Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana (art. 57b ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych; dalej: u.e.r.). Jednak uważa się też, że wypadek nastąpił w drodze do lub z pracy, jeżeli taka droga:
● została przerwana, a przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby,
● nie będąc drogą najkrótszą, była, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza.
Konkretne sytuacje
W konsekwencji wypadkiem w drodze do lub z pracy jest m.in. wypadek, który miał miejsce w czasie:
● przerwy na codzienne, zwyczajowe dokonywanie zakupów artykułów spożywczych podczas odbywania najkrótszej drogi z pracy do domu (wyrok Sądu Najwyższego; dalej: SN z 20 kwietnia 2001 r., sygn. akt II UKN 347/00),
● przerwy na spłatę kredytu bankowego podczas drogi z pracy do domu (wyrok Sądu Apelacyjnego; dalej: SA w Białymstoku z 24 stycznia 1996 r., sygn. akt III AUr 11/96),
● usuwania usterki własnego samochodu przez pracownika pokonującego tym samochodem drogę do lub z pracy, niezależnie do kogo należał teren, na którym wypadek nastąpił (wyrok SN z 22 stycznia 1998 r., sygn. akt II UKN 462/97),
● powrotu do domu członka spółdzielni z walnego zgromadzenia spółdzielni, które odbywało się po zakończeniu przez niego pracy, najkrótszą drogą, zwykle pokonywaną w dojeździe do i z pracy (wyrok SA w Katowicach z 25 października 2000 r., sygn. akt III AUa 1017/00),
● drogi do lub z pracy pokonywanej kilkakrotnie w ciągu jednego dnia roboczego, np. z uwagi na pracę w systemie przerywanego czasu pracy (wyrok SN z 16 kwietna 1987 r., sygn. akt II URN 65/87).
PRZYKŁAD
Pan Artur otrzymał rentę z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem w drodze do pracy. Ma 26 lat, od roku pracuje i podlega ubezpieczeniu emerytalnemu oraz rentowemu. Nie ma innych okresów składkowych ani żadnych nieskładkowych. Czy ta renta mu się należy?
Gdyby powodem niezdolności do pracy nie był wypadek w drodze do pracy, to w większości przypadków nie dostałby renty, gdyż od osoby w wieku 25–30 lat wymagany jest z reguły co najmniej czteroletni okres składkowy i nieskładkowy.
Wypadkiem w drodze do lub z pracy nie będzie m.in. wypadek, do którego doszło w czasie:
● drogi odbywanej po pracy celem dokonania codziennych zakupów, która nie była drogą najkrótszą ani najdogodniejszą komunikacyjnie do domu (wyrok SN z 20 kwietnia 2001 r., sygn. akt II UKN 351/00),
● spaceru odbywanego po zakończeniu pracy w kierunku przeciwnym niż blok, w którym pracownik zamieszkuje (wyrok SA w Lublinie z 9 czerwca 1998 r., sygn. akt III AUa 119/98),
● przerwy w drodze z pracy do domu związanej z udziałem w spotkaniu towarzyskim (wyrok SN z 10 grudnia 1997 r., sygn. akt II UKN 383/97).
Za drogę do pracy lub z pracy uważa się, oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu, również drogę do miejsca lub z miejsca:
● innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego,
● zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych,
● zwykłego spożywania posiłków,
● odbywania nauki lub studiów
– art. 57b ust. 2 u.e.r.
Świadczenia za wypadki
Wynagrodzenie wypłacane przez pracodawcę i zasiłek chorobowy finansowany z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za czas niezdolności do pracy powstałej wskutek wypadku w drodze do lub z pracy przysługuje w wysokości 100% wynagrodzenia. Takie świadczenia za niezdolność do pracy w większości pozostałych przypadków należą się w wysokości 80%, a przy pobycie w szpitalu niekiedy 70% wynagrodzenia.
Przy niezdolności do pracy z powodu wypadku w drodze do lub z pracy obowiązuje ogólna zasada, że wynagrodzenie od pracodawcy przysługuje pracownikowi za pierwsze 33 lub 14 dni w roku nieobecności w pracy. Potem należy się zasiłek chorobowy.
Wynagrodzenie oraz zasiłek chorobowy za czas niezdolności do pracy wskutek wypadku w drodze do lub z pracy przysługuje niezależnie od długości okresu ubezpieczenia. Również renta z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem w drodze do lub z pracy oraz renta rodzinna po pracowniku zmarłym w wyniku takiego wypadku przysługuje niezależnie od długości okresów składkowych i nieskładkowych, w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach.
Postępowanie po wypadku
Pracownik, który uległ wypadkowi w drodze do lub z pracy, ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić o nim pracodawcę. Pracodawca powinien sporządzić kartę wypadku w drodze do lub z pracy, po ustaleniu okoliczności i przyczyn zdarzenia, nie później jednak niż w terminie 14 dni od uzyskania zawiadomienia o wypadku. Wzór karty wypadku został określony w załączniku do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 24 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzania.
PRZYKŁAD
Pani Joanna dwa tygodnie po rozpoczęciu pracy uległa wypadkowi w drodze z pracy. Jest to jej pierwsze zatrudnienie w życiu. Z powodu wypadku była na zwolnieniu lekarskim przez 10 dni. Otrzymała za okres zwolnienia 100% wynagrodzenia od pracodawcy. Czy słusznie?
Jeżeli zwolnienie dostałaby z innego powodu, to mogłaby za ten okres nie otrzymać żadnego świadczenia. Wynagrodzenie od pracodawcy za czas niezdolności do pracy przysługuje z reguły dopiero po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Podobnie jest z zasiłkiem chorobowym.
Uznanie zdarzenia za wypadek w drodze do lub z pracy następuje na podstawie:
● oświadczenia poszkodowanego, członka jego rodziny lub świadków co do czasu, miejsca i okoliczności zdarzenia,
● informacji i dowodów pochodzących od podmiotów badających okoliczności i przyczyny zdarzenia lub udzielających poszkodowanemu pierwszej pomocy,
● ustaleń sporządzającego kartę wypadku.
Z orzecznictwa
Wypadek, któremu wracający z pracy pracownik uległ na klatce schodowej budynku wielomieszkaniowego, przed wejściem do własnego mieszkania, jest wypadkiem w drodze z pracy do domu.
Wyrok SN z 24 stycznia 1997 r.,
sygn. akt II UKN 57/96
Wypadek pracownika wykonującego społeczną funkcję związkową, który zdarzył się w drodze z miejsca wykonywania tej funkcji do swego miejsca zamieszkania, jest wypadkiem w drodze z pracy do domu.
Wyrok SA w Białymstoku z 29 sierpnia 1996 r.,
sygn. akt III AUr 253/96
Podstawy prawne
● Ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2010 r. nr 77, poz. 512; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 149, poz. 887)
● Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 205, poz. 1203)
● Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 291, poz. 1706)
● Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 232, poz. 1378)
● Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 24 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzania (Dz.U. nr 237, poz. 2015)