Celem Konsultatywy jest tworzenie rozwiązań i osiągnięcie wspólnie akceptowanego (tj. uwzględniającego potrzeby i interesy stron), bazującego na konsensusie i możliwego do zrealizowania porozumienia, którego współautorami są wszystkie zainteresowane strony procesu. Proces Konsultatywy wspierany jest przez neutralną i bezstronną osobę trzecią w postaci profesjonalnego Konsultatora odpowiadającego za przebieg procesu uzgodnień.
Model Konsultatywy daje możliwość włączania obywateli do procesu podejmowania decyzji. Konsultatywa jest pomocna tam gdzie istnieje nierozwiązany konflikt lub niezbędne jest podjęcie decyzji w ważnych i skomplikowanych sprawach dotykających określonych grup obywateli, a spierające się strony są gotowe dobrowolnie skorzystać z pomocy neutralnych i bezstronnych osób trzecich, które chcą i potrafią pomóc uczestnikom konfliktu lub procesu decyzyjnego we wspólnym podejmowaniu decyzji i rozwiązywaniu problemów. Może być stosowana przy rozwiązywaniu konfliktów wewnątrz-instytucjonalnych i na poziomie lokalnym.
Szczególne znaczenie ma Konsultatywna w przygotowaniu i wdrażaniu dużych, złożonych, wieloletnich i oddziałujących na liczne kręgi społeczne programów publicznych – polityki planowania, polityki rozwoju regionalnego, polityki społecznej, bezpieczeństwa publicznego itp. Projekty zainicjowane w ramach działań Konsultatywy charakteryzują się dużą trwałością oraz poparciem kluczowych interesariuszy koniecznym w trakcie ich realizacji.
Instrumenty Konsultatywy
W ramach metody Konsultatywy wyróżnia się trzy zasadnicze instrumenty:
- Warsztaty Konsultatywy (KoWORK) ,
- Zespół Zadaniowy Konsultatywy „Task Force” (KoTASK)
- Konsultatywę Sieciową (KoNET).
Każdy z instrumentów Konsultatywy ma swoiste zastosowanie, w zależności od sytuacji.
Warsztaty Konsultatywy (KoWORK): Koncepcja Warsztatów Konsultatywy, pomocna w rozwiązywania problemów jednostkowych o wąskim zasięgu terytorialnym, wykorzystuje interaktywne techniki szkoleniowe oparte na wizualizacji dla grup do 50 uczestników. Uczestnicy warsztatów należą do jakiegoś zespołu (wykonawców projektu, grupy, wydziału) i współpracują ze sobą także poza sesjami. Zespół można poszerzyć w czasie trwania warsztatów o doradców z zewnątrz lub o przedstawicieli instytucji sterujących bądź współpracujących. Uczestnicy mogą (i powinni) odznaczać się aktywnością. W dużej mierze w sposób niezależny od swej pozycji zajmowanej w hierarchii mają okazję wnieść swą wiedzę i doświadczenia oraz uczestniczyć w dyskusjach problemowych, w znajdowaniu rozwiązań i w podejmowaniu decyzji.
Zespół Zadaniowy Konsultatywy „Task Force” (KoTASK): W ramach Konsultatywy „Task Force” ma miejsce wykorzystanie instrumentów konsultacyjnych. Zespół Zadaniowy (ZZ) jest najbardziej efektywnym instrumentem, skutecznie wspierającym wdrożenie istoty Konsultatywy w sytuacjach, w których tematyka jest skomplikowana i wielowątkowa, występuje wielu różnych interesariuszy (stakeholders) i mamy do czynienia z różnorodnością interesów, pojawia się wiele różnych koncepcji i nieskoordynowanych propozycji, występuje brak wspólnych lub uzgodnionych standardów i formatów prezentacji informacji i danych oraz istnieje potrzeba współfinansowania zadania z wielu różnych i często nieskoordynowanych ze sobą źródeł. Sukces KoTASK zapewnia pięć czynników:
- słabe formalne umocowanie Zespołu Zadaniowego. Powinien być stworzony poprzez mechanizm rozmowy i dyskusji tylko na określony czas (kilku miesięcy) i rozwiązany po wykonaniu zadania do którego został powołany.
- powołanie Zespołu Zadaniowego przez osobę o bardzo wysokim i niekwestionowanym autorytecie/władzy (Minister, Premier, Prezydent, Marszałek Województwa itp.). Wyniki jego prac mają wtedy faktycznie duże znaczenie dla podejmowania wiążących decyzji w danej sprawie.
