagrodzenia i odszkodowania przysługującego w razie rozwiązania stosunku pracy (z wyjątkiem wynagrodzenia dla pracownika przywróconego do pracy).
PRZYKŁAD
Pani Dorota do marca 2009 r. była zatrudniona w powiatowym urzędzie pracy. W kwietniu ub.r. podjęła pracę w starostwie powiatowym. Zmiana pracodawcy nastąpiła w trybie przeniesienia dokonanego w drodze porozumienia pracodawców. W listopadzie została zwolniona dyscyplinarnie w związku z „pożyczeniem” pieniędzy z kasy urzędu bez zgody pracodawcy. Jakie będą jej uprawnienia do trzynastki za 2009 r.?
Pani Dorocie trzynasta pensja przysługuje tylko za czas pracy w powiatowym urzędzie pracy. Rozwiązanie stosunku pracy w związku z przeniesieniem służbowym jest przesłanką uprawniającą do trzynastki, nawet gdy pracownik nie przepracował 6 miesięcy w danym roku. Natomiast pani Dorocie trzynastka nie będzie przysługiwać za czas pracy w starostwie powiatowym. Tzw. zwolnienie dyscyplinarne, oficjalnie nazywane rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, powoduje utratę prawa do trzynastej pensji.
PRZYKŁAD
Pan Zbigniew był pracownikiem samorządowym do końca sierpnia 2009 r. Miesięcznie w ub.r. otrzymywał 3 tys. zł wynagrodzenia zasadniczego, 1 tys. zł dodatku funkcyjnego i 600 zł dodatku za wieloletnią pracę. W 2009 r. dostał też ekwiwalent za niewykorzystany urlop, trzynastkę za 2008 r. oraz nagrodę jubileuszową. W jakiej wysokości przysługuje mu trzynastka za zeszły rok?
Przy trzynastce dla pana Zbigniewa należy wziąć pod uwagę tylko wynagrodzenie zasadnicze, dodatek funkcyjny i dodatek za wieloletnią pracę. Miesięcznie w 2009 r. otrzymywał wymienione składniki w łącznej wysokości 4,6 tys. zł. Należy pomnożyć tę kwotę przez 8 (tyle miesięcy pracował pan Zbigniew w 2009 r.), a następnie przez 8,5%. Panu Zbigniewowi przysługuje więc za 2009 r. trzynastka w wysokości 3128 zł.
Z orzecznictwa
„Przepracowanie” w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy o trzynastkach znaczy faktyczne (efektywne) wykonywanie pracy, a nie tylko pozostawanie w stosunku pracy.
Przepracowanie co najmniej 6 miesięcy należy zawsze odnosić do jednego roku kalendarzowego.
Uchwała SN z 25 lipca 2003 r., sygn. akt III PZP 7/03
Z orzecznictwa
Tzw. premia uznaniowa, która nie ma charakteru roszczeniowego, nie stanowi składnika wynagrodzenia za pracę i wobec tego nie mieści się w pojęciu wynagrodzenia urlopowego (wynagrodzenia służącego do ustalenia ekwiwalentu za niewykorzystany urlop).
Wyrok SN z 20 lipca 2000 r., sygn. akt I PKN 17/00
Podstawy prawne:
● Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. nr 223, poz. 1458; zm. Dz.U. z 2009 r. nr 157, poz. 1241)
● Ustawa z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. nr 160, poz. 1080; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 157, poz. 1241)
● Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 174, poz. 1353)