Sesje rady gminy, rady powiatu i sejmiku województwa są jawne i dostępne dla wszystkich obywateli. Łączy się z tym powinność zapewnienia środków lokalowych i technicznych umożliwiających dostęp do tych posiedzeń.
Prawo dostępu do informacji publicznych jest jednym z podstawowych praw zagwarantowanych obywatelom w konstytucji. Zgodnie z art. 61 ustawy zasadniczej, każdy ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej, w tym oczywiście organów samorządu terytorialnego. W zakres uprawnień obywateli wchodzi zarówno wstęp na posiedzenia kolegialnych organów pochodzących z powszechnych wyborów (rady gminy czy powiatu), możliwość filmowania czy nagrywania dźwięku z takich zebrań, jak również dostęp do wszelkich dokumentów, sprawozdań i protokołów z ich obrad. Nikt nie musi przy tym uzasadnić powodów, dla których chce uzyskać takie informacje, gdyż te są jawne i kolegialne organy samorządu terytorialnego mają nie tylko możliwość, ale i obowiązek ich rozpowszechniania.
– O przedmiocie prac rady gminy informujemy naszych mieszkańców na różne sposoby. Protokoły z posiedzeń rady miejskiej publikujemy w Biuletynie Informacji Publicznej, natomiast protokoły z posiedzeń komisji są udostępniane osobom zainteresowanym w siedzibie urzędu, w biurze rady miejskiej. Zarządzenia burmistrza są z kolei zamieszczone w BIP lub są udostępniane w urzędzie. Udostępnianie takich protokołów następuje od razu i nie trzeba na to długo czekać – mówi Marcin Rogacki, sekretarz gminy Zawidów (woj. dolnośląskie)
Należy jednak pamiętać, że prawo dostępu do informacji publicznych ma też swoje ograniczenia i występują przypadki, w których urzędnicy mogą odmówić wglądu do dokumentów czy protokołów z posiedzeń rady gminy czy danej komisji.
Urząd nie ma obowiązku
Obowiązkowi udostępniania informacji publicznej podlegają bezwzględnie organy jednostek samorządu terytorialnego. Mieszkańcy danej miejscowości czy regionu mają prawo zasięgać każdej wiadomości odnoszącej się do działań tych organów oraz podmiotów, którym samorząd zlecił wykonywanie funkcji publicznych, w szczególności gospodarowaniem majątkiem gminy. W szczególności mogą się zapoznać ze sposobem stanowienia aktów publicznoprawnych, informacjami o naborze kandydatów na wolne stanowiska, trybem działania rady gminy czy powiatu i zajmowanych przez nią stanowisk w sprawach lokalnych. Należy jednak pamiętać o tym, że jawność działań podejmowanych przez radnych może być ograniczona i są sytuacje, kiedy sesje czy komisje organów samorządowych będą zamknięte dla szerszego grona publiczności.
Prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu przede wszystkim wtedy, kiedy przedmiotem obrad jest sprawa będąca tajemnicą państwową, której ujawnienie może spowodować istotne zagrożenie dla istotnych interesów państwa (porządek publiczny, obronność państwa). Do wiadomości publicznej nie mogą być też podawane informacje objęte tajemnicą służbową, gdyż często ich ujawnienie mogłoby narazić na szkodę interes państwa, gminy czy samych obywateli. Prawo do informacji publicznej podlega ponadto ograniczeniu przez wzgląd na prywatność osoby publicznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. W momencie wystąpienia takich okoliczności organy kolegialne mogą postanowić, że będą obradować przy drzwiach zamkniętych, a do udziału w zebraniu będą dopuszczone jedynie osoby, których obecność jest niezbędna.
