Przyjrzyjmy się zatem jaka odpowiedzialność spoczywa na księgowych zatrudnionych w takich miejscach jak m.in.: organy administracji rządowej, jednostki samorządu terytorialnego, uczelnie publiczne, Narodowy Fundusz Zdrowia, czy też państwowe i samorządowe instytucje kultury.
Obowiązki księgowych w jednostkach sektora finansów publicznych
Na początku należy podkreślić, że w sektorze budżetowym za całość gospodarki finansowej odpowiedzialność ponosi kierownik jednostki. Może on jednak powierzyć określone obowiązki w zakresie gospodarki finansowej czy też rachunkowości pracownikom. Przyjęcie przez nich obowiązków powinno być potwierdzone dokumentem w formie odrębnego imiennego upoważnienia albo wskazania w regulaminie organizacyjnym tej jednostki. Wówczas takie osoby także ponoszą odpowiedzialność za czyny naruszające dyscyplinę finansów publicznych.
Warto zwrócić uwagę, że mowa jest o powierzeniu takich obowiązków jedynie pracownikom jednostki. Oznacza to, że jednostki sektora finansów publicznych nie mogą powierzyć prowadzenia swoich ksiąg rachunkowych biuru rachunkowemu.
Możliwe jest powierzenie pracownikom większości obowiązków, których niewykonanie lub nienależyte wykonanie stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Wyjątek stanowi sprawozdawczość budżetowa jednostki, audyt wewnętrzny i kontrola zarządcza – wykonuje je jedynie kierownik jednostki i to on ponosi za nie wyłączną odpowiedzialność.
Głównym księgowym jednostki sektora finansów publicznych jest pracownik, któremu kierownik jednostki powierza obowiązki i odpowiedzialność w zakresie: prowadzenia rachunkowości jednostki; wykonywania dyspozycji środkami pieniężnymi oraz dokonywania wstępnej kontroli zgodności operacji gospodarczych i finansowych z planem finansowym, kompletności i rzetelności dokumentów dotyczących operacji gospodarczych i finansowych.
Kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Jeśli księgowy źle wywiązuje się z powierzonych mu zgodnie z prawem obowiązków i popełnia czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych podlega karze: upomnienia, nagany, karze pieniężnej lub otrzymuje zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi na okres od roku do 5 lat. Karę pieniężną co od zasady wymierza się w wysokości od 0,25 do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych – obliczonego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego – należnego w roku, w którym doszło do tego naruszenia.
Odpowiedzialność karna
Zgodnie z ustawą o rachunkowości odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości określonych tą ustawą ponosi kierownik jednostki. Ma to miejsce także jeśli powierzy obowiązki innej osobie za jej zgodą.
Podkreślić należy, że funkcjonariusze publiczni ponoszą także odpowiedzialność karną. Za przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków jeśli działają na szkodę interesu publicznego grozi kara pozbawienia wolności do 3 lat. Jeżeli zaś takiego czynu dopuszczą się w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, kara pozbawienia wolności wynosi od roku do lat 10. Jeżeli działanie było nieumyślnie i wyrządziło istotną szkodę, funkcjonariusz podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Osoby odpowiedzialne za finanse jednostki sektora finansów publicznych mogą mieć postawione zarzuty także z art. 296 Kodeksu karnego (Kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5).
Odpowiedzialność karna skarbowa
Pamiętać należy, że księgowych w sektorze publicznym obejmuje także odpowiedzialność karna skarbowa. Za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada bowiem, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi.
Za nieprowadzenie księgi grozi kara grzywny do 240 stawek dziennych. Za nierzetelnie prowadzenie księgi, kara grzywny do 240 stawek dziennych, a w wypadku mniejszej wagi, kara grzywny za wykroczenie skarbowe. Karze takiej podlega także ten, kto wadliwie prowadzi księgę.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 896)
Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz.U. z 2019 poz. 1440)
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2019 r. poz. 351)
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2019 poz. 1950)
Ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz.U. z 2020 poz. 19)
Artykuł powstał w ramach Letniej Akademii Księgowości we współpracy z mBankiem i OSCBR