W uzasadnieniu projektu ustawy zmieniającej k.p.a. ustawodawca podnosi potrzebę uzupełnienia katalogu gwarancji i uprawnień jakie przysługują stronie w toku postępowania administracyjnego, o zasady wynikające z prawa europejskiego. Nowości są wzorowane na m.in. Europejskim Kodeksie Dobrej Praktyki Administracyjnej (dalej: e.k.d.p.a.), który jak sama nazwa wskazuje, określa pewne standardy jakimi powinny kierować się organy administracji publicznej w toku postępowania.
Przyjazna interpretacja przepisów
Zasadę to wyraża funkcjonujący od 1 czerwca 2017 r. art. 7a k.p.a. W razie gdy organ ma wątpliwości co do treści przepisów prawa, których nie da się usunąć, powinien on zastosować wykładnię przepisów korzystną dla strony.
Zasada ta jest wzorowana na zasadzie in dubio pro tributario wynikającej z przepisów prawa podatkowego. Jak wynika z art. 2a Ordynacji podatkowej, niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego rozstrzyga się na korzyść podatnika.
Stosowanie tej zasady nie ma jednak charakteru nieograniczonego. Jak wynika z wyroku WSA w Poznaniu z dnia 23 marca 2017 r. (I SA/Po 1261/16), podatnik nie może oczekiwać aby powyższa zasada była stosowana w każdej sytuacji, gdy wynik wykładni przedstawiony przez organ podatkowy oznacza dla podatnika konsekwencje mniej korzystne niż zakładał.
Zobacz również: Prawo administracyjne
Istnieją jednak wyjątki od stosowania zasady przyjaznej interpretacji przepisów. Nie stosuje się jej gdy:
- sprzeciwiają się temu sporne interesy stron albo
- interesy osób trzecich, na które wynik postępowania ma bezpośredni wpływ.
Współdziałanie organów
Wprowadzona w art. 7b zasada, która wyznacza organom administracji publicznej obowiązek współdziałania ze sobą w zakresie niezbędnym do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i prawnego sprawy. Organy współdziałając powinny uwzględniać przy tym interes społeczny i słuszny interes obywateli oraz sprawność postępowania.
Współdziałanie organów powinno odbyć się za pomocą środków adekwatnych do charakteru, okoliczności i stopnia złożoności sprawy.
Konkretyzacją tej zasady stały się przepisy z art. 106 § 7 i 8 k.p.a., w których wprowadzono nową instytucję posiedzenia w trybie współdziałania organów
Nowe brzmienie zasady zaufania do władzy publicznej
Nowe brzmienie otrzymał art. 8 § 1 k.p.a. Na skutek zmiany, zasada zaufania do władzy publicznej zmieniła się w zasadę proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania.
Zgodnie z nowym brzmieniem, organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, kierując się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania.
Ta zmiana jest wzorowana na e.k.d.p.a. Przykładowo, z art. 6 e.k.d.p.a. wynika, że urzędnik zapewnia, że działania podjęte w toku postępowania administracyjnego będą proporcjonalne. Wyraża to więc wprowadzoną zasadę proporcjonalności.
Pewność prawa
W art. 8 § 2 k.p.a. ustawodawca wprowadza zasadę pewności prawa, nazywaną inaczej zasadą uprawnionych oczekiwań. Zgodnie z tą zasadą organy administracji publicznej bez uzasadnionej przyczyny nie odstępują od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym.
Zasada pewności prawa opiera się na przekonaniu, że strona ma prawo oczekiwać że działając w dobrej wierze i z poszanowaniem prawa, nie naraża się na niekorzystne skutki prawne swoich decyzji. Chodzi tu zwłaszcza o skutki, których nie mogła przewidzieć w chwili podejmowania działania.
Aby strona mogła w sposób racjonalny zaplanować swoje działania musi mieć pewność, że organy rozstrzygają w taki a nie inny sposób, w danym stanie faktycznym i prawnym.
Polubowne rozstrzyganie kwestii spornych
Wyrażona w art. 13 k.p.a. zasada ugodowego załatwiania spraw otrzymała nowe brzmienie. Na skutek zmiany brzmienia zmieniła się w zasadę polubownego rozstrzygania kwestii spornych.
Od 1 czerwca organy administracji publicznej w sprawach, których charakter na to pozwala, dążą do polubownego rozstrzygania kwestii spornych oraz ustalania praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania w należących do ich właściwości sprawach, w szczególności przez podejmowanie czynności:
- skłaniających strony do zawarcia ugody, w sprawach, w których uczestniczą strony o spornych interesach;
- niezbędnych do przeprowadzenia mediacji.
Zmiana polega na wprowadzeniu nowej instytucji w postaci mediacji, której zastosowanie ma przyczynić się do polubownego rozstrzygnięcia kwestii spornych w postępowaniu.
Zmiana w zakresie dwuinstancyjności
Od wejścia w życie nowelizacji funkcjonuje zasada dwuinstancyjności jednak w nieco zmienionym kształcie. Zgodnie z art. 15 postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Zmiana polega na dodaniu fragmentu: (...)chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Pozwala to na wprowadzenie wyjątków do stosowania tej zasady.
Opracowano na podstawie
Ustawa z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 23; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 2138)
Decyzja w sprawie Kodeksu Dobrej Praktyki Administracyjnej z dnia 29 września 2011 r. (Dz.U.UE.C.2011.285.3)
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (j.t .Dz.U. z 2017 r. poz. 201)
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 23 marca 2017 r. (I SA/Po 1261/16)