Dwa miesiące na informację
Urzędy wiążą pewne terminy związane z udzielaniem informacji publicznych, o które występują zainteresowani. Powinno to nastąpić bez zbędnej zwłoki, czyli w ciągu 14 dni od dnia złożenia wniosku. W momencie kiedy udostępnienie informacji będzie w tym czasie niemożliwe, organ natychmiast powinien pisemnie zawiadomić wnioskodawcę o przyczynach opóźnienia i nowym terminie, w którym otrzyma on żądaną informację. Nie może on jednak przekroczyć dwóch miesięcy od dnia złożenia wniosku.
Sposób na większe poparcie
Jawność działalności rad gminy, powiatu czy sejmiku województwa daje obywatelom możliwość nadzorowania prawidłowości wykonywania władzy publicznej przez samorząd. Mogą oni sprawdzić, co dzieje się z ich pieniędzmi składającymi się na budżet gminy, kontrolować i zapobiegać występującym patologicznym zachowaniom funkcjonariuszy publicznych, takim jak korupcja czy kumoterstwo. Władze miast i gmin coraz poważniej traktują ustawowy obowiązek o dostępie do informacji publicznej. Często wręcz zachęcają i nawołują mieszkańców do brania udziału w sesjach organów kolegialnych. Większa przejrzystość działań organów samorządu, ciągłe, czytelne i pełne informowanie o przedsięwzięciach poczynionych na rzecz lokalnych społeczności przekładają się na większe poparcie i zaufanie ze strony obywateli.•
WAŻNE
Za nieudostępnienie informacji publicznej wbrew obowiązkowi, ustawa o dostępie do informacji publicznej przewiduje grzywnę, karę ograniczenia wolności albo karę pozbawienia wolności do roku
JAK ZAPEWNIĆ JAWNOŚĆ
Jawność sesji organów kolegialnych samorządu terytorialnego i posiedzeń jej komisji zapewnia się poprzez:
• podanie do publicznej wiadomości informacji o miejscu, terminie i tematyce obrad w odpowiednim terminie przed ich rozpoczęciem
• transmisję telewizyjną z sesji rady
• dopuszczenie publiczności do obserwowania obrad
• udostępnienie protokołów z obrad tych organów do publicznego wglądu
• zamieszczanie informacji na stronach internetowych
DOSTĘP DO INFORMACJI
Obywatel ma dostęp do informacji związanych z działalnością organów samorządu poprzez:
• Biuletyn Informacji Publicznej
• wstęp na posiedzenia organów kolegialnych pochodzących z powszechnych wyborów
• wniosek do urzędu
• wyłożenie lub wywieszenie w miejscach ogólnodostępnych
• zainstalowanie odpowiednich urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk
BEZPŁATNY DOSTĘP DO INFORMACJI PUBLICZNEJ
Wojewoda podlaski w dniu 13 kwietnia 2006 roku na podstawie art. 91 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (Dz.U. 2001 r. nr 142, poz. 1591 z późn. zm.) stwierdził nieważność zarządzenia nr 63/2006 wójta gminy Białowieża z dnia 14 lutego 2006 r. w sprawie ustalenia zasad pokrywania kosztów udostępnienia lub przekształcenia informacji publicznej.
Wojewoda wskazał, że przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej nie przewidują możliwości uzależnienia wszczęcia postępowania w sprawie udostępnienia informacji publicznej od uprzedniego wniesienia opłaty. Wszczęcie takiego postępowania następuje na wniosek, w momencie jego doręczenia. Wynika to z art. 15 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej. Przepis ten przewiduje udostępnienie informacji zgodnie z wnioskiem także w przypadku braku odpowiedzi ze strony wnioskodawcy na zawiadomienie podmiotu o wysokości opłaty związanej z udostępnieniem żądanej informacji. Oznacza to, iż z powodu braku wniesienia opłaty podmiot zobowiązany nie może odmówić udostępnienia informacji ani też pozostawić wniosku bez rozpoznania.
Sygn. PN.II.0911-60/06.
Adam Makosz, Arkadiusz Jaraszek
Podstawa prawna
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591).
• Ustawa z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. 2001 r. nr 112, poz. 1198).
• Ustawia z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. z 1999 r. nr 11, poz. 95).