Wokół planowanej nowelizacji kodeksu postępowania administracyjnego narosło wiele nieporozumień. W grę wchodzi co najmniej trzynaście dekretów i ustaw. Dziennik Gazeta Prawna wyjaśnia najważniejsze kwestie.
Jakie sprawy obejmie nowelizacja kodeksu postępowania administracyjnego?
Przepisy spowodują, że nie będzie można uchylić żadnej decyzji administracyjnej, która została wydana z rażącym naruszeniem prawa, jeśli od jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło 10 lat, a nawet wcześniej – jeśli wywołała nieodwracalne skutki prawne. Z mocy prawa (czyli bez wyjątków) umorzone zostaną wszystkie postępowania administracyjne, jeśli od wydania decyzji upłynęło 30 lat. Przepisy obejmą wszystkie decyzje administracyjne. Nowe prawo wykonuje orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 2015 r.
Czy będzie dotyczyła jedynie spraw reprywatyzacyjnych?
Chociaż nowelizacja szczególnie będzie dotyczyła m.in. postępowań reprywatyzacyjnych, to skutki nowych przepisów będą dużo szersze. Ustawodawca w przepisie nie ogranicza się jedynie do spraw reprywatyzacyjnych. Nie będzie można uchylić żadnej decyzji administracyjnej, nawet wydanej z rażącym naruszeniem prawa, jeśli od dnia jej wydania upłynęło 10 lat lub jeśli wywołała już nieodwracalne skutki prawne. W kontekście nowych przepisów najwięcej mówi się o reprywatyzacji, ponieważ ze względu na zawiłość spraw tu najczęściej postępowania trwają latami. Ale mogą to być także spory z samorządami o linie graniczne działek czy wywłaszczenie pod ulice czy inne sprawy rozstrzygane na drodze administracyjnej, jak pozwolenia na budowę czy koncesje.
Czy ustawa wygasza wszystkie postępowania reprywatyzacyjne?
Na to pytanie trudno jednoznacznie odpowiedzieć. Wiele będzie zależało od ostatecznego brzmienia uchwalonych przepisów i interpretacji. Część prawników stoi na stanowisku, że umorzenie postępowań, które ma nastąpić bez wyjątków, obejmie nie tylko postępowania administracyjne, ale nastąpi również w sytuacji, gdy sprawa jest już w sądzie administracyjnym. Dlatego mówią o niebezpieczeństwie „ustawowego wygaszenia reprywatyzacji”, które definitywnie zamknie drogę nie tylko np. do odzyskania nieruchomości, ale również uzyskania odszkodowania. Jednak zdaniem resortu sprawiedliwości ustawa nie wygasza z automatu spraw w sądach. – Ustawa umarza decyzje administracyjne, więc postępowania sądowe trwają tak samo jak postępowania przed prezydentem miasta o zwrot lub odszkodowanie. Nie będzie można prowadzić postępowania, jeśli dotyczy decyzji starszej niż 30 lat. To oznacza, że umorzone zostaną sprawy, gdzie do tej pory nie stwierdzono, że decyzja została wydana z naruszeniem prawa i nie można będzie zgłaszać nowych tego typu spraw – mówi wiceminister sprawiedliwości Sebastian Kaleta. Jego zdaniem do rozstrzygnięcia zostaną sprawy, w których pierwotna decyzja nacjonalizacyjna została uchylona i teraz toczy się postępowanie o zwrot lub odszkodowanie.
Jakich aktów prawnych związanych z nacjonalizacją dotyczy nowelizacja k.p.a.?
W grę wchodzi co najmniej trzynaście dekretów i ustaw skutkujących po 1944 r. przejęciem przez państwo nieruchomości prywatnych. Chodzi m.in. o dekret Bieruta o nacjonalizacji gruntów warszawskich, dekret o reformie rolnej, ale także decyzje o przesiedleniu, jakie zapadały w ramach akcji Wisła czy o umowę z ZSRR, na mocy której po wojnie przesiedlano Polaków z ówczesnych republik radzieckich, a tam wysiedlano np. Ukraińców. Chodzi także o decyzje nacjonalizujące poszczególne gałęzie gospodarki.
Czy nowelizacja dotyczy tzw. mienia bezspadkowego?
Środowiska żydowskie z USA i Izraela podnoszą kwestie wypłaty odszkodowań przez Polskę na rzecz organizacji żydowskich za bezspadkowe przejęcie mienia po obywatelach polskich pochodzenia żydowskiego. Po wojnie tego typu dobra zgodnie z polskim prawem, ale także ogólnymi zasadami obowiązującymi w innych krajach, przeszły na własność Skarbu Państwa. Stąd polskie rządy uważają takie postulaty za bezpodstawne. Nowelizacja k.p.a. dotyczy spraw, gdzie istnieją właściciel lub jego spadkobiercy, którzy podważają decyzje administracyjne. Dotyczy kwestii reprywatyzacyjnych, ale nie ma żadnego związku z postulatami organizacji żydowskich.
Kiedy nowe przepisy mają wejść w życie?
Ustawa wejdzie w życie po 30 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. W grę wchodzi co najmniej trzynaście dekretów i ustaw.
Autor: Inga Stawicka, Grzegorz Osiecki