Zgodnie z ustawą, w katalogu podstawowych działań Służby Więziennej znalazły się: "prowadzenie oddziaływań resocjalizacyjnych" oraz obowiązek "humanitarnego traktowania osób pozbawionych wolności". Za nieprzestrzeganie przez funkcjonariuszy tych wytycznych, a w szczególności za niehumanitarne traktowanie, uwłaczające godności osadzonego, grożą sankcje dyscyplinarne.
Ustawa mówi, że obowiązek przeciwdziałania mobbingowi ma każdy przełożony w Służbie.
Ustawa określa katalog środków przymusu bezpośredniego, które mogą zostać użyte przez strażników zarówno wobec osadzonych, jak i osób, które przychodzą do nich na widzenie, a zakłócą porządek w więzieniu.
Wobec więźniów strażnicy będą mogli używać paralizatorów i środków utrudniających ucieczkę (chodzi o specjalną blokadę na kolano, którą zakłada się skazanemu, by nie mógł uciec).
Wobec odwiedzających skazanego, którzy zakłócą porządek na terenie więzienia, możliwe będzie stosowanie: siły fizycznej, kajdanek lub prowadnic, siatki obezwładniającej, chemicznych środków obezwładniających, urządzeń oślepiających, paralizatorów, pałek służbowych i pocisków niepenetracyjnych z broni gładkolufowej.
Zgodnie z ustawą, mają zostać zlikwidowane sądy dyscyplinarne Służby Więziennej. W zamian za to wymierzaniem odpowiedzialności służbowej zajmą się dyrektorzy jednostek.
Ustawa wprowadza ograniczenia dla funkcjonariuszy i pracowników SW co do podejmowania przez nich działań mogących podważyć ich autorytet urzędowy lub co do działalności, w której wykorzystuje się służbowe informacje do celów pozasłużbowych. W przepisie pojawił się zakaz utrzymywania przez nich jakichkolwiek pozasłużbowych kontaktów z osobami pozbawionymi wolności, a także zobowiązanie do utrzymania w tajemnicy informacji o "podopiecznych".
W ustawie zapisano, że kandydat do SW musi poddać się m.in. procedurze sprawdzającej (przesłanka dawania rękojmi zachowania tajemnicy) i otrzymać poświadczenie bezpieczeństwa na mocy ustawy o ochronie tajemnicy.
Ustawa wymienia też przesłanki do zawieszenia funkcjonariusza w czynnościach służbowych i jego uprawnienia co do wysokości otrzymywanego uposażenia. Chodzi o doprecyzowanie przepisów określających zasady zawieszenia w czynnościach służbowych funkcjonariusza Służby Więziennej, gdy zostanie aresztowany.
Zastrzeżono, że zawieszenie w czynnościach służbowych powinno trwać przez cały okres aresztu. Obligatoryjne zawieszenie ma następować w przypadku przestępstw umyślnych, a fakultatywne - w przypadku przestępstw nieumyślnych i naruszenia przepisów dyscyplinarnych.
Nowe przepisy mają też wypełnić lukę prawną dotyczącą zakresu gromadzenia, przetwarzania informacji i danych osobowych o aresztowanych i skazanych - w tym także czekających na odbycie kary oraz zasad i trybu udzielania przez SW informacji o osobach obecnie lub w przeszłości pozbawionych wolności. Na mocy ustawy Służba Więzienna będzie mogła przetwarzać informacje i dane osobowe, także bez zgody i wiedzy osób, których dotyczą.
Ustawa wchodzi w życie po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia.