Obowiązek stosowania przepisów ustawy z 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (dalej: Pzp) mają przede wszystkim zamawiający (m.in. gmina) należący do jednostek sektora finansów publicznych. Oznacza to, że gmina stosuje przepisy Pzp, ale tylko wtedy, gdy udziela zamówienia publicznego, tj. zawiera umowę odpłatną z wykonawcą, której przedmiotem są usługi, dostawy lub roboty budowlane. Musi zatem dojść do zawarcia umowy cywilnoprawnej, w której wykonawca zobowiąże się spełnić na rzecz zamawiającego określone świadczenie w zamian za wynagrodzenie. Aby stwierdzić, czy do wyboru inkasentów przez gminę stosuje się Pzp, niezbędne jest ustalenie, czy tego typu działanie gminy wypełnia znamiona zamówienia publicznego. Konieczne jest jej powiązanie z przepisami ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: ustawa o podatkach).
Uprawnienie rady gminy
Pobór opłat lokalnych (np. targowej) zarządza rada gminy (art. 19 pkt 2 ustawy o podatkach) i ustala wysokość wynagrodzenia za inkaso. Potwierdzają to także przepisy ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (dalej: Ordynacja podatkowa), stanowiące, że rada gminy (powiatu oraz sejmik województwa) mogą ustalać wynagrodzenie dla płatników lub inkasentów z tytułu poboru podatków stanowiących dochody budżetu gminy, powiatu lub województwa. Prawo wyboru inkasenta jest więc suwerennym i w pełni uznaniowym uprawnieniem rady gminy. Realizacja tego uprawnienia następuje w drodze uchwały - aktu prawa miejscowego o charakterze wykonawczym, a nie w formie umowy zawartej przez organ wykonawczy.
Jako inkasent może zostać wskazany w uchwale rady gminy np. podmiot, z którym zawarto umowę administrowania targowiskiem (wyrok NSA z 21 września 2007 r., sygn. akt II FSK 1008/06). Natomiast w odniesieniu do wysokości wynagrodzenia inkasenta brak jest określenia w przepisach dolnej czy górnej granicy tego wynagrodzenia. Oznacza to, że jego wysokość pozostawiono do uznania rady gminy.
Relacje gmina-inkasent
W momencie określenia w uchwale rady gminy osoby inkasenta nawiązuje się z nim stosunek o charakterze administracyjno-prawnym. Nie wymaga on dla swej skuteczności wyrażenia woli adresata normy prawa miejscowego ani też zawarcia z inkasentami umów cywilnoprawnych. Przyjęcie przez ustawodawcę jednoznacznej kompetencji rady gminy w zakresie określenia inkasentów i wynagrodzenia za inkaso wyklucza możliwość powierzenia inkasa w drodze umowy (uchwała RIO z 12 października 2005 r., syg. akt OwSS 2006/2/61/119).
Administracyjno-prawny charakter stosunku łączący radę gminy i inkasenta wyklucza stosowanie Pzp. Nie mamy tu do czynienia z zawarciem umowy cywilnoprawnej, do której skuteczności wymagane są zgodne oświadczenia obydwu stron umowy. Powołanie inkasenta następuje bowiem w ramach wyłącznej kompetencji organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego. Przesądza to o tym, że wybór inkasentów przez gminę nie jest zamówieniem publicznym, a znaczenie drugorzędne ma fakt, że gmina jest jednocześnie zamawiającym w rozumieniu Pzp.
Andrzela Gawrońska-Baran
Podstawy prawne:
• Ustawa z 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2007 r. nr 232, poz. 1655; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 19, poz. 101)
• Ustawa z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (j.t. Dz.U. z 2006 r. nr 121, poz. 844; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. nr 116, poz. 730)
• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. nr 209, poz. 1320)