- ściśle określone zadanie oraz dokładny harmonogram prac ZZ, z gwarancją że Zespół zostanie rozwiązany po wykonaniu zadania dla którego został powołany.
- profesjonalny merytoryczny Sekretariat ZZ, składający się z ekspertów którzy poświęcają pracy dla ZZ cały swój czas (nie mniej niż ¾ „etatowego” czasu pracy), kierując pracą powołanych Grup Roboczych ZZ oraz przygotowując końcowe wersje raportów merytorycznych wedle wyników i konsensusu uzyskanego w poszczególnych Grupach, przy aktywnym udziale interesariuszy.
- jasno określony i wystarczający budżet umożliwiający sprawną realizacje wyznaczonych zadań.
Konsultatywa Sieciowa (KoNET): Konsultatywa Sieciowa wykorzystuje technologię informacyjno-komunikacyjną w celu zaangażowania w proces konsultacji i negocjacji rozproszonych grup społecznych. Konsultatywa Sieciowa jest efektywna w przypadku, gdy problem nie jest ograniczony terytorialnie i obejmuje wielu interesariuszy, którzy nie mogą wziąć udziału w warsztatach. Konsultatywa Sieciowa zawiera szereg elementów specyficznych dla medium, którym w głównej mierze jest Internet. Koncepcja KoNET korzysta z doświadczeń projektów e-partycypacji, jak zasięganie opinii obywateli „on-line”, internetowe fora o tematyce publicznej, wykorzystania portali do generowania propozycji zmian (www.bubleprawne.org) lub wsparcia realizacji strategii politycznej (www.whitehouse.gov). W odróżnieniu od większości projektów e-partycypacji KoNET wykorzystuje rzeczywistą interakcję grupy warsztatowej połączonej z wirtualnym udziałem szerokiego grona interesariuszy oraz z założenia wspiera procesy konsultacji, które są ograniczone w czasie i są ukierunkowane na wypracowanie konkretnego rezultatu.
Warsztaty prowadzone metodą Konsultatywy umożliwiają skuteczną partycypację społeczną w trakcie całego procesu decyzyjnego, której efektem jest konsensus. Elementami tego procesu są:
• identyfikacja najważniejszych interesariuszy,
• przeprowadzenie analizy problemów lub diagnozy,
• wypracowanie wspólnie zaakceptowanych celów
• sformułowanie planu działań lub uzgodnienie następnych kroków
Warsztaty w ramach Konsultatywny 2009 i 2010:
1. E-recepta – warsztat KoWORK w Warszawie, zorganizowany z inicjatywy Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia (CSIOZ). Konsultacje w trakcie przygotowań do wdrożenia Programu Informatyzacji Ochrony Zdrowia w Polsce, mające na celu uspołecznienie tego procesu.
2. Internetowe Konto Pacjenta, warsztat KoWORK w Warszawie- kolejna część konsultacji z udziałem CSIOZ w trakcie przygotowań do wdrożenia Programu Informatyzacji Ochrony Zdrowia w Polsce.
3. System edukacji dla miasta Olsztyna, warsztat w Olsztynie, z udziałem samorządu, związków zawodowych nauczycieli i kuratorium oświaty. Celem była analiza sytuacji oświatowej w Olsztynie i możliwości zmian akceptowych przez wszystkie zainteresowane strony.
4. Strategia Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego w Woj. Lubuskim 2009-2013, warsztat w Zielonej Górze i Przełazach, zorganizowany z inicjatywy Województwa Lubuskiego. Celem było wypracowanie planów pozwalających na maksymalne wykorzystanie szans rozwojowych województwa.
5. Strategia rozwoju mniejszości niemieckiej w Polsce na lata 2010-2015, warsztaty w Łubowicach. Celem było opracowanie strategii wspomagającej rozwój mniejszości m.in. poprzez aktywizację młodego pokolenia i współpracę międzypokoleniową.
6. ”Nowe spojrzenie na Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka – plany na 2010r - warsztat w Warszawie zorganizowany przez Fundację Edukacji Ekonomicznej z partnerem – CSIOZ, w celu opracowania strategii rozwoju Centrum Zdrowia Dziecka.
7. Fundacja Edukacji Ekonomicznej wspiera zastosowanie metody Konsultatywy w Gruzji (Zespół Zadaniowy ds. Rozwoju) .
Projekt został zrealizowany przy wsparciu udzielonym przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz budżetu Rzeczpospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych.